1 yıl düzenli ve korunmasız ilişkiye rağmen gebe kalınamaması durumuna infertilite (kısırlık) denir. Çiftin özelliklerine göre bazı hastalara aşılama önerilirken, bazı hastalara direk tüp bebek (IVF) önerilir.
Bugün sizlere tüp bebek tedavisine hazırlanırken hem fiziksel hem de mental olarak dikkat etmeniz gerekenlerden bahsedeceğim.
Tüp bebek tedavisine hazırlanırken sadece anne adayının değil aynı zamanda baba adaylarının da beslenme, uyku düzeni ve stres gibi konularda dikkatli davranması gerektiğinin unutulmaması gerekiyor. Bu bir yolculuk ve bu yolculuk iki kişi ile tamamlanabiliyor.
Tüp Bebek Tedavisine Başlamadan Önce Yapılan Testler
İster doğal yolla ister IVF ile gebelik planlayan hastaların gebe kalmadan önce bazı testleri yaptırması gerekir. Bu testlerde bozukluk varsa gebelik öncesi bu problemler tedavi edilmeli, tedavi edildikten sonra gebelik planlanmalıdır.
Tüp bebek öncesi aşağıdaki testlere bakılması gerekir.
- Hemogram: Kansızlığı gösterir. Kansızlık düzeltildikten sonra tüp bebek yapılmalıdır.
- Biyokimya: Kan şekeri, karaciğer fonksiyon testleri ve böbrek fonksiyon testlerine bakılır.
- TSH: Tiroid bezinin çalışmasını gösterir. TSH yüksekliği bebeğin zekasını etkileyebilir. Bu nedenle tüp bebek tedavisi öncesi mutlaka TSH düzeyi kontrol edilmeli, yüksekse tedavi ile normale döndürüldükten sonra tedaviye başlanmalıdır.
- TORCH: Toksoplazma, rubella, CMV gibi enfeksiyonlar bebekte doğuştan bazı sakatlıklara yol açabilir. Bu nedenle mutlaka tüp bebek tedavisi öncesi bu testlere bakılmalı, enfeksiyon varsa, enfeksiyon geçtikten sonra veya aşı yapıldıktan sonra ıvf tedavisine başlanmalıdır.
- Vitamin D, Vitamin B12: Bu vitaminlerin de kısırlık ile ilişkili olabileceği yapılan bazı çalışmalarda gösterilmiştir. Vitamin eksikliği varsa, takviye sonrası gebelik planlanmalıdır.
Tüp Bebek Tedavisi Öncesi Vitamin Takviyesi
Yapılan bilimsel çalışmalar gebelikten en az 1 ay önce 0,4 mg/gün folik asit alınmaya başlanmasının ve gebeliğin ilk 3 ayı kullanılmasının bebekte nöral tüp defektini azalttığını göstermektedir. Bu nedenle tüp bebek tedavisinden en az 1 ay önce günlük 0,4 mg folik asit kullanmaya başlayın.
Ayrıca yumurta ve sperm kalitesini artıran vitaminlerin de tüp bebek tedavisinden 3 ay önce kullanılmaya başlanması gerekir. Tedavi boyunca da yumurta kalitesini artıran vitaminlere devam edilmelidir.
Tüp Bebek Tedavisine Başlamadan Önce Beslenme
Tüp bebek tedavisine hazırlanırken sağlıklı beslenmeye önem vermek gerekiyor. Aslında tüp bebek tedavisinden bağımsız olarak gebelik planlaması kapsamında beslenmenin çok değerli bir parametre olduğu unutulmamalıdır.
İdeal kilosunda olan kadınlarda tüp bebek başarı oranının daha yüksek olduğu yapılan araştırmalar sonucunda ortaya çıkmıştır. Tüp bebek tedavisine hazırlanırken beslenmede çok ciddi değişimler yapmamak önemli. Glutensiz ya da vegan beslenme gibi ani değişimlerden uzak durmak gerekiyor.
Temel olarak Akdeniz tipi beslenme bu dönemde ideal kabul ediliyor. Rafine şeker, paketli gıdalar, glisemik indeksi yüksek besinler bu beslenme listesinde kesinlikle önerilmiyor. Tedavi hazırlığında erkeklerin de kadınlar kadar dikkatli davranması gerektiğini de unutmamak gerekiyor.
Sağlıklı beslenme sperm kalitesi açısından da etkili olduğu için hem gebelik planlamasında hem de tüp bebek tedavisi sürecinde baba adaylarının da sağlıklı beslenmeye özen göstermeleri büyük önem taşıyor.
Sperm ve yumurta üretimi 3 ay sürer. Yani şuandaki sperm ve yumurtalar 3 ay önce üretilmeye başlar. Kaliteli yumurta ve sperm için beslenmenin önemini hepimiz biliyoruz.
Özellikle Akdeniz tipi beslenmenin sperm ve yumurta kalitesini artırdığı yapılan çalışmalarda gösterilmiştir. Ama bu beslenmeye tüp bebek tedavisinden en az 3 ay önce başlanması gerekir. Beslenmenin dışında, sperm veya yumurta kalitesini artıran vitamin takviyesi de yine tedaviden 2-3 ay önce başlanmalıdır.
Tüp Bebek Öncesi Yapılması Gerekenler
Tüp bebek tedavisi öncesi hayat tarzında yapılan bazı değişikliklerin tüp bebek başarı şansını artırdığı yapılan bilimsel çalışmalarda gösterilmiştir.
Sigara ve alkolü bırakın
Sigara ve alkolün sperm ve yumurta kalitesini azalttığını biliyoruz. Bu nedenle mümkünse sigara ve alkol tüp bebek tedavisinden 2-3 ay önce kesilmeli veya azaltılmalıdır.
Düzenli Uyku
Tüp bebek tedavisine hazırlanırken çiftlerin uykusuz kalmasının nedenleri arasında sürece dair düşüncelerden kendilerini kurtaramamaları da yer alabiliyor. Yapılan araştırmalara göre günde ortalama 7-8 saatlik bir uykunun gebelik üzerinde pozitif etkisi olduğunu gösteriyor. Bu nedenle tedavi süreci çiftler için ne kadar stresli olsa da sağlıklı ve kaliteli uyku uyumaya özen gösterilmesi gerekiyor.
Kaliteli bir uyku uyumak için yatak odasının ideal sıcaklıkta olduğuna dikkat etmeniz gerekiyor. Uyumadan 6 saat önce kafein tüketimini, 3 saat önce yemek yemeyi ve 30 dakika önce ekranlara bakmayı bırakmak gerekiyor.
Rahatlatıcı müzikler dinlemek, sıcak bir duş almak ve uykuyu kolaylaştıran aromatik yağlar kullanmak da uyku kalitesini arttıracak çözümler arasında yer alıyor.
Stresten uzak durun
Tüp bebek tedavisi hem heyecanlı hem de zorlu duyguları bir araya getirdiği için çiftler açısından karmaşık bir süreç. İnsan psikolojisinde meydana gelen değişimlerin fiziksel olarak etkisini kabullenerek bu süreçte sakin kalmaya ve zihnî rahatlatmaya önem vermek gerekiyor.
Nefes egzersizleri ve yoga bu dönemde sakin kalmak için tercih edilebilecek aktivitelerden bazıları. Ancak çiftler bu süreci çok stresli ve kaygı dolu geçiriyorsa profesyonel destek almanın da sürece çok faydası olacağının altını çizmek gerekiyor.
IVF Öncesi Düzeltilmesi Gereken Jinekolojik Problemler
Rahimle ilgili bazı problemler tüp bebeğin tutma şansını azaltır. Bu nedenle tüp bebek tedavisi öncesi bu problemlerin varsa tespit edilmesi ve düzeltilmesi tüp bebek başarı şansını artıracaktır. Tüp bebek öncesi hazırlık için bakılması gereken jinekolojik problemler şunlardır.
Rahimde Polip
Endometriyal polipler tüp bebek başarı şansını düşürür. Hem bebeğin rahime tutunmasını engelleyerek hem de düşüğe neden olarak başarı şansını azaltır. Bu nedenle tüp bebek tedavisi öncesi ultrasonla rahimde polip olmadığı araştırılmalıdır. Eğer rahimde polipten şüphelenilirse histeroskopi ile polip alındıktan sonra tüp bebek yapılması gerekir.
Miyom
Miyomlar yerleşim yerine göre tüp bebek başarı şansını etkileyebilir. Submuköz miyomların boyutu ne olursa olsun tüp bebek öncesi mutlaka alınması gerekir. İntramural miyomlar ise endometriyuma yani bebeğin yerleşeceği yere bası yapıyorsa tüp bebek öncesi mutlaka alınmalıdır.
Boyutu çok büyük olmayan ve rahim iç duvarına bası yapmayan intramural miyomların ise IVF öncesi alınmasına gerek yoktur. Benzer şekilde subseröz miyomların da boyutu çok büyük değilse tüp bebek öncesi alınmasına gerek yoktur.
Hidrosalpinks
Hidrosalpinks tüplerde sıvı toplanması olarak tanımlanır. Tüplerde tıkanıklık olmasına bağlı olarak tıkanıklığın rahime yakın bölgesinde sıvı birikir ve tüp sosis şeklinde şişer.
Bu sıvının içinde bulunan toksik maddeler hem spermi öldürebilir hem de rahime tutunan embriyoya zarar verebilir. Bu nedenle tüp bebek tedavisi öncesi tüplerde sıvı toplanması olup olmadığı kontrol edilmelidir. Bu kontrol ultrasonla veya daha kesin olan HSG (İlaçlı rahim filmi) ile yapılır.
Eğer hidrosalpenks varsa tüp bebek tedavisi öncesi ameliyatla bu tüpün alınması tüp bebeğin başarı şansını artırır.
Rahimde Perde (Uterin Septum)
Rahimde perde doğuştan gelen uterin anomalidir. Rahimde perde kısırlığa neden olmaz ama düşük veya erken doğuma neden olabilir. Bu nedenle uzun uğraşlar sonucu elde edilecek olan bebeğin sağlıklı bir şekilde doğması için tüp bebek tedavisi öncesi rahimde perde olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Uterin septum tanısı HSG veya MR ile konur. Eğer rahimde perde varsa tüp bebek tedavisi öncesi histeroskopi ile perde alınmalı ve sonrasında tüp bebek tedavisine başlanmalıdır.
Sonuç olarak tüp bebekte gebelik şansını artırmak için hem doktora hem de çifte bazı sorumluluklar düşmektedir. Tüp bebek öncesi bu noktalara dikkat ederek gebelik şansı artırılabilir.
Sağlıkla ve sevgiyle kalın…
Referanslar
1- Zhao Y, Brezina P, Hsu CC, Garcia J, Brinsden PR, Wallach E. In vitro fertilization: four decades of reflections and promises. Biochim Biophys Acta. 2011 Sep;1810(9):843-52.
2- Infertility Workup for the Women’s Health Specialist: ACOG Committee Opinion, Number 781. Obstet Gynecol. 2019 Jun;133(6)
3- Abrao MS, Muzii L, Marana R. Anatomical causes of female infertility and their management. Int J Gynaecol Obstet. 2013 Dec;123 Suppl 2:S18-24.
