Kısırlık Nedir ? Nedenleri ?

Evlendikten sonra bir yıl müddetle sistemli ve korunmasız

ilişkiye karşın gebelik elde edilememişse kısırlıktan söz

edilebilir. Çünkü bu müddet içinde çiftlerin %85’inde gebelik elde

edilir. Yani toplumdaki üreme çağına gelmiş çiftlerin yaklaşık

%15’i bu sorun ile karşı karşıyadır. Fakat bayan yaşının

40’ın üzerinde olduğu kümede bu oran %25’e çıkmaktadır.

Kısırlığın erkek ve bayandaki sebepleri nelerdir?

Kısırlığın sebebi yaklaşık %50 bayana %50 erkeğe aittir.

Erkekteki infertilite sebebini ortaya çıkarmak için;

spermiogram, kanda testosteron, FSH ve Prolaktin ölçümü ile ürolojik muayene yapılır.

Spermiogram – Olağan bir semen 2-5 ml olup, her mililitrede en az 20 milyon sperm

 içerir ve bunların %50’sinden fazlası hareketlidir. Çok az sayıda beyaz küre içerebilir. Eğer

sperm pahaları olağanın altında ise o vakit hormon tahlilleri de yapılır. Ürolojik

muayenede testislerin durumu ve varikosel olup olmadığına bakılır. Varikosel testislere kan

taşıyan damarların genişleyerek kan akımının yavaşlamasına neden olur. Bu da testis içinde

sıcaklık artışı yapar ve sperm kalitesi ve hareketliliği bundan olumsuz etkilenir.

Kadının değerlendirilmesi

Serviks – Burası rahim içi (endometrium) ile vajen ortasındaki açıklıktır. Buradan berrak

yapışkan yumurta akı üzere bir sıvı salgılanır ve yumurtlama vakti spermlerin kolayca

endometriuma ulaşmasını sağlar. Öbür vakitlerde ise yoğunlaşır ve bir tıkaç oluşturur. Eğer

yumurtlama vakti bu sıvının kıvamı incelmez ise spermlerin yumurtaya ulaşması oldukça

zorlaşır.

Tüpler – Rahmin her iki tarafında bulunur ve döllenmeye hazır yumurtaları rahim içine taşır.

Bunların açık olup olmadığını anlamak için HSG (Histerosalpingogram) denen ilaçlı bir film

çekmek gerekir. Bu süreç adet bittikten sonraki birkaç gün içinde yapılır.Rahim içine

yerleştirilen bir kanülden röntgen sinemasında görülebilen bir ilaç verilir ve sinema çekilir.

Normalde rahim beyaz renkte bir üçgen üzere görülür ve her iki tarafında yeniden beyaz çizgiler

tüpleri gösterir. Tüplerin görülmemesi ya da karın boşluğuna verilen ilacın yayılmaması tüpün

tıkalı olduğunu gösterebilir. Rahim içinde de rastgele bir dolma defekti orada bir yapışıklık

ya da yer kaplayan bir lezyon olduğunu düşündürebilir.

Peritoneal faktör – Bazen HSG yahut USG sonucuna nazaran hekiminiz karın içinde bir

yapışıklık ya da endometriozis olup olmadığını anlamak için laparoskopi yapmak isteyebilir.

Bunu için de yeniden en uygun vakit adet bitiminden sonraki birkaç gündür. Süreç anestezi

altında yapılır. Göbeğe yapılan 1 cm lik bir kesiden karın içine sokulan bir trokardan geçirilen

bir teleskop ile rahim, tüpler, yumurtalıklar, barsaklar, karaciğer, mide, apendix gözlenir.

Ayrıca kasıklardan sokulan yarım cm lik yardımcı trokarlardan geçirilen aletler yardımıyla

diğer cerrahi süreçler yapılabilir. Tıpkı vakitte rahim içine yerleştirilen bir kanülden mavi

boya verilerek tüplerin açık olmadığı da denetim edilebilir. Peşinden histeroskopi ile rahim içi

bir kamera yardımıyla gözlenerek burada da bir patoloji olup olmadığı anlaşılır, varsa aynı

anda tedavi edilir.

Yumurtalıkların kıymetlendirilmesi – İki tanedir ve rahmin her iki tarafında bulunur. İçinde

yumurtaları barındırırlar ve hormonal işlevde değerli rol alırlar. Yumurtalar FSH denilen

ve beyinde hipofiz ismi verilen bir salgı bezinden salınan hormonun tesirinde büyür ve

estradiol denen bir öteki hormon salgılar. Yaklaşık adetin 14.günü civarında olgunlaşarak

döllenmeye hazır hale gelir. LH ise döllenmeye hazır olan yumurtayı çatlatarak karın

boşluğuna atılmasını sağlar. O sırada ortamda bir sperm varsa yumurta döllenir. Kadında

yumurtlama olup olmadığını anlamak için kanda FSH, LH ve progesteron hormon düzeyleri

ölçülebilir. Ayrıyeten rahim içinden yapılan biyopsi ile de anlamak mümkündür.

Kadına ilişkin kısırlık sebepleri

Miyomlar – Rahim duvarındaki kaslardan köken alan âlâ huylu tümörlerdir. Tek ya da daha

fazla sayıda olabilirler. Boyutu bezelye büyüklüğünden portakal büyüklüğüne ulaşabilir hatta

bazen daha da büyük olabilir. Çoklukla rahim duvarının dışına gerçek büyürler, ancak

duvarda ya da rahim içine gerçek büyüyenler de vardır. Hayli sık görülen tümörlerdir ve 30-

45 yaş ortası bayanlarda görülme sıklığı epeyce yüksektir. Rahim içine gerçek büyüyen

miyomlar düşük, erken doğum yahut kısırlığa neden olabilirler. Miyomlar gebelik sırasında

büyüyebilirler. Tüp bebek öncesinde bilhassa içe gerçek büyüyen miyomlar çıkarılmalıdır.

Endometriozis – Rahim içini kaplayan dokunun rahim dışında da olması durumudur.

Yumurtalıklar ya da karın içindeki öteki organlara yapışarak her adet periyodunda içi kanla

dolar. Bu kan doku içinde hapsolduğu için evvel kesecikler sonra da kist oluşur. İleri evrelerde

nedbe dokusu ve yapışıklılar meydana gelir. Bu kronik kasık ağrılarına neden olabilir.

Endometriozis infertilitenin önde gelen nedenlerinden biridir ve üreme çağındaki kısırlık

problemi olan bayanların yaklaşık %40’ında görülmektedir. Hangi düzenek ile kısırlığa yol

açtığı bugün tam olarak bilinmemekle birlikte tüplerde neden olduğu hasar sonucunda oluşan

tıkanıklıklar ya da dokunun salgıladığı bir grup hususlarla sperm-yumurta ilişkisinin

bozulması ile döllenmenin olmaması beklenen sistemler ortasında sayılmaktadır. Bu

hastalar tıbbi ya da cerrahi olarak tedavi edilebilirler. Tıbbi tedavi – yalancı gebelik ya da

yalancı menapoz oluşturularak hastanın yumurtlama işlevi durdurulur ve adet

görmemesi sağlanır. Böylelikle endometriozis odaklarının aktivasyonu önlenmiş olur. Bu tedavi

yaklaşık 6 ay sürer. Lakin ilaçlar kesildiğinde tekrar nüks edebilir. Bu tedavi daha çok çocuk

isteği olmayan hastalara uygulanır. Cerrahi tedavi ise çoklukla çocuk isteği olan hastalara

anestezi altında laparoskopi denilen usulle yapılır. Burada Göbek hizasında yapılan 1 cm

lik bir kesiden gerisinde kamera bulunan bir teleskop batın içine sokulur ve tüm organlar

gözlenerek tesbit edilen patolojiler kasıktan sokulan 2 adet 5 mm genişliğindeki aletler

vasıtasıyla tedavi edilir. Gaye endometriozis odaklarının yakılarak ya da kesilerek yok

edilmesi ve varsa yapışıklıkların açılmasıdır.

Yumurtalık kistleri – İçi sıvı dolu keselerdir. Epeyce sık görülür, olguların büyük kısmı iyi

huylu olup, 35 yaş altındadır. Bu kistlerin varlığında yumurtlama durabilir ya da kistin tüplere

yaptığı bası ile oluşan mekanik tesir yumurta ile spermin birleşmesini önleyerek kısırlığa yol

açabilir. Makul büyüklüğe ulaşmış kistlerultrasonografi eşliğinde ya da laparoskopik olarak

boşaltılabilir ve alınan kist içeriği sitopatolojik inceleme için kist cidarı da histopatolojik

inceleme için ayrılır. Kimi kistler nüksetmeye meyillidir ve boşaltıldıktan sonra şayet tüp bebek

yapılacaksa bu vakte kadar doğum denetim hapları kullanılabilir.

Polikistik Over Sendromu – Bu hastalar adet düzensizliği, tüylenme, şişmanlık ve kısırlık

şikayetleri ile gelebilirler. Ayrıyeten yüzdeki sivilceler kanda erkeklik hormonunun arttığının bir

göstergesi olabilir. Bazen böbrek üstü bezi ve tiroid bezinin düzgün çalışmadığı durumlarda ve

insülin direnci olan durumlarda da görülebilir. Teşhiste adet düzensizliği, kan testleri ve

ultrasonografi yardımcıdır. Hasta başka bayanlara nazaran daha az yumurtladığı için daha uzun

sürede gebe kalır.

Karın İçi Yapışıklıklar – İç üreme organlarının ya da bu organlarla barsaklar arasında

bulunan bant halinde dokulardır. Bunlar çoklukla daha evvel geçirilmiş bir ameliyat

(apandisit, yumurtalık kisti, vs.), enfeksiyon (Klamidya, Gonore) sonrası ya da endometriozis

nedeniyle gelişirler. Yapışıklıklar tüplerde kıvrılmalar yol açarak yumurta ve spermin tüp

içinde yol almasını engellerler. Ekseriyetle cerrahi olarak tedavi edilirler, muvaffakiyet sağlanamazsa

tüp bebek uygulamasına geçilir.

Azalmış Over rezervleri – Over rezervleri olağan olarak 35 yaşından sonra azalmaya başlar

ve ülkemizde ortalama menapoz yaşı olan 48 de de işlevler büsbütün durma noktasına

gelir ve bayan menapoza girer. Bazen 20 li ve 30 lu yaşlardaki bayanlarda da bu durum

oluşmaya başlar. Bilhassa daha evvel yumurtalıktan ameliyat geçirenler (kist veya

endometriozis nedeniyle) risk altındadır. Over rezervlerinin azalması demek her ay gelişen

yumurta sayısının daha az olması demektir. Bu durumda FSH seviyesi kanda yükselir, iki adet

arasındaki mühlet evvel kısalır sonra da uzar ve adet ölçüsü azalır. Adetin 3. günü alınan kanda

FSH ve estradiol hormonlarının düzeyi ölçülerek fikir sahibi olunabilir.Ayrıca

ultrasonografide yumurtalık hacmi ve içindeki follikül ölçüsü ölçülerek over rezervi

değerlendirilebilir. Bu üzere hastalar fazla bekletilmeden tüp bebek tedavisine alınmalıdır.

Erken Over yetmezliği – 40 yaşından evvel menopoza girilmesi halinde kelam mevzusudur.

Sebebi ekseriyetle bilinmemekle birlikte kromozom bozuklukları, bağışıklık sistemine ait

hastalılar ve tiroid hastalıkları neden olabilir. Bu durum da tekrar kan testleri ile ortaya

çıkarılabilir. Şayet hastada hiç yumurta kalmamışsa tüp bebek tedavisi de uygulanamaz. 

Kısırlık Nedeni Olup Tedavi Edilebilen Durumlar

 Yumurtlama bozukluğu

 Açıklanamayan infertilite

 Tekrarlayan gebelik kayıpları

 Miyomlar

 Endometriozis

 Yumurtalık kistleri

 Polikistik over Sendromu

 Karın içi kitleler ya da yapışıklıklar

 Rahim ağzı mukus problemleri

 Bağışıklık sistemine ilişkin problemler

 Tubal hastalıklar

 Erkeğe bağlı sebepler

 Klomifene dirençli olgular

Başa dön tuşu