Yıllar evvel Japonya’dan gelen toplum bilimcisi bir profesör, Van’ın bir köyünde 15 çocuklu bir aile ile tanıştığında şok geçirmiş ve “beni yalnız bırakın, kısa vadeli depresyon geçiriyorum” dedikten sonra, bir odaya 15 dakika kendini kapatmıştı. Biliyorum ki tıpkı profesör, birkaç köyü daha gezse, ömür uzunluğu içinden çıkamayacağı bir depresyonun içine girecekti.
Aile planlaması ve nüfus siyasetleri, toplumun sosyokültürel, ekonomik ve eğitim düzeyi ile direkt ilintilidir. Günümüzde ekonomik olarak gelişmiş birçok ülke, yaşlı nüfus oranını azaltmak ve nüfus azalmasının önüne geçmek için, siyasetler geliştirmeye çalışmaktadır. Türkiye önünde bu örnekler olduğu için çok akılcı nüfus siyasetlerine sahip olmalıdır. Ne çok sıkı nüfus siyasetleri uygulanmalı, ne de Japon profesörler depresyona sokulmalıdır.
Ülkemizde sosyokültürel, eğitim ve ekonomik açıdan uçurumlar olduğundan,aile planlaması anlayışı bakımından da yeniden uçurumlar bulunmaktadır. Ayrıyeten kırsal bölgelerde hala “çok çocuk” sahibi olmak, toplumsal ve ekonomik bir güç olarak kabul edilmektedir. Bu durumda ailelerin beklentide oldukları çocuk sayısı yükselmekte, doğurganlık suratı artmakta, iki gebelik ortası mühlet kısalmakta ve 35 yaş üzeri gebelikler artmaktadır. Lakin plansız ve çok doğurganlık sıhhatsiz toplumun ana sebeplerindendir. Kısa aralıklarla yapılan doğumlar, genç ve ileri yaş gebelikleri, önemli sıhhat sorunlarını beraberinde getirmektedir.
Yüksek oranda çocuk nüfusu, eğitimsizlik ve yoksulluk kıskacındadır. Eğitimsizlik ise sağlıklı hayat şuurunun önündeki en temel pürüzdür. Eğitimsizlik çok doğurganlığı, çok doğurganlık ise eğitimsizliği kamçılamaktadır. Bu kısır döngünün eğitim ayağında kırılması gerekmektedir. Bayanların eğitim düzeyi arttıkça “Aile Planlaması” şuurunun arttığı görülmüştür. Ülkemizde üniversite mezunu bayanların sahip olduğu çocuk sayısı 1–2 iken okur-yazar olmayanlarda bu sayı 5-6’dır.
Öte yandan her ailenin istediği vakit ve bakabileceği sayıda çocuk sahibi olması en doğal hakkıdır. Aile planlaması “Ailelerin istedikleri vakit, istedikleri sayıda ve bakabilecekleri kadar çocuk sahibi olmaları” biçiminde tanımlanır. Aile planlamasında emel anne ve doğacak bebeğin sağlıklı olması, sağlıklı çocuklar yetiştirilmesidir. Zira denetimsiz, birbirini takip eden doğumlar, düşükler, anne ve çocuk sıhhatini önemli boyutlarda tehdit etmektedir. Aile planlaması hizmetleri, ailedeki kişi sayısını sınırlama, çocuk yapmama yahut nüfusu azaltma manasına gelmez. Hatta bir gayesi da çocuk sahibi olmayan ailelere yardım ve yol göstermektir.
Aile planlamasının aile ve toplumsal açıdan faydaları;
1.Aşırı Doğurganlığı Engellemek
Doğum sayısının fazla olması anne-bebek sıhhatini bozar. Bilhassa 4. doğumdan sonra istenmeyen durum gelişme mümkünlüğü ile anne ve bebeğin mevt riski artar. Bir meskende olabilecek en büyük felaketlerden biridir annenin vefatı. Bu tüm aile fertlerini derinden sarsar.
2.Doğum Aralığını Ayarlamak
Sık doğum annenin sıhhatini bozar. En sağlıklı anne de bile iki doğum ortasında en az 2–3 yıllık bir müddet olmalıdır. Aile planlaması iki doğum ortasındaki süreyi ayarlamak için en âlâ sistemdir.
3.Sağlıklı Çocuklar Yetiştirmek
Bir ailenin en büyük sorumluluğu çocuklarını sağlıklı büyütmek, onların geleceklerini garantiye almaktır. Ailenin bakabileceği kadar çocuğu olursa onların maddi-manevi muhtaçlıklarını daha düzgün bir halde karşılar. Yani aile planlaması prosedürü ile topluma bedenen ve ruhen sağlıklı çocuklar yetişir.
4.Sağlıklı Toplum Oluşturmak
Süratli nüfus artışının ekonomik gelişim üzerine olumsuz tesiri çok büyüktür. Aile Planlaması ile süratli nüfus artışını yavaşlatarak toplumun eğitim, beslenme, konut ve etraf şartlarının güzelleştirilmesi sağlanır. Bütün bunların sonucunda nüfusun niteliğini güzelleştirerek sağlıklı bir toplum oluşturulur.
5.Riskli Gebelikleri Azaltmak
20 yaşından evvel ve 35 yaşından sonra yapılan doğumlar anne ve bebek açısından risklidir. Bilhassa 35 yaşından sonra yapılan doğumlarda sakat ve hastalıklı bebek doğurma talihi artmakta, erken doğum ve düşük kilolu bebek doğumları artmaktadır. Aile planlaması bu riskli gebelikleri önleyerek ana-çocuk sıhhatini muhafazayı emeller ve bebek mevt suratı azaltılır.
6.Çocuk Sahibi Olmayan Ailelere Yardımcı Olmak
Aile planlaması çalışmalarının bir öbür faydası da çocuk sahibi olmayan ailelere yardım etmek, yol göstermek ve tıbbi imkanlardan yararlanmalarını sağlamaktır.
7.İstenmeyen Gebelikleri Önlemek
İstenmeyen gebelikler çoğunlukla kürtajla yahut düşükle sonlandırılır. Anne sıhhatini tehlikeye sokan düşükler, bilhassa sıhhatsiz şartlarda yapıldığında anne vefatlarına bile yol açmaktadır. Aile planlaması istenmeyen gebelikleri önleyerek eşlerin ne vakit çocuk yapacaklarına karar vermelerini sağlar ve kürtaj oranını azaltır.
Kırsal bölgelerde eğitim düzeyinin yetersiz olması ve okur-yazarlık oranın düşük olması, sağlıklı hayat şuurunun yetersiz olmasına yol açmaktadır. Bayanların insan sıhhati ve bilhassa kollayıcı sıhhat hizmetleri hakkında kâfi bilgisi bulunmamaktadır. Hasebiyle bu hizmetlerden yararlanmak isteyen bayan sayısı da az olmaktadır. Bu eksik, bilhassa Aile Planlaması ve gebelikten korunma formüllerinin kullanımı konusunda bariz bir halde ortaya çıkmaktadır. Çocuk istemeyen bayanların oranı çağdaş bir doğum denetim usulü kullanan bayanların oranından çok daha fazladır. Ayrıyeten çağdaş korunma metotları hakkındaki yanlış inanışlar (kanser yapar; kısırlık yapar, kilo aldırır, baş ağrısı yapar vb.) bu tekniklerin yaygınlaşmasını engellemektedir. Ülkemiz genelinde Aile planlaması maksadıyla çağdaş korunma yolu kullanan bayanların oranı epeyce düşüktür.
TNSA’nın (Türkiye Nüfus ve Sıhhat Araştırması) datalarına nazaran bayanların yaklaşık %71’i gebelik düşünmezken bunların yalnızca %43’ü çağdaş korunma usulü kullanmaktadır. Ülkemiz bu oranla Mısır, Zimbabwe, Tunus ve Bangladeş üzere ülkelerin gerisindedir. Zimbawe’de okuryazar olmayan bayan sayısı %15 iken ülkemizde bu oran %21’dir. Bu datalar eğitimin ne kadar değerli olduğunu açıkça göstermektedir.
Sonuç olarak sağlıklı toplum, ruhen, bedenen ve toplumsal olarak sağlam olan bireylerden oluşur. Bu ögelerin sağlanması muhakkak ekonomik imkanlara ve eğitime bağlıdır. Bakılabilecek çocuktan fazlasına sahip aileler ne yazık ki bu imkanları çocuklarına sağlayamamaktadır. Bu nedenle “Aile Planlaması” şuurunun oluşturulabilmesi için Devlet başta olmak üzere bilhassa sivil toplum örgütlerine, bayan kuruluşlarına ve toplumun her bölümüne vazife düşmektedir.
Gelin, ne Zimbawe’den geri kalalım, ne de Japonları depresyona sokalım.