Riskli gebelik terimiyle doğal seyrine bırakıldığında anne ve bebek için yaşamsal riskler taşıyan gebelikler söz edilir.Bütün rutin aylık, vakit zaman daha da sık yapılan gebelik denetimlerin temel gayesi;risk taşıyan gebelikleri tespit edip,oluşan yada oluşabilecek meselelerle gayret etmekdir.
Bu alanda yapılan çalışmalar tarihten günümüze kadar doğum doktorlarının en değerli uğraşı alanı olmuştur. Günümüzde gelişen bilgi teknolojisi ile birlikte riskli gebeliklerin tanınması, izlenmesi ve tedavilerinde orijinal usuller kullanılmaktadır.Bu gelişmelerle birlikte bilhassa son 20 yılda anne ve bebek ölümleri(mortalite)ve anne-bebek sekelleri(morbidide) epeyce azaltılabilmiştir.
Riskli gebelikler anneden kaynaklanan riskler ve fetusdan kaynaklanan riskler olarak iki boyutu vardır .Ancak anne ve fetus o kadar yakın ilişkidedir ki gebelik boyunca ekseriyetle birine dair riskler oburu içinde yüksek risk taşımaktadır.
Anneden Kaynaklanan Riskler: Gebelik anne adayı için ek bir fizikî ve ruhsal bir yüktür.Bu nedenledir ki ,zaten erkekler 70 yaşında çocuk sahibi olabilirken bayanların doğurganlıkları 40’lı yaşlarda sonra ortadan kalkmaktadır. Zira bugünkü teknolojik imkanlarla bile 50-60 yaşında bayanlar gebe kalabilseler pek birden fazla ömürlerini kaybedebilirlerdi ; Anneden kaynaklanan riskler gebelik öncesi var olan ve gebelikte gelişenler olarak ikiye ayrılır;
1-Gebelik Öncesi Riskler:
-Anne Yaşı: Ülkü gebelik yaşı 20-30 yaşları arası olduğu kabul edilir. Her ne kadar sonlar gelişen teknoloji ile zorlansa da 18 yaş altı ve 35 yaş üzeri gebelikler yüksek risk taşırlar .Yaşla birlikte genetik hastalıkların sıklığı artar ,kronik hastalıklara maruz kalma artarken, annenin gebelikte oluşabilecek fizikî yük artışına dayanıklılığı azalır. 18 yaş altı anne adayları fizikî ve ruhsal gelişimlerini tamamlamadığından gebelik risklerini daha ağır yaşarlar.
-Annede Yüksek Tansiyon: Yüksek tansiyonlu anneler gebelikte kalp damar sistemlerinin yüklenmesine bağlı problemlere daha açıktır .Ayrıca gebelik tansiyonu ile komplike olduğunda hem anne hem de bebek için yaşamsal problemler çıkarabilir.
-Annede kalp ritim bozukluğu olması :Bir ekip kalp ritim bozuklukları artan fizikî aktivite ile gebelik sırasında belirginleşebilir yada gebelikte aşikar hale gelebilir.
-Annede Şeker Hastalığı: Şeker hastalığı hamile kalmayı engelleyebileceği üzere,gebelik sırasında da annenin bozulan metabolizması hem anne için ek bir yük oluşturur hem de fetüs da yapısal anomalilerin sıklığını arttırır, doğum ve doğum sonrasında bebekler için pek çok sorun çıkarabilir.
-Annede ileri derecede kansızlık,yada doğumsal kan hastalıklarının olması,
-Annede öteki sistem hastalıklarının olması(kalp, böbrek, romatizmal vb)
-Aşırı zayıf (50 kg altı) çok kilolu kadınlar(vücut kitle endekslerine nazaran obez sınıfına girenler)
-Annede alkol, sigara(sigara kullanımı bebekte anomali yaptığı kanıtlanmamıştır fakat kesin olan bir şey vardır ;sigara kullanan annelerin bebekleri düşük doğum yüklü olurlar ve erken doğarlar. Bu nedenle annelerin mümkünse gebeliği mühletince sigarayı bırakmaları bırakamıyorlarsa mümkün olan en az sayıda sigara tüketmelidirler) yada ilaç bağımlılığı olanlar, yada hastalığı nedeniyle kronik ilaç kullanan bayanlar.
-Miyomlu gebelikler, Burada miyomun yeri büyüklüğü ve bebeğin eşiyle bağlantısı çok kıymetlidir, miyomlu gebeliğin takibi ve de doğumu özellik taşır.
B-Gebelikte gelişebilecek Riskler;
-Gebelik tansiyonu ve buna bağlı gelişebilecek komplikasyonlar.Gebelik takiplerinin en değerli gayelerinden biri gebeliğin indüklediği tansiyonu erken tanımak hatta kimde erken olabileceğini tespit etmek ve muhtemel tedbirleri hem anne hem de bebek için alıp, gebelik seyrini ve doğumu harikaya yakın yönetmektir. Bu mevzuda artık çok gelişmiş teknolojiler kullanıp kimlerde gelişebileceğini %90 yakın tespit edip hem anne hem de fetüsü mümkün sorunları minimal atlatmasına rehberlik edilebiliyor.
–Gebelik Şekeri : Günümüzde bilhassa de ülkemizde çok tartışmalı olan gebelik şekeri taraması ve takibi, riskli gebelik takiplerinde hem tüm dünyadaki bilimsel otoriteler hem de dünya sıhhat örgütü tarafından önerilmektedir. Gebeliğin 24 haftasından sonra ortaya çıkar(gebelik şekeri gebeliğin birinci haftasından itibaren görülmez zira 24. Gebelik haftasından itibaren plasentadan salgılanan ‘’human plasental laktogen’’HPL denilen hormon kimi yatkın annelerde gebelik şekeri yapabilir, bu hormonda 24 .haftadan sonra etkin tesir gösterebilir.Eğer gestasyonel diabet taranıp düzgün takip edilmezse bu annelerin bebeklerinde erken doğum ,iri bebek ve onun oluşturduğu doğum komplikasyonları, ani bebek vefata ve gebelik tansiyonu riski daha fazladır ve bu bebekler doğumlarından sonra bir kadro metabolik meselelerle daha çok karşılaşmaktadırlar
–Çoğul Gebelikler: Çoğul gebelikler başlı başına yüksek riskli gebelerdir ve bebek sayısı arttıkça riskler ve sorunlar artmaktadır. Ekseriyetle anne için artan fizikî yük ve birden çok bebeğin karında yer kaplamasına bağlı annenin organlarının baskı altına kalmasından kaynaklanan sorunlar sık görülmekte, erken doğum ve bunlara bağlı komplikasyonlar epey zahmetler yaratmaktadır. Ayrıyeten tek yumurta ikizlerinde yada tek eşli ikiz bebekler birbirlerinden kan çalabilmekte ve her iki bebeğin hayatını tehlikeye atmaktadır. Bu durumun tanısı içinse gebeliğin birinci 3 ayında çoğul gebeliklerinin yapısı ortaya çıkarılmalıdır. Bu nedenle gebeliğin birinci haftasından doğum ve doğum sonuna kadar çoğul gebelikler kıymetli bir risk artışı içindedirler ve yakın izlenmeleri gerekmektedir problemlerin erken teşhis ve idaresi çok kıymet taşımaktadır.
-Birtakım romatizmal hastalıkların gebelikle alakalı formları .
-Annenin sularının erken gelmesi: Bebeklerde enfeksiyondan annede yaygın sepsise ve bebekte teneffüs ıstırabına kadar sorunlar oluşturabilir .Annelerin bu bahiste hassas olması gerekmekte ,hafifte olsa bu çeşit şikayetlerini hekimine iletmesi gerekmektedir .Erken membran rüptürü (suların erken gelmesi) durumunda d0ğum doktoru ve bebek ağır bakım takımı neredeyse satranç oynamak zorundadır , erken teşhiş ve sürecin hakikat yönetilmesi hayati değer taşır. Tüm hamilelerin bu hususta çok hassas olması ve kendilerini takip eden doktorlarını erken uyarmalı hayati ehemmiyet taşır..
-Bebeğin eşini doğum yolunu kapaması .Burada ultrasonun ehemmiyeti çok büyüktür gebelikte yalnızca ultrasonla anlaşılabilir ve gebeliği boyunca hiç ultrasona girmeyen bayanlar vakit zaman acil koşullarda günümüz istanbulun da bile bebeklerini ve hayatlarını kaybedebilmektedir. Tanısı çok kolay lakin oluşturabileceği sorunlar hayat kaybına kadar gidebilmektedir. Plasentanın doğum yollarını kapadığı doğumlar(mutlaka sezeryan doğum gerektirir) özellik taşıyan gebelik ve doğumlardır ve kesinlikle tam teşekküllü hastanelerde ve tecrübeli doktorlar nezaretinde yapılmalıdır.
-Anne rahminde doğumsal kusurların olması. Düşüklerden erken doğumlara ,fetusta ekstremite kusurlarına kadar bir grup meşakkatler yaratabilmektedir. Gelişmiş ultrason teknolojisi ve cerrahi usullerle henüz gebelik oluşmadan bu tıp problemler tespit edilip meseleler giderilebilmektedir. Kesinlikle gebe kalmadan doğum doktoruna muayene olmanın en kıymetli yararlarından biride bu çeşit problemlerin gebelik öncesi giderilmesine yer hazırlamaktır.
Daha evvelce sezeryan ya da öteki rahim ameliyatları geçirmiş olanlar. Bu gurup gebelikler rahim yırtılmaları konusunda risk altındadırlar. Titiz izlenip vaktinde doğum planlaması yapılmalıdır.
-En değerli risk kriterlerinden biride annede ‘’servikal yetersizlik ‘’ dediğimiz doğum yolunun erken silinmesi ve bunun sonucunda da erken doğum ve preterm riskleriyle karşılaşmaktan fetal kayba kadar gidebilen bu ağır tablonun taranması rahim uzunluğu ölçüsü ile riskli annelerin saptanması yada bir evvelki gebelikleride 16-32 hafta ortasında ağrısız doğum yollarının açılmış olması ve bunun sonucunda erken doğum yapmış annelerin gebelikleri de özel izleme gerektiren riskli gebelik sınıfında yer almaktadırlar.
