YÜKSEK RİSKLİ GEBELİK NEDİR?
Gebelik, doğum ve lohusalık devrinde, anne yahut bebeğinin hayatını yahut sıhhatini tehlikeye sokan her türlü sorunun görülme mümkünlüğünün arttığı gebelikler ‘yüksek riskli’dir. Bu durumlar, gebeliğin fizikî ve duygusal yükünün artmasına neden olurlar. Gebelik öncesi varolan ya da gebelikte ortaya çıkan sıhhat sıkıntıları, yüksek riskli gebelik mümkünlüğünü arttırabilir. Sıklıkla Yüksek riskli gebelik yandal uzmanı (perinatolog) ve öbür ilgili uzman tabip danışmanlığı gerekir. YÜKSEK RİSKLİ GEBELİK RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR? Bu risk faktörleri 4 ana başlıkta incelenebilir: 1. VAROLAN SIHHAT PROBLEMLERİ Yüksek tansiyon, polikistik over sendromu, diyabet, böbrek hastalığı, kan hastalıkları, otoimmün hastalık, tiroid bozukluğu, kısırlık, obezite, depresyon, HİV/AİDS 2. YAŞ Adolesan gebelik, > 35 yaşta birinci gebelik 3. HAYAT STİLİ Alkol, sigara, unsur bağımlılığı 4. GEBELİĞE HAS MESELELER Çoğul gebelik, gebelik diyabeti, gebelikte hipertansiyon, plasenta meseleleri, düşük tehtidi, erken doğum tehtidi, yüksek riskli gebelik hikayesi, anomalili fetus Yüksek Tansiyon Denetim altındaki hipertansiyon sıklıkla ne anne ne de bebeği için meseledir. Denetimsiz hipertansiyon hastası hamile kalırsa, gebelikte hipertansif hastalıklar (gebelik zehirlenmesi), böbrek hastalığı, beyin kanaması, bebekte gelişme geriliği, bebeğin suyunun azlığı, düşük doğum tartısı üzere sıkıntılar, hatta anne/bebek vefatı bile olabilir. Polikistik Over Sendromu Bu küme hastanın gebelik elde edilmesi güç olabilir. Gebelikte ise düşük tehtidi, gebelik diyabeti, gebelikte hipertansif hastalıklar ve erken doğum riski artar. Diyabet Gebelik öncesi kan şekerinin denetim altında olması kıymetlidir. Denetimsiz hamile kalanlarda, bebekte doğumsal yapısal anomaliler, düşük tehtidi, annede kan şeker denetiminde zorluk, ilaç dozlarında sık değişiklik gereği, gebeliğin hipertansif hastalıkları, erken doğum, bebeğin suyunun fazla olması, iri bebek, doğumun ilerlememesi, omuz takılması, artmış sezaryan oranları üzere problemler daha fazladır. Böbrek Hastalığı Bu küme hastanın gebelik elde etmesi güç olabilir. Gebelikte ise düşük tehtidi, gebeliğin hipertansif hastalıkları, bebeğin suyunun azlığı, bebekte gelişme geriliği, düşük doğum tartısı ve erken doğum riski artar. Otoimmün Hastalık Lupus, multipl skleroz, romatoid artrit üzere hastalıklar bu kümeye örnektir. Kiminde gebelikte alevlenme, kimin de ise gerileme olabilir. Kullanılan kimi ilaçlar bebekte yapısal anomali yapabilir. Bu gebeliklerde düşük tehtidi, erken doğum, gebeliğin hipertansif hastalıkları ve buna bağlı problemler daha sıktır. Tiroid Bozuklukları Bu küme hastanın gebelik elde etmesi güç olabilir. Hamile kalmadan evvel tiroid işlevlerinin denetim altına alınması gerekir. Gebelikte ise düşük tehtidi, bebekte yapısal anomaliler, guatr, kalp yetmezliği, düşük doğum tartısı sıklığı artar. İnfertilite Yardımcı üreme tedavileri ile hamile kalanlarda gebeliğe bağlı sıkıntılar daha sık görülmektedir. Bunların başında, vajinal kanama ve bebeğin eşine (plasenta) bağlı problemler yer almaktadır. Obezite Bu küme hastanın gebelik elde etmesi sıkıntı olabilir. Hamile kalmadan evvel kilo verilmesi önerilir. Gebelikte ise düşük tehtidi, gebelik diyabeti, gebeliğin hipertansif hastalığı, iri bebek, sıkıntı doğum, artmış sezaryan oranları üzere sıkıntılar daha sıktır. Depresyon Hamile kalmadan evvel kullanılan ilaç tipi, sayısı, dozu gözden geçirilmelidir. Mümkünse ilaç sayısı azaltılmalı, tek ilaca düşülmeli, mümkün en az doz kullanılmalıdır. Gebelikte ise ilaçlara bağlı bebekte yapısal anomali olabilir. Bu hamilelerde depresyon şiddetinde artma olabilir. Lohusalık depresyonu da sıktır. Sıklıkla doğum sonrası birinci bir yılda görülür. HİV / AİDS HİV virüsü olumluluğu yahut AİDS hastalığı, hamilede savunma sistemini baskıladığı için enfeksiyon ve birtakım kanser görülme riski artar. Gebelik boyunca, doğumda ve emzirirken, bebeğe geçiş olabilir. Tedavilerle bu geçiş oranı azalmaktadır. Yüksek virüs yükü olan hastada sezaryan önerilir. Hakikat tedavi ve sezaryan ile bebeğe geçiş oranı %2’lere düşürülmüştür. Adolesan Gebelik < 19 yaş altı gebeliklere denir. Bu yaş kümesi hamilelerde kansızlık, hipertansiyon, düşük tehtidi, erken doğum, gelişme geriliği, düşük doğum tartısı, doğumun ilerlemesinde duraklama ve artmış sezaryan oranları sıktır. Yaş Birinci gebeliği > 35 yaşında olanlarda Down sendromu, sezaryan sıklığı, doğum sonrası kanama, uzamış travay ve ilerlemeyen travay sıklığı artar. Gebelikte daha sık enfeksiyona eğilimleri vardır. Gebelik takibine gitme oranları daha azdır. Alkol Alkol direk bebeğe geçer. Hamile kalmaya çalışırken ve gebelikte tüketilmemelidir. Gebelikte alkol kullananlarda düşük, meyyit doğum, doğumsal yapısal anomali sıklığı artar. Alkole bağlı ‘Fetal alkol sendromu’ görülür. Bu tablo, yüz anomalileri, düşük doğum tartısı, hiperaktivite, entellektuel bozukluklar, görme ve işitme sıkıntılarının görüldüğü bir durumdur. Sigara Düşük ve erken doğum tehtidi, doğumsal yapısal anomaliler, ani vefat riskini, düşük doğum tartısı, çocukluk çağı akciğer hastalık riskini arttırır. Pasif içicilerde de tıpkı riskler kelam hususudur. Çoğul Gebelik Yardımcı üreme teknikleri ile hamile kalanlarda çoğul gebelik sıklığı artar. Çoğul gebeliklerde, gebeliğe has tüm problemler artmıştır. Fetus sayısı arttıkça riskler de artar. En sık da erken doğum ve buna bağlı meseleler, diyabet, hipertansiyon, gelişme geriliği görülür. Gebeliğin Hipertansif Hastalıkları Evvelce varolan hipertansiyon üstüne öbür bulgular eklenebileceği üzere birinci kez gebeliğin 20. haftasından sonra da hipertansiyon gelişebilir. Tedavi edilmez ise annede beyin, karaciğer ve böbrek üzere yaşamsal organ hasarı, anne/fetus vefatı, gelişme geriliği, erken doğum, düşük doğum tartısı ve uzun periyotlu sıhhat problemlerine neden olabilirler. Gestasyonel Diyabet Gebelik sırasında gelişen diyabet durumudur. Sistemli takip, diyet, denetimli kilo alımı, açlık-tokluk kan şeker takibi ve antrenman ile birden fazla hamile problemsiz bir gebelik geçirir. Denetimsiz gebelik diyabetinde sıklığı artan mümkün riskler şunlardır: Erken doğum, gebeliğin hipertansif hastalıkları, iri bebek, amniyon sıvı fazlalığı, ilerlemeyen doğum hareketi, omuz takılması, sık sezaryan, yenidoğan metabolik sıkıntıları. YÜKSEK RİSKLİ GEBELİK ORANI NEDİR? Risk faktörleri arttıkça yüksek riskli gebelik oranı da artar. Kimi risk faktörleri için istatistiki data vardır: Hipertansiyon: %6-8 hamilede görülür. Bunların %70’inin birinci gebeliğidir. Preeklampsi: Gebeliğin 20. haftasından sonra görülen, hipertansiyona birtakım laboratuvar ya da klinik bulgunun eklendiği durumdur. %5-10 hamilede görülür. Birçok son 3 ayda gelişir. Gebelik Diyabeti: Tüm hamilelerin %2-10’unda görülür. YÜKSEK RİSKLİ GEBELİK TANISI NASIL KONUR? Âlâ bir gebelik takibi potansiyel risklerin belirlenmesini sağlar. Düzgün tıbbi öykü ve birinci fizik muayene başlangıçtaki riskleri belirlerken, takiplerin nizamlı olması gebelik sırasında gelişebilecek durumların erken tanınmasını sağlar. Gereğinde ilgili branş uzmanlarından takviye de alınır. NASIL RİSKLİ OLDUĞUMU ANLARIM? Gebelik planlıyorsanız yahut hamileyseniz, hekiminize başvurun. Hekiminiz hikayenizi alacak, fizik muayeneninizi yapacak, gerekli tetkikleri isteyerek yüksek riskli gebelik adayı olup olmadığınızı belirleyecektir. Hekiminiz bu riskleri en aza indirgeyecek tedbirlerin alınmasını ve takip planının oluşturulmasını sağlayacaktır. YÜKSEK RİSKLİ GEBELİK ÖNLENEBİLİR Mİ? Sağlıklı olmak ve sağlıklı kalmak, riskli gebeliklerden muhafazanın birinci ve en değerli kuralıdır. Gebelik öncesi danışmanlık sıhhat durumuzu ve risklerinizi belirleyecektir. Günde 400 µgr folik asit almaya başlayın. Aşılanma durumunuzu denetim ettirin, bilhassa kızamıkçık ve hepatit B açısından. Olağan kilonuzda olun ve bunu koruyun. Sigara, alkol kullanmayın. Sistemli aldığınız ilaç varsa hekiminizle görüşün. Erken devirde gebelik takibine başlayın. KENDİME VE BEBEĞİME EN DÜZGÜN NASIL BAKABİLİRİM? Gebelik boyunca sağlıklı beslenmek, sigara ve alkolden uzak durmak, tertipli antrenman yapmak, sistemli gebelik takibine gitmek ve hekiminizin tavsiyelerini dinlemek, sizin ve bebeğinizin en güzel halde bakımını sağlayacaktır. YÜKSEK RİSKLİ HAMİLE OLMAK TAKİBİMİ NASIL TESİRLER? Gebelik takibiniz daha sık olacaktır. Yüksek riskli gebelik yandal uzmanına yönlendirilebilirsiniz. Ek problemler varlığında ilgili uzmanlık kollarına da danışmak gerekebilir. Takip sıklığı ve multidisipliner yaklaşım, siz ve bebeğinizde bulunan probleme nazaran değişecektir. YÜKSEK RİSKLİ GEBELİK BEBEĞİMİ NASIL TESİRLER? Yüksek riskli gebeliklerde bebeğinizin sıhhati ile ilgili endişelenmek çok doğaldır. Düzgün bir gebelik takibi ile sağlıklı bir bebeğe kavuşmanız çok mümkündür. Nizamlı takip ve hekiminizin tekliflerini dinlemek bunu sağlayacaktır. İlaç kullanmanızı gerektiren bir sıhhat sorunu varsa hekiminize danışın. Bazen ilaç bir müddet kesilebilir, bazen dozu azaltılır, bazen diğer birisine geçilebilir. Erken doğum sıklığı arttığından yenidoğan sıkıntılarına hazırlıklı olmak gerekir. YÜKSEK RİSKLİ HAMİLE OLMAK DOĞUMU TESİRLER Mİ? Bebeğiniz ve sizin yakından izlenebileceğiniz, ilgili uzmanlık kollarının bulunduğu bir merkezde doğum yapmalısınız. Yüksek riskli gebeliklerde erken doğum oranı yüksektir. Yenidoğan ağır bakımı sıklıkla gerekir. Kimi durumlarda sezaryan olmanız da gerekebilir. Tüm bunları hekiminizle evvelden konuşarak sizi bekleyen sürece en âlâ halde hazırlanabilirsiniz. ÖZET Gebelik, doğum ve lohusalık devrinde, anne yahut bebeğinin hayatını yahut sıhhatini tehlikeye sokan her türlü sorunun görülme mümkünlüğünün arttığı gebelikler ‘yüksek riskli’dir. Risk faktörleri, evvelce varolan sıhhat sıkıntıları, yaş, hayat usulü ve gebeliğe mahsus problemlerdir. Risk faktörleri arttıkça yüksek riskli gebelik oranı da artar. Sağlıklı olmak ve sağlıklı kalmak, riskli gebeliklerden müdafaanın birinci ve en değerli kaidesidir. Gebelik öncesi danışmanlık sıhhat durumuzu ve risklerinizi belirleyecektir. Yeterli bir gebelik takibi potansiyel risklerin belirlenmesini sağlar. Düzgün tıbbi kıssa ve birinci fizik muayene başlangıçtaki riskleri belirlerken, takiplerin nizamlı olması gebelik sırasında gelişebilecek durumların erken tanınmasını sağlar. Gereğinde ilgili branş uzmanlarından, yüksek riskli gebelik uzmanından dayanak de alınır. Gebelik boyunca sağlıklı beslenmek, sigara ve alkolden uzak durmak, sistemli idman yapmak, nizamlı gebelik takibine gitmek ve hekiminizin tavsiyelerini dinlemek sizin ve bebeğinizin en güzel formda bakımını sağlayacaktır. Bebeğiniz ve sizin yakından izlenebileceğiniz, ilgili uzmanlık kollarının bulunduğu bir merkezde doğum yapmanız önerilir.
