Yumurtalık kanseri, kadınlık organları (jinekolojik) kanserleri içerisinde en yüksek mevt oranına sahip kanser tipidir. Bayanlardaki tüm kanserlerin yaklaşık % 3 kadarını oluşturmaktadır. Yumurtalıklardaki kanserler bu organlardan köken alabildiği üzere göğüs ve mide-barsak sistemi kanserlerinin yayılması ile de oluşabilirler.
Yumurtalık kanserleri çoklukla erken bulgu vermezler ve bu nedenle erken evrede teşhis pek mümkün değildir. Lakin denetim hedefli muayenelerde, rastgele erken evrede teşhis konulabilir. Köken aldıkları hücre tiplerine nazaran 3 kümeye ayrılırlar;
1. Epiteliyal Over Tümörleri: Yumurtalıkların yüzeyel hücrelerinden köken alırlar. Yumurtalık kanserlerinin %90’ını oluşturur. Birçok alt tipi vardır. Bu kanserlerin %5-10 kadarı ailesel yatkınlık sonucu oluşur. Ailede 1. derece akrabalarda (anne, kız kardeş, büyükanne vb.) yumurtalık, göğüs ve kalın barsak kanseri olan şahıslar, ailesel (genetik) yatkınlık taşıyabilir. Bu şahıslar hayatları uzunluğu çok yakından takip edilmelidirler.
BU CİNS KANSER RİSKİNİ ARTTIRAN VE AZALTAN FAKTÖRLER NELERDİR?
İleri yaş (40 yaş üzeri), doğum yapmamış olmak, kısırlık tedavisi görmek, evvelden göğüs ve rahim içi döşeme (endometriyum) kanseri geçirmiş olmak, ailede yumurtalık, göğüs ve kalın barsak kanseri bulunması, hayvansal yağlardan güçlü diyetle beslenme riski arttırmaktadır.
Çok sayıda doğum yapmak, doğum denetim hapı kullanmak, emzirme, tüp bağlanması ve rahim alma ameliyatı geçirmek, zerzevattan güçlü beslenme, A ve C vitaminleri riski azaltmaktadır.
ERKEN TEŞHİS İÇİN NELER YAPILABİLİR, TARAMA TESTİ VAR MIDIR?
Riski olağan hudutlarda olan hasta kümesinde yıllık muayeneler dışında erken teşhis için yapılabilecek bir test yoktur. Ancak yüksek riskli, bilhassa ailesel riski yüksek olanlarda, CA- 125 denilen kan testini ve vaginal yoldan yapılan ultrasonografi muayenesini en az yılda bir sefer yaptırmaları önerilmektedir.
TEŞHİS NASIL KONULUR?
Teşhiste en büyük yardımcımız ultrasonografidir. Ultrasonografi ile yumurtalıktan kaynaklanan kitlelerin yeterli yahut makus huylu kriterler içerdiğini yaklaşık %90 doğrulukla tespit edebilmekteyiz. Yardımcı olarak tomografi ve MRI görüntüleme prosedürleri kullanılabilir. Bu yollarla hastalığın yaygınlığı hakkında da bilgi edinebiliriz.
Ultrasonografi ile kalın duvarlı, kalın bölmeli manzara veren yumurtalık kistleri makûs huyludur. Renkli dopler ultrasonografi ile bu bölmelerde kan akımı izlenmesi kanser teşhisini takviyeler.
Şüpheli durumlarda teşhisimizi desteklemek ve ameliyat sonrası hastanın takibinde yardımcı olması hedefiyle CA-125 vb. kan tetkikleri yapılır.
İYİ VE MAKÛS HUYLU ORTASINDA KALAN OLGULAR VAR MIDIR?
“Borderline” dediğimiz hudut hadiseler mevcuttur. Bu tümörler düşük kanser potansiyeline sahiptir. Teşhisleri fakat ameliyat sırasında yapılan patolojik inceleme ile konulabilir. Ancak tedavilerinde yumurtalık kanseri olguları üzere ameliyat tekniği uygulanır. Takipleri de tıpkı formda yapılır.
TEDAVİSİ NASILDIR?
Yumurtalık kanserlerinin temel tedavisi ameliyattır. Teşhisin kesin olmadığı hadiselerde ameliyat sırasında patolojik inceleme yapılarak, ameliyatın büyüklüğüne karar verilir. Ameliyat tıpkı vakitte hastalığın hangi evrede olduğunu da belirlememizi sağlar. Ameliyatta temel gaye, kanserli bütün dokuların, mümkün olduğu ölçüde çıkartılması olmalıdır. Bu her vakit, bilhassa ileri evre hadiselerde mümkün olmayabilir. Bu türlü durumlarda mümkün olan kanser odakları çıkartılır, daha sonra hastaya ilaç tedavisi (kemoterapi) verilir. Bu tedavi sonrası hastayı tekrar ameliyat edip, kalan tümör dokularını çıkartma bahtımız vardır. Bütün bu tedavilere karşın ileri evre yumurtalık kanserlerinde hastanın uzun yaşama bahtı yüksek değildir.
İleri evre yumurtalık kanserinde karında çok şişkinlik ve büyüme görülür.
2. Germ Hücreli Tümörler: İkinci sıklıkta karşımıza çıkan yumurtalık tümör tipidir. Bütün yumurtalık tümörlerinin % 20′ sini oluştururlar. Bu tümörlerin %60-70 kadarı 20 yaşından evvel görülür. Süratli büyüdüklerinden ağrı şikayetine yol açarlar ve %50-70 oranında erken evrede teşhis konulabilir. En sık görülen germ hücreli tümör dermoid kisttir. Güzel huylu bir yumurtalık tümörüdür.
Bu tümörler erken yaşlarda görüldüğü ve çoğunlukla erken evrelerde yakalandığı için, ameliyatta yalnızca etkilenmiş yumurtalığın çıkartılıp, başka yumurtalık ve rahmin bırakılması düşünülebilir.
3. Seks kord stromal tümörler: Yumurtalık tümörlerinin %5-8 kadarını oluştururlar. En değerli özellikleri çoğunlukla hormon salgılamalarıdır. Kimi tipleri kadınlık hormonu (estrojen), kimileri da erkeklik hormonu (androjen) salgılar. Salgıladıkları hormonların tesirleri nedeniyle erken teşhis koyma talihi vardır. Her yaş kümesi bayanda görülmekle birlikte, çoğunlukla doğurganlık yaşlarında görülür. Bu nedenle ameliyatta yalnızca etkilenmiş yumurtalığın çıkartılıp, sağlam yumurtalık ve rahmin bırakılması, bayanın doğurganlığını sürdürmesini sağlayacaktır.
YUMURTALIKLARA ÖBÜR BÖLGELERDEN YAYILAN TÜMÖRLER
En sık mide barsak tümörleri yumurtalıklara yayılım gösterir. Bu durumda ekseriyetle iki yumurtalık da tutulacaktır. İkinci sıklıkta ise göğüs kanseri yumurtalıklara yayılır.
Bu nedenle yumurtalık kanseri teşhisi koyduğumuz hastalarda mide-barsak sistemi ve göğüs dokuları çok yeterli incelenmelidir.