Normal bir hamilelik mühleti 40 haftadır. Diğer bir deyişle 40 hafta, 280 gün yada 9 ay 10 gündür. İster bebekteki gelişmeler,ister anne bedenindeki değişiklikler ve şikayetler, tıpkı vakitte tıbbi olarak yapılması gereken tetkik ve tedaviler bu haftalara bağlı olarak değişir.
40 haftalık gebelik müddeti 3 etapta kıymetlendirilir:
1.Aşama: İlk 12 haftalık mühlet birinci trimestr dediğimiz embriyogenezis devridir.
Bebeğe ilişkin değişiklikler
Anne’nin yumurtası baba’nın spermi tarafından döllendikten 72 saat sonra,döllenmiş yumurta anne rahmine ulaşarak rahim katmanının içine yerleşir.Bu periyottaki canlıya Embriyo,geçirdiği evreleri ise Embriyogenezis denir.Embriyo’nun yerleştiği rahim katmanına,embriodan çıkan uzantılar ilerleyip plasenta (Halk lisanında bebeğin eşi) oluşmaya başlar.Plasenta bebek ve anne ortasında bariyer misyonu yaparak oksijen ve besin transferini gerçekleştirir.Embriyo plasentaya göbek kordonu ile bağlıdır.Bebeğin sağlıklı gelişmesi için en büyük misyon plasntaya aittir.Embriyo su ile dolu olan kesenin içinde büyümeye devam eder.8 haftanın sonunda embriyo yaklaşık 25 mm boyutundadır.Embriogenezis periyodunda bebeğin tüm doku ve organları oluşmaktadır.Dolaysıyla dış etkenlerden,anne’nin kullandığı ilaçlardan, geçirdiği hastalıklardan, maruz kaldığı ziyanlı dış etkenlerden en çok etkilenen devirdir. Bebeğin bir ekip hudut sistemi hastalıklardan ve Nöral Tüp defekti dediğimiz anomaliden korunmak gayesiyle bu periyotta anne’nin folik asit kullanımı önerilir.
Anne’inin son adet tarihinden yaklaşık 5 hafta sonra Ultrasonda(Batından) gebelik kesesi ve içindeki yolc sac dediğimiz bebeğin ilkel barsakları görülür.Bu gebelik kesesinin boş olmadığını ve büyük olasılıkla olağan bir hamilelik sürecinin devam edeceğinin en büyük göstergesidir. Bu tarihten iki hafta sonra embriyo ve kalp atışları görülür.12 haftanın sonunda ise bebeğin tüm organları oluşmuş adeta minyatür bir insan formunu almıştır.ve embriyo yerine Fetüs olarak isimlendirilir.Plasnta ise gelişmesini tamamlayıp tüm işlevlerini yerine getirmeye başlamıştır. 12 haftanın sonunda fetüs 60-65mm uzunluğunda,yaklaşık 20 gr ağırlığındadır.
Anne’ye ilişkin değişiklikler
Birinci 12 haftada herkesçe bilinen en sık görülen şikayet hiperemezis dediğimiz bulantı ve kusmadır. Bunun yanı sıra halsizlik,Uyku sisteminde değişikliler(uykusuzluk yahut uykuya eğilim),kasık ve bel ağrısı,sık idrara çıkma,vajinal akıntıda artış,göğüslerde gerginlik,baş dönmesi,başağrısı,ruhsal gerginlik,mide şikayetleri,vücütta genel bir şişkinlik ve ödem hali görülebilecek olağan şikayetlerdir.
Yapılması gereken tetkikler
Bu periyotta şayet anne adayının önemli ve kronik bir hastalığı yoksa doğum uzmanın muayenesinde her hangi bir soruna rastlanmyorsa,çok fazla ve ayrıntılı bir tetkik’e gerek yoktur. Rutin kan tablosu,ve temel tetkiklerin yapılması kafidir. Lakin muayene bulgusunda bir sorun tespit edilirse Doğum Uzmanın uygun gördüğü tetkikler yapılmalıdır.
Dikkat edilmesi gereken hususlar
Birinci 12 hafta daha evvelden bahs ettiğimiz üzere biraz daha dikkatkli olunması gereken haftalardir.Örneğin mecbur kalmadıkça seyahate çıkmamak,ağır fizikî aktiviteden uzak durmak,cinsel bağlantıda temkinli olmak vs.
12 ila 28 haftalar ikinci trimestr
Bebeğe ilişkin değişiklikler
16 hafta civarında bebek ince bir cilde sahip olup,tüylenmeye başalmıştır.Bu tüyler daha sonra dökülecektir.Boyu 15-20cm,ağırlığı 100 gr’a ulaşmıştır.kemikler sertleşmeye başlamıştır.20 haftadan sonra cilt alıtı yağ dokusu gelişmeye başlar.Bebeğin hareketleri bu haftadan sonra anne tarafından hisedilmeye başlar(İkinci ve sonraki gebeliklerde bebeğin hareketlerini 18 haftadan itibaren anne hisedebilir.).Bu devrin sonunda bebeğin yükü 800-1000 gr ortasındadır. Bebek’te muhtemel konjenital(Doğumsal) anomalilerin birçoklarının tesbit edilebileceği haftalar 16-20 haftalar ortasıdır.23-24 haftalarda bebeğin kulağı duymaya başlar.ve dışardan gelen sesli ikazlara reaksiyon verir. Bu haftadan itibaren doğuma kadar geçen müddette bebek anne’nin sesini tanımaya ve alışmaya başlar. Doğduğunda bebek annesini sesinden tanır.
Anne’ye ilişkin değişiklikler
Bu haftalar anne’nin hamileliğe adapte olduğu haftalardır. Rahim’in kasığın dışına taşması ile karında büyüme, omurgan’ın bu duruma adaptasyonu sonucu kavisinin artması dolaysıyla sırt ve bel ağrılarının baş gösterdiği periyot dir.Bulantı kusmaların hafiflediği bu periyotta,onun yerine mide yanması ve ekşime şikayetleri başlar.Bebeğin hareketleri anne’nin birinci hamileliği ise 20 hafta civarında,ikinci ve sonraki hamilelikleri ise 18 haftalar civari anne tarafından hisedilmeye başlar.Bu devir anne açısından belkide hamileliğin en rahat periyodudur.Bebeğin hareketlerini hisettiği için heran bebeğinin hayatta olduğunun huzurunu taşır ve kendisi şimdi çok ağırlaşmadığı içinde hayat kalitesi fazla etkilenmemiştir. Ciltte ve göğüs ucunda,göbekten kasığa gerçek yoğunlaşma olur.İlk süt (kolostrum) salgısı 20 hafta civarında başlar.
Yapılması gereken tetkikler
12-14 haftalar ortası İkili Tarama testi:Bebeğin ense kalınlığı ölçülür.Anne kanında PAPP-A ve b-HCG bedelleri bakılır.Bu iki parite ikili tarama testi ismi altında birleşerek risk hesabı yapılır.Eğer bu testin sonucu olumsuz olursa(Bu yalnızca istatistiksel bir test tir),anne ve bebeğe özgüleştirilerek daha ileri testler yapılması önerilir(Chorion villus biyopsisi)
16-20 haftalar ortası (Tercihen 18.hafta) Üçlü tarama testi:Tripple test denilen bu tetkikte ikili tarama testinde olduğu üzere anne kanındaki hormon ölçümleri ve bebeğin baş etraf ölçümü temel alınarak yapılır.Şayet bu test olumsuz olursa Amniosentez dediğimiz bebeği suyundan örnek alınarak bebeğe has ileri tetkik yapılması önerilir.
15-22 haftalar ortası Dörtlü tarama testi: (Henüz deneme basamağındadır.)
24-28 haftalar arsında anne’de şeker testi yapılarak gebelik’te zımnî Diabet araştırılır.
Kullanılması gereken ilaçlar
Anne adayının istikrarlı beslendiği düşünülerek demir takviyesi(Kansızlık tedavisi) dışında rastgele bir ilaca gerek yoktur.Şayet anne adayı kâfi ölçüde süt ve süt eserleri tüketemiyorsa kalsiyum desteği Yapılabilir.Annede kas krampları mevcut ise kalsiyum yanı sıra magnezyum verilir. Şayet anne adayı iştahsiz olup bebek’te yeteri kadar kilo alamıyorsa o vakit multivitamin eği yapılabilir. Gebelik’te yapılması önerilen tek aşı Tetanoz aşısıdır.Anne aday’ı meskende doğum yapmayı düşünmüyörsa 10 yıl içinde rastgele bir nedenle Tetanoz aşısı yapıldıysa bu aşının yapılmasına gerek yoktur. Anne ve baba ortasında kan uyuşmazlığı varsa 28. haftada Rhrh aşısı yapılır.
Dikkat edilmesi gereken hususlar
Anne adayı bu devirden itibaren rahat gevşek giysileri tercih etmeli.Diş sorunu varsa en uygun tedavi vakti 20-28 haftalar ortasıdır.Meme’den süt salgısı varsa pak bezle silmek kafidir.Ciltte çatlak oluşmayı azaltıcı nemlendirici kremler kullanılabilir.
28 ila 40 haftalar üçüncü trimestr
Bebeğe ilişkin değişiklikler
28 haftadan doğuma kadar geçen müddette bebeğin kilosu uzunluğuyla oranla daha fazla artar.Ortalama hafta başı 150-250 gr ortası kilo artışı gösterir.Tırnak oluşumu ,ayak tabanında çizigiler şekillenir.34 haftada Akciğer gelişimi tamamlanır ve doğarsa dış ortamda yaşayabilecek seviyede olur.(Bu durum teorik olarak kabul edilir.İdael olarak bebek 37. haftayı tamamlamasıdır.)Bebeğin hareketleri daha güçlü olup bazen anne’nin canını yakacak seviyeye gelebilir.Gebelik müddetini tamamlayan bebeğin kilosu 2500-4000 gr ortası uzunluğu 50cm civarındadır.
Anne’ye ilişkin değişiklikler
Bu devirde bebeğin büyümesine paralel olarak annede karın içi basınç’ta artış olur.Buna bağlı Mide barsak şikayetlei,sık idrara çıkma,idrar kaçırma,akciğerlere bası sonucu teneffüs zahmeti,öksürük, Çarpıntı şikayetleri olabilir.Lenf yollarına bası sonucu alt extremitelerde(Bacaklarda) şişlik,varis oluşumu,anne dış genital bölgede şişlik veağrı buna bağlı olarak yürüme form değişikliği(Ördek tipi yürüyüşü) olabilir.34 haftadan itibaren Braxton-Hicks kasılmaları(yalancı doğum sancılar) başlar.Geçek doğum sancılarından farkı seyrek,düzensiz,kısa vadeli ve hafif olmasıdır.Bu kasılmalar bir nevi rahimin doğuma hazırlık egzersizleridir.
Yapılması gereken tetkikler
34 haftadan itibaren Ultrasonla bebeğin suyunun ölçüsü daha sık ölçülmeli,Non-Stress-Test(NST) dediğimiz bebeğin kalp atışlarının takibi yapılır.
Kullanılması gereken ilaçlar
Bu periyoda özel farklı rastgele bir ilaç kullanması kelam konusu değildir.
Dikkat edilmesi gereken hususlar
30 haftadan itibaren anne’ye sırt üstü yatışı önerilmez.Bu yatış hali anne’nin sırt ve bel ağrılarını arttırır.Daha değerlisi anne karnındaki ana damarlara basıya bağlı hem bebeğe giden kan ölçüsü azalır hemde anne’nin tansiyonu düşüp nefes almakta zorlanır.Tercih edilen yatış durumu sol yandır. Anne bacaklarını hafif karnına hakikat çekip iki bacak ortasına yastık kullanırsa bel ağrılarının hafiflemesini sağlar. Anne’ye bebek hareketlerini sayması öğütlenir.Bebek 24 saat’te 10 seferden az hareket ederse yahut 2 saat’ten fazla hareketsiz kalırsa çabucak hekimine haber verilmesi istenir.Bu durum iki olaydan kaynaklanabilir.Ya bebeğin suyu azalmış dolaysıyla bebeğin hareket kabiliyeti azalmıştır yahut bebek doğum kanalına yerleşip doğuma hazırlanıyordur.
Hamilelik boyunca hatırlanması gereken hususlar
Beslenme:
Hamilelik boyunca anne adayından istenilen beslenme hali sık sık az az yemek yemesi Yiyeceklerinin besin pahası yüksek kalorisinin düşük olmasıdır.Şeker hastalığın dışında hamilelikte diyet yasaktır.Bu halde beslenmenin faydaları:Anne tansiyonunun,kan şekerinin daima birebir seviyede kalması,bebeğe giden kan ölçüsü daima birebir seviyede ve istikrarlı olması,anne’deki mide şikayetlerinin azalması ve annedeki kilo artışının ülkü olmasının sağlar.Hamilelik boyunca ülkü kilo artışı 13 kilo civarında olup bunun 3 kilosu birinci 20 hafta,geri kalan 10 kilo ikinci 20 haftada olmasıdır.
Gebelik’te antrenman:
Bilimsel olarak anne ve bebeğe yararı kanıtlanmış tek antrenman yürüyüştür. Yürüyüş günlük yarım saat’i aşmamalı,düz yolda yürüyüp,10 dakika yürüdükten sonra 10-15 dakika mola verip dinlenilmelidir.