Gebelik takibi, gebeliğin belirlenmesinden doğuma kadar geçen 40 haftalık (Son adet tarihinden itibaren) süreçte anne adayının tertipli ve periyodik denetimlerinin yapılmasıdır.
Gebelikte Periyodik Denetimler ve Takip
Her hamile bayanın gebelik müddetince bir sıhhat elemanı yahut kurumu tarafından izlenmesi gereklidir. Annenin gebelikte sağlıklı olması, sağlıklı bebek doğurması doğum öncesi bakımla sağlanır. Bu denetimlerde olabilecek sıhhat sıkıntıları erkenden belirlenebilir, gerekli tedbirler vaktinde alınabilir, doğumun yanlışsız vakitte ve en güzel şartlarda yapılması sağlanır.
Birinci gebelikte bayanın anneliğe ahenk yapabilmesi için yardıma ihtiyacı vardır. Bu nedenlerle birinci gebeliklerde doğum öncesi bakım özellikli ve kıymetlidir. Her denetimde yük ölçümü, kan basıncı ölçümü, karın muayenesi ve ultrasonografi ile bebeğin büyümesinin takibi ve varsa hamilenin mevcut şikayetleri kıymetlendirilir. Gebelik öncesi devirde yapılmamışsa birinci muayenede tam kan tablosu, rutin biyokimya ölçümleri, açlık kanşekeri, hepatit markerları, kan kümesi tayini, vitaminB12 seviyesi ve idrar kültürü yapılır. Periyot devir tam kan sayımı görülür, hamile bayan vajinal ve idrar yolu enfeksiyonu açısından sistemli aralıklarla sorgulanır ve gerekirse kültür testleri ile enfeksiyon ekarte edilmeye çalışılır.
Gebeliğinin yaşının belirlenmesinde son adet tarihinin rolü tartışılmazdır. Gebelik haftası ve beklenen doğum tarihi son adet tarihine nazaran belirlenir. Belli periyotlarda yapılması gereken bebek anomalileri tarama testleri ve bebek güzellik hali kıymetlendirme testleri vardır. Dolayısı ile gebelik yaşının tespiti son derece kıymetlidir. Son adet tarihi hatırlanamıyor ise USG’ de embriyonun birinci görüldüğü tarihteki ölçümü ile haftası tespit edilebilir. Erken periyotta kalp atımı varlığı olan emriyo transvajinal USG ile 6. gebelik haftasından itibaren tespit edilebilir. Bu periyotta gelişme geriliği yahut ilerililiği kelam konusu olmayacağı için son adet tarihini hatırlayamayan yahut adet düzensizliği olan hamilelerde USG ile belirlenmiş bir son adet tarihinden bahsedilir.
İlk 3 ayda takip;
Gebelik tarihine ne kadar erken başlanırsa sonuçlar anne ve bebek açısından o kadar başarılı olacaktır. İzlemeye ayrıntılı bir hikaye alımı, genel bulgular, özgeçmiş, soygeçmiş sistemik hastalıkların sorgulanması, akraba evliliği istikametinden araştırılması ile başlayıp kayda geçirilir, uzunluk ve kilosu kaydedilir. Ortalama gebelik müddetinde 10-12 kg. ve üzerinde kilo alınmaması ülkü olandır.
11-14. Hafta
Gebelik haftaları ortasında USG ile ense kalınlığı ölçümü, burun kemiği ölçümü yapılmalı fetal kromozomal anomali taramasının birinci basamağı olan ikili tarama testi yapılmalıdır.
16-18. Hafta
Gebelik haftaları ortasında tekrar öncelikle en sık görülen down sendromu (mongolizm) başta olmak üzere birtakım kromozomal anomalileri tanımamıza yarayan üçlü test yapılmalıdır. Amniyosentez anne karnındaki bebeğin bulunduğu ortamdan kromozomal inceleme için sıvı alma prosedürüne verilen isimdir. 35 yaşın üzerindeki anne adaylarına ve üçlü testinde riski yüksek çıkan (1/270 ve üstü) anne adaylarına teşhis maksatlı uygulanan bir prosedürdür. Riski emin ellerde ve steril mevzularda çok düşüktür, binde 2 civarındadır. Bu risk en çok karşımıza koryoamniyonit (rahimin ve zarların enfeksiyonu) ve bebeğin kaybı olarak ortaya çıkar. Amniyosentezde bebeğe ilişkin kromozomlar incelenir ve down sendromu %100’e yakın bir oranda tespit edilir. Lakin sakat gebeliğin tespiti durumunda sonlandırma kararı her vakit ve istisnasız aileye aittir.
20-24. Hafta
Bu haftalar bilhassa konusunda tecrübeli radyologlar tarafından yapılacak olan ayrıntılı USG periyodudur. Bebeğin olabilecek tüm iç ve dış fizikî anomalileri tespit edilebilir.
24-28. Haftalar
Arasında gebelik şekeri taraması olan 50 gr. glukoz testi tüm hamilelere uygulanır. Standart pahaların üzerindeki durumlarda 100 gr. glukoz testi uygulanır. Bu testte de iki bedel ve üzeri yüksek ise gebelik şekeri (gestasyonel diabet) kabul edilerek kan şekeri takibi altında hamile bir diyetisyene konsülte edilerek günlük kalori alımı hesaplanır. Az sayıda hasta insülin kullanımına ihtiyaç duyar. Gebelik şekeri varlığı bebekte sakatlıklara yol açmaz fakat bu türlü bebeklerde görülen en sık sorun doğum yükünde artış, olağan doğum komplikasyonlarının daha fazla görülmesidir. Ayrıyeten bu bebekler doğduktan sonra akciğer meselelerine bağlı teneffüs düşüncesi, kan tablosunda glukoz ve birtakım minerallerin düşmesine bağlı olarak metabolik meseleler yaşarlar.
Kan uyuşmazlığı olan hamilelerde uyuşmazlık iğnesi ortalama 27-28 haftada yaptırılır. Ayrıyeten gebeliğin 7. Haftasından itibaren rastgele bir periyotta yaşanacak vajinal kanamalar sonrası ve amniyosentez sonrası bu iğne rutin uygulanmalıdır.
28. Haftadan
Sonra hamile bayan 36.haftaya dek 4 haftada bir görülmelidir. Kan basıncı, kilo takibi yapılmalı, bebeğin ölçümleri kaydedilmelidir, tekrar bu periyotta erken doğumu düşündürecek bulgular taranmalı, USG ile rahim ağzı uzunluğu ölçülmeli, vajinal akıntı sorgulanmalı, karakter değişikliği varsa vajinal kültür alınmalıdır. Erken doğum aksiyonunun ve suyun erken gelmesinin (36.haftadan önce) en kıymetli sebebi enfeksiyondur. Bu nedenle tüm gebelik boyunca makul aralıklarla idrar kültürü (hastanın şikayeti olmasa da) yapılmalı, riskli hastalardan vajinal kültür alınmalıdır. Bu periyot gebelik tansiyonunun (preeklampsi) da başlayabileceği periyottur. Bu nedenle hamilenin ödemi, tansiyonu ve kilosu çok yakın takip edilmeli risk altındaki hastalar daha sık denetime çağırılmalıdır.
36. Hafta
İlk pelvik muayenenin yapıldığı ve doğumun planlanmaya başladığı haftadır. Anne yahut bebekle ilgili bir sorun yoksa (annenin medikal hastalıkları, 4000 gr. ve üzeri bebek, makat geliş) doğum olağan vajinal doğum olarak planmalıdır. Anne için de bebek için de sağlıklı ve fizyolojik olanı olağan vajinal doğumdur. Sezaryen doğum asla vajinal doğuma bir alternatif değildir. Olağan doğumun gerçekleşmeyeceği yahut komplikasyonlu gerçekleşebileceği durumlarda başvurulan cerrahi bir prosedür, bir ameliyattır ve bir bayanın sonsuz ameliyat olma hakkı yoktur!
36. gebelik haftası ile birlikte nonstress test (NST) denilen bebeğin anne karnındaki düzgünlük halini gösteren teste başlanır. Ve doğuma kadar devir periyot tekrarlanır. Son derece kolay lakin o derece değerli bir testtir. Bebeğin fizyolojik durumunu ortaya koyar. Doğum hareketi esnasında da bu aygıt ile bebeğin kalp atımları yakından takip edilerek rahim kasılmaları ile olan alakası gözlemlenir. Yani bebek içerden dışarıya “ben düzgünüm. Bu doğum aksiyonunu meselesiz tamamlayabilirim” bildirisini bize verir. 36. gebelik haftası itibariyle anne adayına emzirme eğitimi verilip göğüs bezlerinin muayenesi yapılır, olabilecek sıkıntılar evvelce tespit edilir.
36. haftadan sonraki denetim riski olmayan hamilelerde 38. haftadadır. Yeniden annenin kan basıncı, kilosu, ödemi, bebeğin büyüme eğrisi, suyu, plasentası kıymetlendirilir. Sonraki denetim 39. haftadadır. Doğum aksiyonunun yakınlığı tesbit edilir. Bebeğin ve annenin rutin denetimi yapılır.
40. Hafta
Artık beklenen doğum günüdür (son adet tarihine göre). Doğum hareketi kendi kendine başlamıyor ise bekleme müddeti pratikte maximum 1 haftadır. Tüm hamilelerin yalnızca %5’i bizatihi beklenen doğum tarihinde doğum hareketine girerler. Gün aşımı gebelikte, hamile 2-3 günde bir görülerek aksiyon başlamıyor ise ortak belirlenen bir tarihte indüksiyon (suni sancı) için yatırılır ve doğum aksiyonu gerçekleştirilir. Yapay sancıda uygulanan usul olağanda anne kanında bulunan oksitosin hormonunun denetimli olarak serum halinde verilmesi ve rahim ağrılarını tetiklemesi halindedir. Olağan doğum ağrısından rastgele bir farkı yoktur. Baş pelvis uygunsuzluğu, göbek kordonu sorunu olmayan hamilelerde bu süreç çok yüksek oranda doğum ile sonlanır.
Sağlıklı bir toplum ve birey için uygun bir gebelik takibi fizyolojik bir doğum gereklidir.
