Kuşkusuz her bayan tabiatı gereği çocuk sahibi olup annelik hissini tatmak ister. Fakat günümüzde her 100 çiftten 15’i bu isteğine kavuşabilmek için yardım almak zorunda.
Kısırlığın tahlilsiz olduğu hadiseler nadirdir. Lakin erken menopoz ya da erkekte hiç sperm hücresi bulunmaması durumunda yardımcı yöntemlerebaşvurmak manalı değil. Bunun dışında kalan kısırlık olaylarında ise yalnızca çocuk sahibi olma talihinin azaldığı söylenebilir.
Teşhisin konabilmesi için tetkikler ve muayeneler adım adım uygulanır ve uzun vakit alabilir. Bu vakit hekimin sorunu düzgün anlamasına ve en tesirli tedaviye karar vermesine yardım eder. Araştırmalar sonucu bir yahut birden fazla kısırlık nedeni bulunabileceği üzere çiftlerin yaklaşık %15’inde kısırlığın nedeni saptanamaz.
Kadındaki en kıymetli kısırlık sebepleri yumurtlama bozuklukları, endometriozis ve tüplerin hasarlı yahut tıkalı olmasıdır.
1. Yumurtlama bozuklukları:
Bayanda en sık görülen kısırlık nedeni yumurtlama bozukluklarıdır. Yumurtlama (yumurtanın yumurtalıklar dışına atılması) olmaksızın döllenme ve gebelik oluşamaz. Yumurtlama bozukluğu dendiğinde yumurtlamanın hiç olmaması yahut sistemsiz ve seyrek olması manasına gelir. Adetlerin seyrek yahut hiç görülmemesi birden fazla vakit bir yumurtlama bozukluğunu gösterir.Ancak adetlerin büsbütün tertipli olduğu durumlarda da yumurtlama bozukluklarına rastlanabilir.
Yumurtlama bozuklukları esas üç kümede toplanabilir
Yumurtalıklardaki yumurta üretimini uyaran hormonların doğuştan eksikliğine bağlı olarak beyin sapından salgılanamaması: Bu durumda bayanda ergenlikten itibaren hiç adet kanaması görülmez
Beyin sapından(hipofiz) süt hormonu prolaktinin olağandan fazla salgılanması:Bu durum çoklukla bu bölgedeki âlâ huylu bir tümörün varlığına bağlı olmakla birlikte bazen hiçbir neden bulunamaz. Yeterli huylu tümörlerin cerrahi yollarla çıkarılabilir. Neden bulunamadığı durumlarda çeşitli ilaç tedavileriyle prolaktin düzeyleri düşürülerek yumurtlama olağan hale getirilebilir.
Polikistik over sendromu: Bu hastalığın tipik formunda genel olarak adetler sistemsiz ve seyrektir (yılda 3 – 4 adet). Birtakım hastalarda adetler hiç görülmezken başkalarında büsbütün olağan olabilir. Hastalar ekseriyetle şişmanlamaya yatkındırlar. Ciltte ve saçlarda yağlanma, sivilce gibiproblemler sıkça görülür. Yumurtalıklarda olağandan fazla sayıda yumurtabulunmakta ve bunlar erkeklik hormonu salgılayarak olağan yumurta gelişimini engellemektedir.
2. Tüplerin hasarlı ve tıkalı olması:
Tüplerin kısmen yahut büsbütün tıkalı olması sperm ile yumurtanın buluşmasını engelleyerek döllenme ve gebeliği olanaksız kılar. Tüplerdeki bu hasar geçirilmiş enfeksiyon, endometriozis yahut geçirilmiş bir ameliyat sonrası kalan karın içi yapışıklıkları üzere birçok nedene bağlı olabilir. Tüpler bir dış gebelik sonucu da hasara uğrayabilir. Gelişmiş ülkelerde cinsel yollardan bulaşan enfeksiyonlar tüplerdeki hasarın en kıymetli nedenidir. Ülkemizde çocukluk çağında alınan verem mikrobu da tüplerde geri dönülemez hasar oluşturur.
3. Endometriozis
Endometriozis, rahim içini döşeyen dokunun (endometrium) rahim dışında gelişmesine denir. Endometriozis en sık olarak rahimi yerinde tutan bağlara yerleşir. Öteki sık görüldüğü bölgeler ise rahim yüzeyi, tüpler ve yumurtalıklardır. Endometriozis tıpkı rahim içini döşeyen doku üzere hormonlara hassas olup adet sırasında kanar. Karın içinde oluşan bu mikro kanamalar vakitle iltihap gibisi yangısal durum oluşturur ve yapışıklıklara sebep olur. Endometriozis yumurtalıklarda yerleştiği vakit kist oluşumuna neden olur. Bu kistlere endometrioma ismi verilir.
Endometriozisin en değerli belirtileri adet öncesi ve adet sırasında ağrı, alaka esnasında yahut sonrasında ağrı, sistemsiz şiddetli adetler ve kısırlıktır. Daha az görülen öbür belirtiler yorgunluk, adet esnasında bağırsak hareketlerinin şiddetlenmesi. İshal, kabızlık üzere başka sindirim sistemine ilişkin belirtilerdir. Bunların yanı sıra endometriozis kimi bayanlarda hiçbir belirti vermeyebilir.
Endometriozisi olan bayanların yaklaşık yüzde 50’sinin çocuk sahibi olabilmeleri için tedavi gerekir. Yeniden kısırlık nedeni ile başvuran bayanların yaklaşık yüzde 25’inde endometriozis saptanır.
4. Rahim ağzına ilişkin sorunlar:
Rahim ağzındaki yapısal, enfeksiyona ilişkin yahut bu bölgedeki salgıya (mukus) ilişkin bozukluklar kısırlık sebebi olabilir. Rahim ağzından salgılanan mukus spermlerin genital yoldan taşınmasını kolaylaştırır. Östrojen ve progesteron hormonları tesiri altında mukusun siklus sırasında ölçüsü ve niteliği değişir. Polip üzere âlâ huylu tümörler yahut bu bölgeye uygulanmış olan cerrahi teşebbüsler kısırlığa neden olabilir.
5. Alerjik nedenler:
Alerjik nedenler kısırlık nedeni olabilmekle birlikte teşhisleri ve tedavileri zordur. Alerjik neden spermlerde yahut mukusta bulunabilir. Antisperm antikorları ismi verilen bu alerjik durumların tedavi aktifliği belirli değil ve tedavi edilen yahut edilmeyenlerdeki gebelik oranları çok farklı değildir. Bu nedenle rutin olarak gerekliliği tartışmalıdır.