Polikistik over sendromunda androjen ölçüsü artmış, yumurtlama ve adetler sistemsiz yahut yoktur. Ultrasonografik incelemede yumurtalıkların etrafında küçük ve çok sayıda kist vardır. Polikistik Over Sendromu sendrom üreme çağındaki bayanları tesirler. Çok tüylenmenin yanı sıra, ciltte yağlanma ve sivilce oluşumu da görülür. Polikistik over sendromu bayanlarda en sık görülen hormonal bozukluktur. Bu sendromda östrojen (kadınlık hormonu) düzeyi yüksek, progesteron düzeyi düşüktür. Bu durum rahim kanseri gelişmesi ihtimalini arttırır. Beyinden salınan luteinize edici hormonun, folikül uyarıcı hormona olan oranı olağanda 2:1 den azdır. Polikistik over sendromunda bu oran 2 yahut 3ün üzerindedir. Ayrıyeten yeniden hipofiz bezinden salınan ve göğüslerde süt üretimini uyaran Prolaktin hormonunun seviyesi de yükselmiştir. Polikistik over sendromunda üreme sorunlarına sık rastlanır ve tüp bebek üzere yardımcı tedavilerden yeterli sonuçlar alınır. Şişmanlık ve yüksek insülin seviyeleri çoğunlukla tabloya eşlik eder. İnsülin pankreasta üretilen ve kan şekerini denetim eden bir hormondur. Polikistik over sendromunda hücresel düzeyde insüline karşı direnç vardır. Bu nedenle kanda insülin ve şeker düzeyleri yükselmiştir. Bu olaylarda şeker hastalığı, hipertansiyon, yüksek kan kolesterol düzeyi ve kalp-damar hastalıkları sık görülür.
- Polikistik Over Sendromu (PCOS) nedir?
Polikistik over sendromu yumurtalıklarda çok androjen erkek hormonları üretimine neden olan bir küme klinik durumu söz eder. Yumurtalıklar olağandan büyüktür ve bir çok ufak kist içi sıvı dolu kesecikler içerir. Bu nedenle polikistik olarak tanımlanır. Yaygın bulgular çok tüylenme, ciltte yağlanma, sivilce oluşumu, şişmanlık, sistemsiz yahut hiç olmayan adet devirleri, yumurtlama bozuklukları ve kısırlıktır.
- Polikistik over sendromunun diğer ismi var mı?
PCOS, yirminci yüzyılın başında bu hastalığı birinci tanımlayan bilim adamlarının isimleri ile Stein-Levental Sendromu tabir edilir.
- Polikisitk Over Sendromu hangi sıklıkta görülür?
Polikistik over sendromu üreme çağındaki bayanların % 5-10’unda görülür ve kısırlığın kıymetli nedenlerinden biridir.
- Polikistik over sendromunun bulguları nelerdir?
– Adet düzensizlikleri: Adet siklusları çoğunlukla 6 haftadan daha uzun sürer. Yılda sekiz yahut daha az adet siklusu olur. Sistemsiz kanamalar, uzan süren kanama, fazla ölçüde adet kanaması ve adet kanamaları ortasında lekelenmeler görülür.
– Yumurtlama bozuklukları: Polikistik over hastalarında yumurtalıklarda çok sayıda içi sıvı dolu yumurta kesesi (folikül) vardır. Bu yumurta keseleri olgunlaşarak yumurtlama etabına gelmez ve ovulasyon (yumurtlama) oluşmaz. Bunun sonucunda yumurtalıklarda kistler oluşur.
– Kısırlık: Hastaların birçoklarında çocuk sahibi olmakta zahmet yaşanır. Birçok vakit yumurtlamayı uyarıcı ilaçlar ile tedavi gerekir. Hekim denetiminde uygun tedavi yaklaşımları ile çoğunlukla gebelik elde edilebilir.
– Yüksek hormon seviyeleri: Androjen olarak isimlendirilen erkeklik hormonları polikistik over sendromu olan bayanlarda yükselmiştir. Bunun sonucunda tüylenme, ciltte yağlanma ve sivilce oluşumu üzere bulgular ortaya çıkar.
– Yumurtalıklarda kistler: Polikistik over sendromu olan bayanlarda yumurtalık cidarı içi sıvı dolu çok sayıda kesecik kistler ile kaplıdır. Bu bulgu birtakım araştırmacılar tarafından inci dizisi yahut inci kolye olarak isimlendirilir.
– Olağandan iri yumurtalıklar: Polikistik over sendromunda yumurtalıklar olağanın 1.5 ila 3 katı büyüklüktedir.
– Kronik kasık ağrısı: Altı aydan daha uzun süren ağrılar kronik ağrılardır. Ağrının nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, iri yumurtalıkların kasıklarda dolgunluk yaptığına inanılır.
– Şişmanlık ve kilo alma: Polikistik over sendromu olan bayanlarda fazla kilo çoğunlukla kol ve bacaklara oranla daha çok karın etrafında toplanmıştır. Bu bayanlarda kalça-göğüs oranı daha azdır. Polikistik over sendromu olan bayanların hepsinde olmamakla birlikte birçoklarında kilo artışı kelam hususudur.
– İnsülin hormonuna karşı direnç ve şeker hastalığı: İnsüline karşı beden hücrelerinde görülen direnç çok ölçüde insülin hormonu üretimine neden olur. Bu hastalarda ayrıyeten kolesterol üzere kan yağlarının düzeyleri de bozulmuştur.
– Yüksek tansiyon: Kan basıncı 140/80’in üzerindedir.
– Tüylenme: Erkek tipi çok tüylenme ve kellik görülebilir. Yüzde, göğüste, karın bölgesi, el ve ayak üstünde çok tüylenme ile alın bölgesinde erkek tip saç dökülmesi görülür.
– Cilt yağlanması: Ciltte yağlanma ve beraberinde sivilce oluşumu sık görülür. Ayrıyeten saç derisinde kepeklenme olur. Bedenin birtakım bölgelerinde ciltte koyu kahverengi lekelenmeler ve deri katlantıları görülür.
- Sendromun başka bulguları olmadan yumurtalıklarda polikistik imaj olabilir mi?
Kadınların %20-30’unun yumurtalıklarında çok sayıda küçük kistler görülürmesine karşın bayanların lakin %5-10’unda polikistik over sendromu bulguları vardır. Bu nedenle polikistik overler tanıyı koymak için tek başına kâfi değildir.
- Polikistik over sendromunun nedenleri nelerdir?
Polikistik over sendromu geçtiğimiz yüzyılın başından beri bilinen ve hakkında çok şey araştırılmış, yaygın olarak karşılaşılan bir klinik sorun olmasına karşın nasıl oluştuğu tam olarak bilinmemektedir. Aile bireyleri ortasındaki geçişi araştıran çalışmalar vardır. Şeker hastalığına yatkınlığı olan birisinin polikistik over sendromuna da yatkınlığı vardır. Şişmanlık PCOS ile birlikte sık görülen ve bulguları arttıran bir durumdur. Zira bedendeki yağ dokusu çok östrojen üretimine ve yüksek kan östrojen seviyesi de beyindeki hipofiz bezinden yetersiz Folikül Uyarıcı Hormon (FSH) salınmasına neden olur. Sonuçta yumurtlama bozulur ve bulgular kötüleşir. Ayrıyeten hipofiz bezi yumurtalık hücrelerini çok uyararak androjen “erkek hormonları” üretimini arttırır.
- Polikistik over sendromunun teşhisi nasıl konur?
Polikistik over sendromunun teşhisinde hastadan aldığı anamnez ve muayene bulguları değerlidir. Kan hormon seviyelerinin belirlenmesi ve ultrasonografik inceleme tanıyı doğrulamak için yapılır. Böylece PCOS misal klinik bulguları veren hastalıklardan ayrılmış olur.
- Polikistik over sendromunun teşhisinde hangi kan testleri yapılır?
Kapsamlı bir biyokimya, kan yağ ve şeker yükleme testleri yapılmalıdır. Luteinize edici hormon (LH) ve folikül uyarıcı hormon (FSH) oranları, total testosteron, androstenedion, prolaktin ve tiroid bezi hormonlarına bakılmalıdır.
- Erken teşhisin ehemmiyeti nedir ve nelere dikkat edilmelidir?
Öncelikle PCOS tanısı konmuş bayanlar nizamlı tabip denetimine alınmalıdır. Bunun yanı sıra adet siklusları sistemsiz olan yahut hiç adet kanaması olmayan bayanlar kesinlikle tabibe başvurmalıdır. Bilhassa ergenlik devrinden itibaren adet düzensizliği olan kızlar PCOS açısından denetim edilmelidir. PCOS olan bayanların kız çocuklarında da bu sorunun olabileceği için çocuklar erken yaştan itibaren denetime götürmelidir. PCOS’unda erken teşhis ve tedavi ciltte yağlanma, sivilce oluşumu ve tüylenme şikayetlerini azaltır. Bunun yanı sıra PCOS olan hastalar şeker hastalığı açısından yüksek riskli kümesi oluşturur. Bu nedenle erken PCOS’u teşhisi şeker hastalığı açısından da dikkatli olunmasını sağlar.
- Polikistik over sendromunun kesin bir tedavisi var mıdır?
Hayır. Bu sendromun tedavisi çoğunlukla oluşturduğu bulguların üstesinden gelinerek yapılır. Bu yaklaşım tablonun daha berbatlaşmasını önler.
- Polikistik over sendromunun tedavisi nasıl yapılır?
Polikistik over sendromunun tedavisi hastanın ne amaçladığına nazaran düzenlenir. Birtakım hastalar bebek sahibi olmak isterken, kimileri öncelikle adet düzensizliği, tüylenme ve cilt yağlanması üzere hormonal sorunlarını çözmek ister. Hasta bulgularından şikayetçi olmasa da PCOS tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Zira uzun süren bozuk hormon tablosu kalp hastalığı, şeker ve rahim kanseri üzere önemli riskler taşır.
- PCOS tedavisinde uygulanacak olan yaklaşımlar;
– Kilo verme: Birçok PCOS hastasında kilo verme hormonal tabloyu düzeltebilir. Lakin PCOS varlığında kilo vermek zordur. Kalıcı bir kilo kaybı planı gerekir. Kilo kaybını sağlamak için günlük aktivitenin giderek arttırılması ve istikrarlı bir diyet programı yüz güldürücü sonuçlar verir.
– Yumurtlamanın uyarılması: Eğer öncelikle çocuk sahibi olunması isteniyorsa yumurtlamayı uyaran ilaçların kullanılması gerekir. Bu tedavinin tecrübeli bir uzman tarafından yapılması tedaviye bağlı oluşabilecek yumurtalıkların çok uyarılması ve çoğul gebelik risklerini minimuma indirecektir.
– Hormonal tedavi: Hormon tedavisi polikistik over sendromuna bağlı sorunları süreksiz olarak gidermede epeyce başarılıdır. Tedavi durduğunda bulgular tekrar oluşur. En yeterli tedavi düşük doz doğum denetim hapı tedavisidir. Yumurtalıklardan çok hormon üretimini azaltarak kan androjen düzeylerini düşürür.
– Cerrahi tedavi: Bazen ilaç tedavisi ile sonuç alınamaz. Bu durumda laparoskopik (kansız-bıçaksız) olarak yumurtalıklar üzerindeki kalın katman lazer yahut elektrokoter yardımı ile değişik noktalardan delinir.
- Polikistik over sendromu ve hipotiroidi ortasında bir münasebet var mı?
PCOS ve hipotiroidi sık görülen hastalıklardır, iki sorun de tıpkı bayanda görülebilir. Bir çok PCOS hastasında tiroid bezinin az çalıştığı görülür, bulgular benzeridir. Bu ayrımı yapabilmek için tiroid uyarıcı hormon düzeyini ölçmek kâfi olur. Bunun yanında hipotiroid olduğu saptanan hastalarında PCOS açısından kıymetlendirilmesi gerekir.
