Serviks kanseri, Türkiye’de bayanlardaki tüm kanserler ortasında 10. sırada, genital organ kanserleri ortasında ise 3. sırada görülmektedir. Görülme sıklığı 100 bin bayanda 4.5 oranındadır.
Serviks kanserinin nedeni ve riskli kadınlar
Günümüzde serviks kanserinin nedenini biliyoruz. Bu kansere yol açan neden HPV (human papilloma virüs = İnsan papilloma virüsü) denen bir virüstür. Bu virüsün yüzlerce tipi vardır lakin serviks kanserinden sorumlu olan yalnızca 18 tiptir ve bunlara yüksek riskli HPV tipleri demekteyiz. Bu tiplerden en çok görülen HPV tip 16‘dır. İkinci sırada ise ülkelere nazaran değişmekte olup, kimi ülkelerde tip 18 iken, bizim ülkemizde tip 51’dir. Lakin tüm dünyada tip 16 ve 18 başkalarına nazaran daha yüksek riskli tipler olarak kabul edilmektedir.
HPV servikste enfeksiyona neden olur ve bu enfeksiyonların birçok bilhassa genç bayanlarda geçicidir. Lakin enfeksiyonun bir kısmı bilhassa sigara içen bayanlarda, bağışıklık sistemi yetersiz olan bireylerde, öteki cinsel yolla geçen enfeksiyonu olanlarda kalıcı olabilir. HPV enfksiyonu kalıcı olduğunda rahim ağzında evvel yüzeysel değişiklikler yapar, bu değişiklikler hafif olduğunda da çoğunlukla geçmektedir. Daha ileri seviyede oluşan değişiklikler belirli bir mühlet sonra dokunun derinliklerine hakikat ilerleyerek kansere yol açabilir. Bu müddet hayli uzun bir müddettir. HPV temasından kansere kadar geçen mühlet ortalama 20 yıldır. Bu kanser gelişmeden evvelki yüzeysel hastalığa kanser öncüsü lezyonlar (cervical intraepithelial neoplazi=CIN, ya da SIL; squamous intraepithelial lesion) denilmektedir. Evvel bu değişiklikler daha sonra kanser oluşmaktadır.
HPV’nün ana geçiş yolu ise cinsel aktivitedir. Hiç cinsel teması olmayan bireylerde HPV virüsüne rastlanmaz. Her türlü cinsel aktivite ile bulaşmaktadır. HPV enfeksiyonuna yakalanma riski, erken yaşta cinsel aktiviteye başlayanlarda, çok eşli olan bayanlarda ya da kendisi tek eşli, erkek partneri çok eşli olanlarda, sigara kullananlarda, doğum denetim hapı alanlarda, öteki cinsel yolla geçen enfeksiyonları olanlarda daha fazladır.
Serviks kanseri taraması
Serviks kanseri taraması olan bir kanserdir. Yani hiçbir şikayeti olmayan bayanlarda bu taramalar yapılarak riskli olan bayanlar saptanır ve gerekli tedbirler alınarak kansere yakalanma riski yahut erken periyotta yakalanma talihi oluşur. Bunun için iki test vardır; biri smear (sitoloji) oburu ise HPV testidir. Bu testler aşikâr bir yaşta başlar ve belirli aralıklarla 65-70 yaşına kadar devam eder. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) de 21 yaşında smear testi ile tarama başlar (cinsel aktivitesi olanlarda) ve 3 yılda bir tekrarlanır. 30 yaşına geldiğinde ise HPV testi yapılabilir. Otuz yaş altında HPV testinin ABD’de onayı yoktur. HPV testleri ise 5 yılda bir yapılmaktadır. Türkiye’de ise rahim ağzı kanser taramaları sıhhat ocakları, aile doktorları yahut KETEM (Kanser Erken Teşhis Merkezi) lerde fiyatsız olarak yapılmaktadır. Bayanlardan smear ve HPV testi için iki test alınmaktadır. Şayet HPV negatif çıkarsa smear’e bakılmaz ve bayan 5 yıl sonra tekrar test için çağırılır. HPV müspet çıkan bayanlarda hem HPV nin tipine hem de smear testine bakılır. HPV tiplerinden 16 ve/veya 18 müspet ise smear sonuçları olağan olsa bile bir Bayan Doğum Uzmanına Kolposkopi için yönlendirilir. Bunun dışındaki tipler müspet ise smear sonucu olağandışı ise tekrar Bayan Doğum uzmanına yönlendirilir. Lakin 16 ve 18 HPV tipleri dışındaki tipler müspet ve smear sonucu olağan olan olgularda bir yıl sonra her iki test tekrar edilmektedir.
Serviks kanseri tanısı
Serviks kanseri tanısı biyopsi ile konmaktadır. Hastaların bir kısmı olağandışı kanama, cinsel bağ sonrası kanama yahut akıntı ile başvurabilir. Bu hastalarda görünür bir lezyon varsa buradan biyopsi alınır ve teşhis konulabilir.
Tarama sonucu müspet çıkan ve bayan doğum uzmanına sevkedilen bayanlara kolposkopik muayene yapmak gerekir. Kolposkopik muayene kolposkop denen bir sistem ile rahim ağzını daha fazla büyüterek incelenmesidir. Ağrısız bir prosedürdür. Bu muayene sırasında rahim ağzında olağandışı görünen yerler belirlenir ve bu yerlerden biyopsi alınır. Biyopsi alınmadan rastgele bir teşhis konulamaz.
Kolposkopik biyopsi sonuçlarına nazaran hastada CIN denen yüzeyel lezyonlar ya da kanser tanısı konulabilir.
Biyopsiler bazen kanser teşhisini koymada yetersiz kalabilir. Bu durumda daha büyük doku çıkarmak gerekir. Bunun için LEEP (loop electrosurgical excisional procedure) yahut konizasyon gerekebilir. Bu süreçler ile daha büyük doku çıkarılarak lezyonun derinliği daha net olarak ortaya konulur.
Serviks kanserinin yaygınlığının (evresinin) belirlenmesi
Evrenin belirlenmesi pelvik muayene ve görüntüleme teknikleri (MR yahut CT) ile yapılmaktadır. Muayene sırasında görünür bir kitle varsa onun boyutları, vajinaya ya da yan duvarlara uzanıp uzanmadığı denetim edilir. Öteki görüntüleme teknikleri ile de bu durum kıymetlendirilir ve öbür yerlerde bilhassa böbreklerde büyüme olup olmadığı kıymetlendirilir. Zira rahim ağzı kanseri yan duvarlara gerçek yayıldığında idrar yollarında tıkanmaya ve sonuçta böbreklerin genişlemesine neden olabilir.
Tedavi
Tümörün evresinin belirlenmesi tedavi seçilmesinde çok değerlidir. Serviksin dışına taşmamış kanserli olgularda cerrahi ile tedavi edilirken, yan duvarlara kadar uzanmış hastalıkta daha çok radyoterapi ile kemoterapi uygun olmaktadır. Tedavi seçimini yaparken bilhassa erken evre hastalıkta bayanın doğurganlığı ve çocuk istemi de kıymetlidir. Şayet tümör 2 cm’den küçük ise yalnızca rahim ağzı çıkarılarak rahim korunabilir ve gebelik gerçekleşebilir. İleri yaşta, doğurganlık kelam konusu olmayan olgularda ise rahimin çıkarılması gerekmektedir. Rahimin çıkarılması yanında kimi olgularda lenf nodları da çıkarılarak buralarda tümör olup olmadığı araştırılmaktadır.
Serviks kanserinden korunma
Serviks kanserinde etken HPV olduğu için son yıllarda HPV tiplerinin kimilerine karşı aşılar geliştirilmiştir. Aşının en faal olduğu devir 11-12 yaşlarıdır. Bu devirde yapılamayanlarda 26 yaşına kadar yapılabilir. Bu yaştan sonra aşı çok aktif olmamasına rağmen yapılmasında sakınca yoktur. Aşı dışında yeni partnerler ile cinsel münasebet durumunda prezervatif kullanılması önerilebilir, lakin yüzde yüz hami değildir.
