Yumurtalık kistleri, yumurtalığın içinde yahut üzerinde yer alan, içleri sıvı dolu keseciklerdir. Yumurtalıklar uterusun her iki tarafında da yer alan, badem büyüklüğündeki organlardır. Yumurtalar yumurtalıklarda gelişir ve büyür ve doğurganlık vakitlerinde her ay regl devrinde dışarı atılır.
Birçok bayanda yumurtalık kistine rastlanabilir. Birden fazla yumurtalık kisti hiçbir rahatsızlık vermez ve zararsızdır. Birçok kist birkaç ay içinde tedavisiz bir halde geçer. Lakin birtakım çatlayan yumurtalık kistleri önemli semptomlar yaratabilir. Sıhhatinizi muhafazanın en düzgün yolu kist semptomlarını ve çeşitlerini bilerek, nizamlı muayeneyi aksatmamaktır.
Semptomlar
Yumurtalık kistiniz olup olmadığı konusunda semptomlara güvenemezsiniz. Zira kistiniz olmasına karşın, hiçbir semptomunuz olmayabilir. Yahut semptomlarınız endometrioz, ilhitaplı pelvik hastalık, dış gebelik yahut yumurtalık kanserine benzerlik gösterebilir. Hatta apandist ve divertikül iltihabı da emsal semptomlara sahiptir. Tekrar de, semptomları gözlemlemek, bedenindeki değişiklikleri izlemek ve hangi semptomun değerli olduğunu bilmek çok değerlidir. Şayet yumurtalık kistiniz varsa, aşağıdaki semptomlardan bir yahut birkaçını gözlemleyebilirsiniz :
- Adet düzensizlikleri
- Pelvik ağrı – kesik kesik yahut nizamlı bir ağrı
- Adetinizden çabucak evvel başlayan yahut bitmesine yakın son bulan pelvik ağrı
- Cinsel münasebet sırasında ağrı
- Bağırsak hareketliliği sırasında ağrı yahut bağırsaklarda baskı
- Mide bulantısı, kısma yahut hamilelikteki üzere göğüs hassasiyeti
- Karın bölgesinde şişlik yahut tartı hissi
- İdrar kesesi yahut rektum bölgesinde baskı
Sebepler
Yumurtalıklarda her ay kiste misal formda folliküller oluşur. Folliküller östrojen ve progesteron hormanlarını üretir ve yumurtladığınız devirde yumurtayı özgür bırakır. Bazen aylık olağan bir follikül büyümeye devam eder, bu durumda buna işlevsel kist denir. Bu demektir ki, bu kist adet döngüsünün olağan işlevi sırasında oluşmuştur. 2 çeşit işlevsel kist vardır :
- Folliküler Kist : Adet döngüsünün ortasına gerçek, beyninizdeki hipofiz bezi LH hormonu salgılar, ve bu folliküle yumurtayı hür bırakmasını bildirir. Herşey plana uygun gittiğinde, yumurta follikülden çıkar ve döllenmenin gerçekleşeceği fallop tüplerine hakikat seyahatine başlar.
Folliküler kist LH artışı gerçekleşmediği vakit oluşur. Sonuçta follikül çatlamaz ve yumurtayı özgür bırakmaz. Onun yerine büyür ve kiste dönüşür. Bu şekil kistler genelde zararsızdır, nadiren ağrı yapar ve ekseriyetle 2 – 3 adet döngüsü dahilinde bizatihi yok olurlar.
- Korpus luteum Kisti : LH hormonu artığında ve yumurta hür bırakıldığında, çatlamış follikül, gebelik olması için, daha büyük ölçülerde östrojen ve progesteron üretmeye başlar. Bu değişmiş follikül artık Korpus luteumdur. Lakin bazen, yumurtanın çıkış kapısı tıkanır ve follikülün içine sıvı birikerek korpus luteumun kist oluşturmasına sebep olur.
Bu kist çoklukla birkaç hafta içinde tabiatıyla geçse de, 7 cmlik bir kist de oluşturarak; iç kanama yapabilir, yumurtalığın dönmesine sebep olabilir, kan teminini engelleyebilir ve karın ağrısına neden olabilir. Şayet kanla dolarsa, kist parçalanarak iç kanamaya ve ani şiddetli bir ağrıya sebep olabilir.
Komplikasyonlar
Büyük bir yumurtalık kisti karında rahatsızlık hissi verebilir. Şayet büyük bir kist idrar kesesine baskı yapıyorsa, daha sık idrar yapma muhtaçlığı duyabilirsiniz.
Birtakım bayanlarda semptomu olmayan lakin pelvik muayene esnasında keşfedilen kistler gelişebilir. Menopoz sonrası oluşan kistik yapılar kanser öncüsü olabilirler. Bu faktörler nizamlı muayeneyi değerli kılmaktadır.
Aşağıdaki kist çeşitleri işlevsel kistlere nazaran daha azdır :
- Dermoid Kist : Bu kistler, insan yumurtalarını üreten hücrelerden oluştukları için, içlerinde saç, deri, diş üzere dokuları barındırabilirler. Nadiren kanserlidirler, lakin büyüyerek yumurtalığı olağan yerinden edebilirler. Bu, yumurtalık torsiyonu olarak isimlendirilen, yumurtalığın ağrılı bir halde dönmesi ihtimalini arttırır.
- Endometrioma (Çikolata Kisti) : Bu kistler endometriozun bir sonucu olarak gelişirler. Endometrioz rahim iç katmanında bulunan ve her ay adet kanaması biçiminde dışarıya dökülen endometriumun bedende rahim dışında bir yere yerleşmesidir. Bu doku yumurtalığa yapışarak orada büyüyebilir.
- Kistadenom : Bu kistler yumurtalık dokusundan oluşurlar ve içlerinde suya misal bir sıvı yahut sümüksü bir gereç vardır. 17 cme kadar büyüyebilir ve yumurtalık torsiyonuna neden olabilirler.
Testler ve Teşhis
Pelvik muayene esnasında bir kiste rastlanabilir. Şayet kistten şüphelenilirse, hekiminiz kistin niteliği ve tedaviye gereksiniminiz olup olmadığını belirlemek için ileri testler isteyebilir.
Genelde tabipler kistin teşhisi için birçok soru yöneltirler
- Şekil
- Büyüklük
- Bileşim : İçi sıvı doluysa, tekbir çeşit sıvı mı yoksa karışık mı?
Kistin niteliğini belirlemek için hekiminiz aşağıdaki prosedürleri gerçekleştirebilir :
- Gebelik testi : Olumlu bir gebelik testi, kistin Korpus luteum olduğunu belirtebilir.
- Pelvik ultrason : Bu alet ile karın üstünden yahut vajina içinden rahmin ve yumurtalıkların manzarasını verir.
- Laparoskopi : Laparoskop yardımıyla hekiminiz yumurtalıkları görebilir ve kisti alabilir.
- CA 125 Kan Testi : Şayet bir kısmı katı olan bir yumurtalı kistiniz varsa, kanser riskiniz de vardır ve hekiminiz CA 125 kan testi isteyebilir. CA 125 kan testi birebir vakitte endometrioz üzere kanserli bir durum teşkil etmeyen vakitlerde da istenebilir.
Kimi kistler kistektomi olarak bilinen yumurtalığın alınmasına gerek kalmadan alınabilirler. Hekiminiz ziyan görmüş bir yumurtalığı alıp, ziyan görmemiş olanı bırakmayı da önerebilir. Buna da ooferektomi denir. Her iki prosedürde de doğurganlığınıza bir ziyan gelmez. En azından bir yumurtalığı almamak ile östrojen üretimi devam eder. Şayet kistiniz kanserliyse, hekiminiz histerektomi yani hem yumurtalıkların hem de rahmin alınmasını önerir. Menopozdan sonra kanserli kist oluşumu artar. Sonuçta birden fazla hekim menopozdan sonra oluşan kistik yapıları için operasyonu önerir.
Korunma
Yumurtalık kistinin büyümesini engellemenin kesin bir yolu olmasa da, tertipli pelvik muayeneler ile erken teşhis yapılabilir. Ayrıyeten, aylık menstural döngünüzdeki değişikliklere dikkat edin, semptomları gözlemleyin ve olumsuz bir durumda hekiminizle temasa geçin.
