Polikistik over sendromu denilen bu klinik tablo,1935 yılında Stein ve Leventhal
adlı iki bilim adamı tarafından tanımlanmıştır ve onların ismine izafeten de,Stein-Leventhal
Sendromu olarak ta isimlendirilir.Sıklıkla 30 yaşın altındaki genç hanımlarda görülür ve
overlerde(yumurtalık) kalın bir dış katman içerisinde birçok âlâ huylu kist oluşumu ile
karakterize bir tablodur.Kronik anovülasyon yani “yumurtlamama”bu klinik tablonun ana
karakteridir.Adet görememe yahut gecikmeli adetler,erkek tipi tüylenmede artış,fazla kilo alma
ve kısırlık üzere özellikleri vardır.
Polikistik over sendromu yaklaşık bir yüzyıldan beri bilinmekte ve çok
araştırılmakta olan klinik bir sorun olmasına karşın,oluşumu hakkında tam bir bilgi
yoktur.Şeker hastalığına yatkınlığı olan birisinin,polikistik over sendromuna da yatkınlığı
olduğu tespit edilmiştir.Şişmanlık, polikistik over sendromu ile sıklıkla birlikte görülen ve
klinik tablonun oluşumunu daha da artıran bir durumdur.Vücutta artan yağ dokusu,östrojen
üretimine ve kan östrojen düzeylerinin artmasına,bu da beyindeki hipofiz bezinden daha az
FSH(folikül uyarıcı hormon)üretilmesine neden olur.Yine bu östrojenlerin artması ile,LH
hormonu da artar.LH artışı da overlerde erkeklik hormonu imalini artırır.
Polikistik over sendromu bulgularını şu halde özetliyebiliriz:
— Adet düzensizliği ; adet siklusları ekseriyetle 6-8hafta yahut daha fazla
sürer.Yaklaşık yılda 8’den daha az adet görülür.Kanamalar sistemsiz olur,uzun sürebilir,fazla
miktarda olabilir ve ortalarda lekeler olabilir.
— Yumurtlama bozuklukları ; polikistik over sendromlu hastaların
yumurtalıklarında çok sayıda içi sıvı dolu kesecik (folikül) vardır ve bu kesecikler ,olgunlaşıp
yumurtlama basamağına gelemezler ve münasebetiyle “yumurtlama olmaz”.
— Yumurtalıklarda kist oluşumu ; polikistik over sendromlu hastaların
yumurtalıkları çok sayıda içi sıvı dolu kesecikle doludur.Buna bağlı olarak ta
yumurtalıklar,normalin 2-3 katına kadar büyürler.
— Kasık ağrısı ; ağrıların nedeni tam olarak bilinmemekle bir arada,büyüyen
yumurtalıkların ağrıya neden olduğu sanılmaktadır.
— Şişmanlık ve kilo alma ; polikistik over sendromlu hastaların birçoklarında kilo
alma,kol ve bacaklara oranla,karın bölgesinde daha çok olmaktadır.Polikistik over sendromlu
hastaların çabucak hepsinde olmasa da,büyük bir çoğunluğunda kilo artışı vardır.
— Tüylenme ; bu hastalarda erkek tipi tüylenme görülür.Yüzde ,çene
altında,göğüslerde,karında ,kol ve bacaklarda tüylenme olur,saç dökülmesi görülebilir.
— Ciltte yağlanma; polikistik over sendromlu hastalarda ciltte yağlanma ve sivilce
oluşumu sık görülür.Ayrıca bedenin birtakım kısımlarında cilt lekeleri ve saçlı deride
kepeklenme görülür.
— Kısırlık ; polikistik over sendromlu hastaların birden fazla,yumurtlama olmadığı için
çocuk sahibi de olamazlar.Bu da hastaların en değerli ,doktor’a müracaat nedenidir.
— İnsülin’e direnç ve şeker hastalığı ; son yıllarda yapılan çalışmalar polikistik over
sendromu ile insülin ortasında ilgi olduğunu ortaya koymuştur.İnsülin çoğumuzun bildiği
gibi,pankreas’tan salgılanan ve hücrelerin glikoz’u(şeker) kullanmalarını sağlayan bir
hormondur.Polikistik over sendromunda hastalarda insülin’e karşı bir direnç
oluşmaktadır.Bunun üzerine de pankreas daha fazla insülin üretmeye başlamaktadır.Yüksek
insülin de yumurtlamayı engelleyici tarafta tesir gösterir ve sonuçta androjenlerde artış
olur.Kilolu ve tedavi olmamış polikistik over sendromlu hastaların yaklaşık dörtte birinde,30
yaşın üzerinde şeker hastalığı ortaya çıktığı gözlenmektedir.Aynı vakitte bu hastalarda,
hipertansiyon ve kolesterol yüksekliği de ortaya çıkabilir ve münasebetiyle da,kalp hastalığı
yönünden yeterli izlenmelidirler.
— Endometrium(rahim iç zarı) kanseri riski artar ; polikistik over sendromunun
tedavi edilmemesi halinde,uzun periyodik adet düzensizlikleri ve yumurtlamanın olmaması
durumunda artan östrojenlerin endometrium’a tesiri ile, progesteron hormonu da olmadığı ve
endometrium uzun mühlet östrojene maruz kaldığı için,endometrium kanseri riski de
artmaktadır.
Polikistik over sendromu teşhisi koyabilmek için,hastadan alınan anamnez ve
muayene bulguları kıymetlidir.Günümüzde ultrasonografi,özellikle transvajinal
ultrasonografi,tanıda epeyce değerli bir yere sahiptir.Ultrasonografide üstte belirttiğimiz
çok sayıdaki küçük kistler ,çok net bir biçimde gözlenir.Bu kistler,gelişmeye başlayan ancak
yumurtlamaya kadar gidemiyen foliküllerdir.Polikistik over ,içerisinde kistler barındıran
yumurtalıkların ultrasonografideki manzarasıdır,halbuki polikistik over sendromu ise,bu
kistik görünümle birlikte,klinik tablonun ve hormon tablosunun da ortaya çıkmasıdır.Kan
tablosunda LH/FSH oranının yükselmesi,testesteron,DHEA-SO4 ve androstenedion
düzeylerinin de yükselmesi teşhiste kıymetlidir.
Polikistik over sendrom’lu hastaların tedavisi ; Tedavi hastanın çocuk isteyip
istememesine nazaran değişir.Çocuk istemiyenlerde tedavi :
— Kilo verdirilerek tedaviye başlanır.Bunun için düşük kalorili diyet uygulanır.
— Sistemli bir antrenman programı uygulanır.Bu formda hem kilo vermesi
sağlanır,hem de uzun vadede oluşabilecek kalp ve damar hastalığı riski azaltılır.
— İnsüline hassaslığı artıracak ilaçlar kullanılır.Bu maksatla “metformin”adlı ilaç
kullanılabilir.Bu ilacın tesiriyle,barsaklarda glikoz emilimi,karaciğerden glikoz salınımı
azaltılır ve dokular tarafından glikoz emilimi artırılarak,kan şekeri düzeyleri düşürülür.İnsülin
direnci de azalır.Tedaviyle birlikte,en başta adetler düzelir,daha sonra da yumurtlamalar
başlar.
— Doğum denetim hapları da sistemli adet oluşturarak,rahim içi zarın düzenli
dökülmesini sağlar ve tüylenme azalır.
Çocuk isteyenlerde ,kilo verme,düzenli idman ve metformin tedavisine ilaveten
yumurtlama tedavisi uygulanır.Yumurtlama tedavisine klomifen sitrat ile başlanır,cevap
alınamazsa ,HMG ve FSH hormonları içeren ilaçlar kullanılır.Ancak bu tedavilerin
yumurtalıkların çok uyarılmasına sebep olarak,ciddi sonuçlar doğuracağı da gözardı
edilmemelidir.Günümüzde çok az olsa da,cerrahi tedavinin uygulanabileceği durumlar da
olabilir.