Tüp bebek tedavisi en çok tercih edilen yardımcı üreme tekniğidir. Tedavi süreci bayanın olağandan çok yumurta üretebilmesi hedefiyle yumurtalıklarını uyarması için infertilite ilaçları kullanmasıyla başlar. Yumurtalıklarda folliküller vardır. Bu folliküller içi sıvı dolu keseciklerdir.
Yumurtalar yeteri kadar olgunlaştığında, yumurtalıklardan alınırlar. Yumurtayı içinde barındıran follikül sıvısı alınarak bir kaba yerleştirilir. Yumurtalar mikroskop eşliğinde incelenir. Laboratuardaki kuluçka periyodundan sonra, yıkanmış spermler kaba eklenir. Döllenme ve erken embriyo gelişimi bu kapta gerçekleşir. 2 – 3 gün sonra döllenmiş yumurtalar yani embriyolar uterusa transfer edilir. Bu süreç yumuşak ve esnek bir kateter yardımıyla yapılır.
Yardımcı Üreme Teknikleri İle İlgili Bilgiler
Yardımcı üreme tekniklerini ilgilendiren riskler ilaç kullanımı ve yumurtaları almak için yapılan operasyonla alakalıdır.
Bu risklerden kimileri :
• Kanama
• Enfeksiyon
• Yakın organların hasar görmesi
• Overlerin Çok Uyarılması Sendromu
• Çoğul gebelik riski
Yapılan çalışmalar yardımcı üreme teknikleri ile dünyaya gelen bebeklerde olağan yolla dünyaya gelen bebeklere nazaran daha fazla olağandışı bir duruma rastlanılmadığını göstermektedir.
Yardımcı Üreme Teknikleri Kullanılan Durumlar
Tüp bebek tedavisi ile her iki tüpü de tıkalı olan bir hastanın gebelik talihi doğmaktadır. Tüp bebek tedavisi birebir vakitte aşağıdaki durumlarda da kullanılır :
• Endometrioz
• Açıklanamayan kısırlık
• Serviks ile ilgili kısırlık durumları
• Erkek infertilitesi
• Yumurtlama bozuklukları
Yardımcı üreme teknikleri ile aşağıdaki durumlarda daha fazla gebelik talihi vardır :
• İnfertilite ilaçlarına yanıt veren, doğal olarak yumurtlayan hastalar
• Sağlıklı bir uterusu olan hastalar
Yardımcı üreme teknikleri ile aşağıdaki durumlarda daha az gebelik bahtı vardır :
• 40 yaşın üstündeki bayan hastalar
• Erken menopoza giren ve artık yumurtlamayan bayan hastalar
• Tedavi edilemeyen rahimdeki yara dokuları, fibroid ve polipi olan bayan hastalar.
Hekiminiz tarafından yapılan birinci değerlendirmenizden sonra, tüp bebek tedavisi başlamadan önce bir tabip ziyareti daha yapmanız gerekir. Bu ziyaretinizde hekiminizle tedavi planınız hakkında görüşeceksiniz. Hekim ziyaretlerinizden birinde, bir kateter yardımıyla uterus ölçümünüz alınabilir. Kateter; embriyoyu rahme yerleştirme kademesinde kullanılan ince, esnek bir araçtır. Kateter evvel servikse, akabinde da rahme girdiği için, ölçüm sayesinde uterusun ölçüleri, formu ve tarafı belirlenebilecektir. Bunun embriyo yerleştirmede yararı vardır. Sizde yahut eşinizde olabilecek enfeksiyonları belirleyebilmek için kan testleri yapılacaktır. Erkekten, tahlil edilebilmesi için sperm örneği istenir. Şayet sperm tahlilinde olağan olmayan bir durumla karşılaşılırsa, ileri tetkikler için bir örnek daha istenebilir. Hemşireler size tedavi planınızı ve ilaçları nasıl kullanmanız gerektiğini anlatır.
Yumurtaları Uyarma : Tüp bebek tedavi süreci yumurta uyarma sürecini bağlı olarak adet döngüsünde başlar. (kadının adetinden yaklaşık bir hafta önce) Bu periyotta, bayan yumurtalarını uyarmak için ilaç kullanır. Bu ilaç yumurtalıklardaki yumurtaların gelişmesini denetim eden hormonların hür bırakılımını tesirli bir halde azaltır. Adet olduğunuzda vajinal ultrason ve kan testleri yapılarak ilacın yumurta gelişimini azaltıp azaltmadığı denetim edilir. Şayet azaltmadıysa, ilaç tedavisine bir yahut iki hafta daha devam edilir. Yumurtalıkların işlevi süreksiz olarak büsbütün sona erdiğinde, gerçek ihtar tedavisi başlar. Yumurtalık folliküllerini uyarmak için yaklaşık 10 gün boyunca hormon tedavisi uygulanır. Follikül büyüklüklerini belirleyebilmek için tedavi boyunca kan testlerine ve ultrasona gereksinim duyulacaktır. İlaç kullanımı yaklaşık 10 – 12 gün boyunca devam eder. Kâfi yumurta uyarımı elde edildiğinde, öbür bir hormon enjekte edilir. Enjeksiyonundan 36 – 38 saat sonra yumurtalar toplanır.
Yumurta Toplama ve Yumurtaların Döllenmesi : Yumurta toplama süreci anestezi altında gerçekleştirilir. Yumurta toplama süreci genelde 20 dakika ile 50 dakika ortasında sürer. Folliküllerden alınan sıvı derhal embriyoloji laboratuvarına götürülür. Laboratuvarda yumurtalar özel bir solüsyona konur ve inkubatöre yerleştirilir. İnkubatörde yumurtaların geçireceği vakit, ne kadar olgunlaştıklarına nazaran değişir. Yumurta toplama günü, erkek sperm örneğini, mastürbasyon ile elde ederek, laboratuvara teslim eder. Sperm örneği, özel durumlarda, merkez dışında da toplanabilir. Bilhassa, eşi olmaksızın mastürbasyon ile konut dışı ortamda sperm örneği verme konusunda külfet çekebilecek çiftler meskende sperm örneğini elde edebilirler. Sperm elde edildikten sonra en fazla 1 saat içinde merkezdeki embriyologlara teslim edilmelidir, şayet bu mühlet 1 saatten fazla olursa; erkek örneği merkezde elde etmelidir. Merkez dışında elde edilirse; örnek oda sıcaklığında (aşırı sıcak ve soğuğa maruz kalmadan), ışığı maruz kalmadan tüp bebek laboratuarına teslim edilmelidir. Nadiren gerek olursa, tıpkı gün 2. Sperm örneği istenebilir. Daha sonraki basamak yumurtaların spermler ile birleştirilmesidir. Yumurtaların döllenme oranı ekseriyetle % 80dir. Yumurtalar alındıktan 24 saat sonra denetim edilir. Bu müddette döllenme de gerçekleşmiştir. Gerekli görüldüğü halde, kimi embriyolar dondurularak saklanabilir. Şayet tedavi sonrası gebelik gerçekleşmezse, bir sonraki transfer için dondurulmuş embriyolar kullanılabilir. Bu sayede hasta bir daha yumurta uyarma sürecini tekrarlamamış olur. Süreç sonrası 2 – 4 saat içinde hasta taburcu edilir ve 24 saat konutta istirahat etmesi istenir. Yumurta toplama sürecinden sonra 1 – 2 gün içinde adet ağrısına emsal bel, kasık ağrısı, damla üslubunda kırmızı yahut kahverengi kanama (hazneden) olması doğaldır. Bu türlü olabilecek bir kanamanın, rahim içinden olmadığı için gebelik talihi üzerine olumsuz bir tesiri yoktur.
Aşağıda bahsedilen durumlardan rastgele birisi olursa, hekiminize haber vermeniz gerekebilir:
a) Ölçmekle 38 dereceden yüksek ateş
b) Çok vajinal (hazneden) kanama (bir ölçü kanama olması normaldir)
c) Çok şiddetli ve devam eden ağrı (bir ölçü ağrı olması normaldir)
d) Ardışık 2 günde 1 kilodan fazla kilo alımı
e) Süreçten 8-10 saat sonrasında artan ağrı ile birlikte, idrar yapamama
Embriyo Transferi : Yumurtalar alındıktan 1 – 3 gün içinde, embriyo transferi yapılır. Transfer edilecek embriyonun sayısı embriyo kalitesine bağlıdır, lakin ülkemizde yasal hudut üçtür. Embriyo transferi sürecinden sonra 2 gün dinlenmeniz gereklidir. Embriyo transferinden 12 gün sonra kanda gebelik testi (kanda beta hCG) yapılır. Adet ile uyumlu olduğu düşünülen kanama olmuş olsa da, gebelik testi kesinlikle yapılmalıdır zira bazen gebelik oluştuğu halde embriyonun rahim içine yataklanmasına bağlı vajinal kanama olabilir. Şayet test olumluysa yani gebelik varsa, yaklaşık 3 hafta sonra ultrasonda bakılır.
