Hanımlarımızı epey huzursuz eden klinik tablolardan birisi de adet
görememe yani tibbi ismiyle amenore’dir.
Bir kız çocuğu ,14 Yaşına geldiği halde,memelerde büyüme ve
gelişme olmaması, yahut tüylenme üzere ikincil cinsiyet karekterlerinin
gelişmemesi yahut 16 yaşına gelmesine karşın,ilk adetin görülmemesi
veya olağan adetlerini gören bayanda 3 ay üstüste adet görülmemesi
durumunda adet görememe yahut amenore durumundan kelam edilir.16
yaşına kadar hiç adet görememe durumuna ‘primer amenore’,adet gören
kadında adetlerin kesilmesine ise ‘sekonder amenore’ denilmektedir.
Adet görememe şikayeti ile gelen kız çocukları veya
kadınlar,mutlaka araştırılmalı ve bilhassa yumurtalık hormonları,tiroid
hormonları ve prolaktin(süt hormonu) hormonu bakılmalıdır.Daha sonra
hastada kâfi östrojen olup olmadığı test edilmelidir;bu emelle hastaya 5
gün mühletle progesteron hormonu verlir ve 1 hafta içinde adet görüp
göremediği izlenir.Hasta 1 hafta sonra adet görürse,büyük bir
ihtimalle,hastada yumurtlama olmuyor demektir.Tabiiki erişkin hasta
ise,hamile olmadığından emin olmak gerekir.Eğer hastada yumurtlama
yoksa(anovülasyon),elbette bunun tedavisi yapılmalıdır.Eğer 5 günlük
progesteron verilmesine karşın,kanama olmuyorsa,ya östrojen yetersiz
ya da kanama kanalları kapalı olabilir.Erişkin hanımlarda en sık
sebep,kürtajların gerisinden oluşabilen rahim içi yapışıklıklarıdır.Bunu
anlamak için,hastaya östrojen+progesteron preparatları verilerek,adet
olup olmadığına bakılır,rahim içi yapışıksa adet olmaz.
Adet olamamanın yumurtalık yahut beyin kökenli olduğunu anlamak
için de,yumurtalık hormonları ile birlikte, beyinden salgılanan gonodotrop
hormonlara bakılır;yumurtalık hormonları olağan olduğu halde,beyinden
salgılanan hormonlar yüksek düzeylerde ise,beyinde hormon salgılayan
bir kitle olabilir yahut yumurtalıklarda yetersizlik olabilir.Bazen bu durum
düzelebilir bazen de düzelmez ve erken menopoz oluşabilir.Bazı
hastalarda ise beyinden salgılanan hormonlar normal
seviyelerdedir,ancak yumurtalıkları uyaramazlar yahut yumurtalıklar bu
hormonlara karşı duyarsızdırlar.
Tüm tetkikler olağan çıkıyorsa,stres,üzüntü üzere ruhsal nedenler
veya süratli kilo verme,aşırı antrenman ve etraf ve iklim değişiklikleri gibi
nedenlerle de amenore görülebilir.
Daha düzgün anlaşılması için,amenore denilen adet görememe
durumlarını şu halde hususlar halinde özetleyebiliriz :
gelişim bozuklukları ; doğumsal olarak rahim,tüpler ve vajenin
üst kısmının olmaması halidir,yumurtalıklar olağan olduğu halde,adet
yoktur.
ascherman sendromu ; kürtajlara bağlı olarak,rahim içinin
yapışık olması durumudur.
testiküler feminizasyon ; kişi genetik olarak erkektir,ancak
erkeklik hormonuna karşı duyarsızlık olduğundan,karın içinde testisler
olmasına karşın,dış görünüşleri bayan üzeredir.
gonodal agenezis ; bireyde yumurtalıklar gelişmemiştir.
over yetmezliği ; erken menopoz halidir.
radyasyon yahut kemoterapi ; şua alınması yahut çeşitli ilaçlara
bağlı olarak,yumurtalıklar işlevlerini kaybederler.
hipofiz tümörleri ; en sık, süt hormonu salgılayan
prolaktinoma’lar görülür ve çok süt hormonu düzeyleri de diğer
hormonların da salınımlarını bozar.Bu durumda öncelikle tümör tedavi
edilmelidir.
stress,üzüntü,hızlı kilo verme ve etraf değişiklikleri de amenore
nedenidir.
Sonuç olarak,buluğ çağına geldiği halde hiç adet göremeyen kız
çocuklarında yahut olağan adet gördüğü halde,adetleri kesilen
hanımlarda,mutlaka sebep araştırılmalıdır ve buna nazaran de tedavi
başlatılmalıdır.
