GEBELİK VE BESLENME

Gebe olduğunu yeni öğrenen bayanların pek birçoklarında,en çok ilgi çeken hususlardan birisi beslenme biçiminin nasıl olması gerektiğidir.
Birden fazla bayan bebeğinin gelişimi için yanlışsız ve istikrarlı beslenemediğini düşünür.Hatta birinci aylarında kilo alamayan hamileler endişelenebilirler.
Aslında tüm bu kaygılar birçok vakit gereksizdir.Çünkü bulantı ve kusmalar ile iştahsizlık sorunları birinci aylarda kilo almayı doğal olarak engelleyebilir.
Kimi vakit hastaların eline çeşitli diyetler verilmekte ve aşikâr beslenme programlarına zorlanmaktadırlar.Bazı gebeliğin özel durumları haricinde bu cins yaklaşımların hiçbir bilimsel geçerliliği yoktur.Kadınları korkutaraksevmedikleri yahut tolere edemedikleri besin unsurlarını tüketmeye zorlamak kabul edilebilir bir yaklaşım değildir.Bu cins diyetler lakin mevzunun uzmanı diyetisyenler tarafından hastanın durumu göz önüne alınarak,doktorunun teklifleri doğrultusunda ve bireye özel olarak hazırlanabilir.
Lakin tekrar unutulmamalıdır ki bebeğin büyümesi,sağlıklı olması,ruhsal,fiziksel,zihinsel istikametten düzgün gelişmesi annenin sıhhati ve istikrarlı beslenmesiyle orantılıdır.
Annenin gebelik öncesi fizikî gelişimini tamamlamış olması,besin depolarının kâfi olması ve yaşı , hem bebeğinin hem de annenin sıhhatini koruyacak en öenmli etkenlerdir.Çünkü bebek, annenin besin yedeklerinden ve gebelik boyunca tükettiklerinden kendisi için gerekeni seçip alarak,büyür beslenir.
Annenin günlük yaşantısını sürdürecek kâfi güç ve besin öğelerini alırken doğal yollardan fazladan alacağı protein,enerji,vitamin ve mineraller hem kendisi hem de doğacak bebeğin sağlıklı olmasının garantisidir.
Olağan bir gebelik sürecinde annenin kendi ihtiyacına ek olarak tükettiklerinin bebeğe aktarılması için annenin yaklaşık 10-12 kg alması kafidir.Bu artışı sağlayabilmek için gebelik öncesine nazaran bir hamile ek olarak günlük 20gr. Protein , 15-20 mg.demir, 500 mg.kalsiyum ve ortalama 300 kalorilik güç alması gereklidir.
Gebelikte sıklıkla tüketilmesi gereken besin öğelerine göz atalım.
KALSİYUM
Kalsiyum, bebeğinizin gebeliğin 8.haftasından itibaren oluşmaya başlayan kemik ve dişlerinin gelişimi için gerekli bir mineraldir.
Gebelikte, olağanda gerek duyduğunuzun ölçünün iki katı kadar kalsiyum gereklidir.Çünkü gebelik boyunca diş ve kemiklerden daima bir kalsiyum eksilmesi olmaktadır.Kalsiyum açısından varlıklı besinler peynir, süt , yoğurt , ve yeşil yapraklı sebzelerdir.
Brucello, tifo gibisi hastalıklardan korunabilmek için tükettiğiniz peynirin ve sütün hijyenik ve yeterli pastörize olmasına da itina gösterin.
PROTEİN
Gebelikte artan protein ihtiyacı karşılamak için kırmızı ve beyaz et, süt ve süt eserleri, yumurta , balık ,kuru baklagiller (fasulye,mercimek,barbunya…) üzere proteinden güçlü besinler önerilir.
Proteinler,hayvansal ve bitkisel proteinler olarak ikiye ayrılır.Diyetlerde bitkisel ve hayvansal proteinler eşit oranlarda tüketilmelidir.
Hayvansal besinlerde yağ mümkün ölçüde alınarak,etin yağsız biçimde tüketilmesi önerilir.Ayrıca balıkta proteinden öteki bulunan Omega 3 ve Omega 6 yağ asitleri de bebeğin zeka gelişimi üzerine olumlu tesirli hususlardır.Tüketilen balık taze ve güzel pişirilmiş olmalıdır.
DEMİR
Gebelikte ‘’kan yapıcı’’yani demirden varlıklı besinlerin tüketilmesi ve bilhassa de 4-4,5 aylardan sonra folik asitli demir ilaçlarının kullanımı değerlidir.Çünkü bilhassa bu aylardan sonra demir eksikliğine bağlı olarak kansızlık (anemi) ortaya çıkabilir.
Çok derecede kansızlığı olan bireylerde kan haplarına (demir haplarına) gebeliğin erken periyotlarında de başlanabilir.Ancak bu durumda esasen birinci aylarda sık olarak görülen bulantı,kusma ve mide şikayetlerinde artış olabileceğinden tedaviye başlangıç mühleti bir kaç hafta ertelenebilir.
Hamilelerde demir eksikliği halsizlik , bitkinlik ,nefes darlığı ,uykuya meyillilik ve çarpıntı üzere şikayetler oluşturabileceği üzere gebelikle ilgili olarak da erken doğum ,bebeğin rahim içinde gelişememesi,ölü doğum ve düşükler üzere komplikasyonlara yer hazırlar.Ayrıca C vitamininden varlıklı meyve ve sebzeler de barsaklardan demir emilimini arttıracaklardır.
Genelde 4.aylardan sonra başlanılan demir hapları katiyetle sütle birlikte içilmemelidir.Çünkü süt ,demirin emilimini azaltarak etkisizleştirmektedir.
Verilen demir hapının dozu doktor tarafından bireye özel olarak ayarlanmaktadır.Kişinin kanının ileri derecede düşüklüğü kan ilacının dozunun arttırılmasına neden olabilir.Veya örneğin ikiz gebeliklerde bedenin demir ihtiyacını artacağından ötürü doz yükseltilmesine gidilebilir.
Birtakım bireyler demir haplarını mide şikayetlerinden ötürü gebelikleri boyunca kullanamayabilirler.Bu bireylerde,içilebilir (sıvı) demir solüsyonları kullanılabilir.Bazen de demir damar içi yahut kas içi uygulamalarla hastalara yüklenebilirler.Çok ileri durumlarda ise kan yahut eritrosit (kırmızı kan hücresi) tranfüzyonu (nakli) yapılması zarurî hale gelebilir.
Bir bireyde ağır bir formda yapılan demir tedavilerine karşın hala kandaki hematokrit ve hemoglobin kıymetleri düşük kalıyorsa demir eksikliği anemisi dışındaki anemiler yahut barsak emilim bozuklukları (malabsorbsiyon sendromları) aranmalıdır.
C VİTAMİNİ
C vitamini demirin bağırsaklardan emiliminde , bedenin hastalık etkeni mikroorganizmalara karşı immun (bağışıklık) direncinin arttırılmasında ve metabolizmamızdaki pek çok biyokimyasal süreç için gerekli bir vitamindir.
Gebelikte C vitamini ihtiyacı metabolizmanın hızlanmasına bağlı olarak artmıştır;
Lakin tertipli bir biçimde beslenen hamilelerde hap biçiminde vitamin alınması önerilmemektedir.
C vitamini portakal , limon, kırmızı ve yeşil biber , domates , çilek , greyfurt , karnıbahar , lahana , Brüksel lahanası üzere pek çok taze meyve ve sebzelerde bulunur.vücutta depolanmadığı için her gün aşikâr bir ölçü alınmalıdır.
Uzun müddet saklanan ve pişirilen besinlerde C vitamininin birçok kaybolur.Besinleri tazeyken tüketmeli , düzgün yıkanmış zerzevatları çiğ ya da az haşlayarak yemelisiniz.ayrıca hamilelerde uzun mühlet beklemiş ,doğal içerikli olmayan , konserve ve gibisi besinler da önerilmez.
FOLİK ASİT
Bebeğin merkezi hudut sisteminin gelişmesi için bilhassa gebeliğin birinci haftalardan itibaren ‘’B9 vitamini’’ yani folik asit alınması çok kıymetlidir.Vücutta depolanmadığı ve gebelik mühletince olağandan fazlasına gerek duyulduğu için her gün alınmalıdır.
Taze yeşil sebzeler folik asit kaynağıdır,ancak uzun vadeli pişirmeler ve uzun mühlet bekleyen besinlerdeki ölçüsünü azaltır.En çok ıspanak,yer fıstığı,fındık ,karnabahar,kepekli ekmekte mevcuttur.
Doğal besinler hamilelerin folik asit açığını tam olarak kapatamayacağından dolayı gebeliğin birinci haftalarından itibaren hap olarak dışarıdan alınması uygun olacaktır.
Hamilelerde folik asit eksikliğine bağlı bebeklerde ‘’nöral tüp defektleri’’ ismi altında toplanan bir grup anormalliklerin (hidrosefali,spina bifida,anensefali) ortaya çıkabileceği gösterilmiştir.Ayrıca bu hamilelerde preeklampsinin (gebelik zehirlenmesi)daha sık geliştiği gözlenmiştir.
Daha evvelce folik asit eksikliği saptanmış yahut nöral tüp defekt anomalili bebek doğurmuş bayanlar,gebe kalmayı düşündükleri tarihin en az 3 ay öncesinden itibaren folik asit alımına başlamalıdırlar.
LİFLİ BESİNLER (Posalı gıdalar)
Günlük beslenmenizin büyük bir kısmını oluşturması gereken lifli (posalı) yiyecekler,gebelikte sık görülen kabızlığın ve bağırsak tembelliğinin önlenmesinde çok faydalıdır.
Çoklukla tüm sebzeler lif açısından zengindir.Her gün çokça yiyebilirsiniz.Kepekli besinler de lif içerir,ancak başka birtakım besinlerin bağırsaklardan emilimini azalttığından çok tüketilmemelidir.
Lifli besinler en sık olarak kepekli ekmek , yulaf ezmesi , barbunya , kepekli makarnalar , kayısı , kuru üzüm , bezelye , pırasa , esmer pirinç , ahududu , kuruyemişte bol ölçüde vardır.
GEBELİKTE SIVI ALIMI
Gebelik mühletince bol ölçüde su ve sıvı alımı sizin ve gebeliğiniz açısından son derecede faydalıdır.
Bilhassa bol su tüketimi idrar yolu enfeksiyonu , oligohidramnios (bebeğin amnion sıvısının olağandan az oluşu), erken doğum aksiyonu , teneffüs yolu enfeksiyonları , kabızlık , ,ishal üzere pek çok durumda kollayıcı yahut tedavi edici olabilir.
Gebelikte meşrubatlar ve meyve suları önerilmez.Çay ; açık olarak günde 2 fincan olarak içilebilir.Kahve , kafein içerdiğinden dolayı günde 1 fincanı geçmemek kaydı ile içilebilir.
Büsbütün doğal ve hiçbir katkı hususu içermeyen nane , limon , adaçayı , ıhlamur , kuşburnu , papatya üzere bitki çayları da gebelikte içilebilir.Ancak, ‘’sinemaki ve adaçayı’’nın içimi konusunda kimi telaşlar vardır.O yüzden bu bitkisel çayın gebelik sırasında tüketilmesi önerilmemektedir.
Alkol , gebelikte kullanıldığında bebekte ‘fetal alkol sendromu‘ olarak tanımlanıp , zeka geriliği ve bir ekip yapısal anormalliklerle kendini gösteren sorunlara yol açtığından dolayı katiyetle ziyanlıdır.
Gebelikte gereksiz kalori tüketimini de kısıtlamak gereklidir.Unutulmamalıdır ki, değerli olan annenin karnının yağ bağlaması değil içerideki bebeğin sağlıklı ve uygun gelişimidir.Bu yüzden kek , bisküvi , reçel ve meşrubat üzere temel besin öğelerinden mahrum şekerli yiyecek-içeceklerden mümkün olduğunca kaçınmak gereklidir.Ayrıca yağlı kızartmalar yerine haşlama tipi besinler tercih edilmelidir.
Çok tuz tüketiminden de kaçınmak uygundur.Özellikle son aylarda çok tuzlu yeme ile bedende ödem artabilir, tansiyon yükselebilir ve kendinizi daha rahatsız hissedebilirsiniz.
Hangi besin kaynakları ne işe fayda?
Et,yumurta,kurubaklagilleri:Beyin , kas , kemik ve dişlerin gelişimi ve kan imalinde vazifelidir.Protein ve demir ihtiyacını karşılarlar.
Süt ve süt eserleri;Kemik, diş gelişimi ve büyüme ile vazifelidirler.Protein ve kalsiyum kaynağıdırlar.
Zerzevat ve meyveler:Büyüme ve gelişme için vitamin ve minareleri sağlarlar.
Tahıllar:Kalori ve B kümesi vitamenleri içerdiklerinden büyüme ve gelişmeye için önemlidirler
Yağ ve şekerler: Yalnızca güç içerirler ve güç açığını kapatırlar.
Kâfi ve istikrarlı beslenmede dikkatli bir halde tüketmek zorunda olduğumuz bu besin kümelerini gebelikte de birebir itinayla tüketmeliyiz ki sağlıklı yaşayabilmek için hakikat beslenme alışkanlıklarını kazanabilelim.
‘’Gebelik diyet yapmak için uygun vakit değildir’’
Yaş, uzunluk ve hareket durumumuza nazaran uygun yükte gebeliğe başlanmalıdır.Çok kilolu bir hamileyi zayıflatmak gebelik sürecinde yanlışsız değildir,kilosunu muhafazaya çalışmak ve bilhassa dördüncü aydan sonra kalori kısıtlamasına gitmemek gerekir.
Beslenmede yüksek kalorili yiyeceklerin fazlaca almasına pürüz olmak,ancak gebelik için gerekli temel besin öğelerini alarak gereksinmeleri karşılamak temeldir.
Ergenlik çağında olan yahut yaşantısı gereği çok hareketli hamilelerde ise kesinlikle olması gereken,kilonun korunması ve ek olarak gebelik için artan ihtiyacın karşılanmasıdır.
Gebelikte yükün takibi çok değerlidir.İlk üç ayda 0,5-1kg , sonraki aylarda ise ortalama 1,5-2,0 kg yük kazanması uygundur.