21 ila 42nci haftalar ortasında bir fetusun rahim dışına zarlar ve plasentası ile birlikte vajinal yoldan doğurtulmasını (atılmasını) tabir eder. Haftalarına görede aşağıdaki isimleri alırlar.
İnmatür (gelişmemiş) doğum nedir? : gebeliğin 21 ila 27nci haftaları ortasında doğumun gerçekleşmesidir. Not: Gebeliğin 20nci haftasında önce sona ermesine ise düşük denir.
Prematür (erken) doğum nedir? : doğumun 28 ila 37nci haftaları ortasında gerçekleşmesi olayına denir. Bunlarda kendi ortasında erken prematür ve geç prematür diye ikiye ayrılırlar. Burada belirteç gebelik haftası ve bebeğin kilosudur.
Matür doğum nedir? : Gebeliğin 38 ila 42nci haftalar ortasında sona ermesidir. Temel istenen olağan doğum mühleti bu haftalar ortasıdır.
Postmatür (gün aşımı) doğum nedir? : 42nci haftadan sonra gebeliğin sonlanması durumudur.
Beşerde gebelik 280 gün sürmektedir fakat tüm gebeliklerin yalnızca % 5 kadarı beklenen günde sona erer.
Bir gebeliğin olağan yoldan sonlanabilmesi üç ana faktöre bağlıdır. Bunlar; rahme bağlı, bebeğe bağlı ve annenin kemik çatısına bağlı faktörler olarak sınıflandırılabilir. Bu üç faktör;
1- rahime bağlı faktörler (doğum sancıları, kasılmalar)
2- annenin kemik çatısına bağlı faktörler (çatının dar eya geniş olması)
3- bebeğe bağlı faktörler (bebeğin kilosu, geliş şekli)
Doğumun olabilmesi için rahim açılabilmesi için sistemli aralıklarla kasılmalıdır ve bu kasılmaların karşısında rahim ağzının açılmasına pürüz bir durum olmamalıdır. Rahim açıldıktan sonra devam eden kasılmalar bebeği rahim dışına itecektir. Bu itmenin sağlanması için bebek uygun konumda olmalı ve tekrar önünde bir pürüz bulunmamalıdır.
Normal doğumun gerçekleşebilmesi için son olarak, bebeğin geçeceği yol ile yolcu (bebek) ortasında bir uyumsuzluk kelam konusu olmamalıdır. Bebeğin olağandan iri yahut yolun olağandan dar olması doğumun olağan gidişatını engelleyecektir.
Doğumun başladığı nasıl anlaşılır?
1-Nişan kanaması nedir? : Genelde doğumun yaklaştığının birinci belirtileri sistemsiz kasılmalar ve halk ortasında “nişan gelmesi” olarak anılan durumdur. Rahim ağzı tüm gebelik boyunca sümüksü bir tıkaçla kapalıdır. Bu tıkaç bebeği dış etkenlere karşı korur. Doğum aksiyonunun başlamasından çabucak evvel rahim ağzında hafif bir açılma olur ve bu tıkaç kanlı bir akıntı halinde beden dışına atılır.
2-Doğum sancısı nedir? : Nizamlı rahim kasılmalarıdır. 3 dakika orta ile gelir. 45 saniye sürer. 60mm civa basıncıdır. Dinlenmekle geçmez gitgide ilerler.
3-Doğumda su gelmesi nedir?(baş suyunun açılması) : Suyun gelmesi doğumun bir başka belirtisidir. Genelde zarlar açıldıktan sonra 24 saat içinde aksiyon zaten başlar. Bazen doğum hareketini yapay sancı ile desteklemek gerekebilir.
Yalancı doğum sancıları sistemsiz aralıklarla gidip gelen, mühleti kısa (15-20 saniye) olan ve hafif ağrılar iken gerçek doğum sancıları ise daha nizamlı aralıklarla gidip gelen, şiddeti gitgide artan ve ortaları kısalan, 45-60 saniye kadar süren, rahimde açılma ve silinmeye neden olan ağrılardır. Özetlemek gerekirse;
Gerçek doğum sancısı nedir?
Kasılmalar sistemli olarak tekrarlar ve kasılma ortaları sıklaşarak 2-4 dakikada teğe düşer.
Kasılmaların şiddeti gitgide artar 45-60 saniye sürer.
Rahim ağzında yumuşama ve açılmaya sebep olur.
Yalancı doğum sancısı nedir?
Kasılmalar sistemsiz aralıklarla olur, ortaları uzundur ve sistemli tekrarlama olmaz.
Kasılmaların şiddeti birebir kalır, gelip süreksiz ağrılardır.
Kasılmalar birçok sefer dinlenmekle geçer ve rahim ağzında açılmaya neden olmaz.
Su kesesinin (Amnion sıvısının) yararı nedir?
Amnion sıvısı rahim içindeki bebeğin beslenmesi yanında bebeği dış travmalardan ve enfeksiyonlardan koruyan kıymetli bir içeriktir. Amnion zarının yırtılması sonucu suyun gelmesi ile hem bebek hem de anne adayı enfeksiyonlara maruz kalabilecektir.
Doğumda sunni sancı nedir?
Çoklukla suların gelmesinden sonra birinci 12 saat içinde sancılar zaten başlar. Bu süreç uzamasına karşın doğum aksiyonu başlamıyorsa, bebek ve annede enfeksiyon riski arttığından ötürü doğumun yapay olarak indüksiyon (serumla yapay sancı) ile başlatılması uygun olacaktır. Sunni sancı ayrıyeten günü (haftası) geçmiş (42nci haftayı geçmiş) hamilelerde uygulanır.
Doğumun üç temel evresi vardır
Doğumun I. Evresi (rahim ağzının tam açılması evresi): Rahim ağzında açılmaya neden olacak güçteki kasılmaların başlamasıyla rahim ağzının tam açılmasına ( 10 cm) kadar geçen süreçtir. Bu evrede servikal açıklığın artması ile birlikte bebeğin başı da içeride kimi hareketleri yaparak aşağıya inmektedir. Her 3 dakikada bir gelen ve 45 saniye süren ve yaklaşık 60mm civa basıncı kuvvetindeki sancılar; her 2 saatte bir rahim ağzının 1cm’den fazla açılmasını sağlar ve birebir vakitte da bebeğin başının 1cm civarında aşağı inmesini sağlar. Şayet bu durum kelam konusu değilse ya rahmin itme gücünde yetersizlik vardır yahut çocuğun başı ile annesin çatısı ortasında uyumsuzluk var demektir. Buna nazaran kıymetlendirme yapılaraktan sezaryen için hazırlık yapılmaya başlanır. Doğumun 1inci evresi birinci doğumlarda yaklaşık 16 saat, 2’den fazla doğum yapmışlarda yaklaşık 8 saattir.
Doğumun II. Evresi (bebeğin doğumu): Rahmin tam açılmasında (yaklaşık olarak 10cm), bebeğin büsbütün doğmasına kadar geçen süreci söz eder. Bu mühlet birinci doğumlarda 2 saatten fazla olmamalıdır. 2 saatten fazla müddet olmasına karşın bebek hala doğmamışsa bir grup yardımlar yapılmalıdır. Bu ortada bebeğin kalp seslerinin bozulmaması oksijensiz kalarak gerilime girmesini engellemek gerekir. Doğumun 2nci evresi multipar (birden fazla doğum yapmış anne) larda en fazla yarım saat sürer. Başın çıkımda olduğu anda lokal anestezi ile vajina ve perineye (vajina ile anüs ortasındaki bölüm) epizyotomi açılarak bebeğin rahat çıkması sağlanır. Epizyotomi kesisi plesanta ve ekleri çıktıktan, rahim ağzında ve vajinadaki yırtıklar denetim edilip ve kanamanın olağan olduğuna kanaat getirdikten sonra resen eriyen dikişlerle açılan epizyotomi (kesi) estetik olarak dikilir.
Doğumun III. Evresi (plesantanın doğumu): Bebeğin büsbütün doğması ile plasenta (eş) ve eklerinin bütünü ile atılmasına kadar geçen süreçtir. Bu evre sonucunda doğum sonuçlanmış olur. Plasenta ve ekleri 30 dakika beklendiği halde, zaten çıkmıyorsa elle rahim içine girilerek çıkartılır. Kanama denetimi yapılır. Olağan bir doğumdan sonra kanama ölçüsü 500cc’nin altında olmalıdır. Bunun üzerindeki kanamalarda birtakım değerlendirmeler yapılır. Bunlar rahimin toplamaması (atoni olması), plasenta ve eklerine bağlı kesim kalması yahut rahim ağzı yahut vajendeki yırtıkların dikilmesi yahut kan pıhtılaşma sıkıntılarının kıymetlendirilmesi sayılabilir.
Doğum hangi düzenekle gerçekleşir?
En geçerli teori; rahimin aşikâr büyüklüğe kadar gelip sancıların başlaması için üreme merkezinin uyarmasından kaynaklanmaktadır.
Rahim kasılmaları beynin hipofiz bezinden salgılanan “oksitosin” isimli hormon tarafından sağlanır. Ayrıyeten yeniden bedende “prostaglandin” ismi verilen kimi unsurların konsantrasyonundaki değişimler kasılmaları tetikleyebilir. Bu sistemlerin bilinmesi bize rahim kasılmalarını başlatma ya da erken doğum sancılarını durdurma bahtı tanır.
Doğum için ne vakit hastaneye başvurmak gereklidir?
Doğuma üstte söz edildiği üzere ağrılar sıklaşıp şiddeti arttığı vakit gidilmelidir. Birinci doğumlarda her 20 dakikada bir 30-40 saniye süren ve gitgide sıklaşan ağrıların gelmesi, 2nci ve daha sonraki doğumlarda 30 dakikada bir sancıların gelmesiyle hastaneye başvurmak kafidir. Gerçek doğum sancıları başladığı vakit hamile bunu başkalarından farklı olduğunu algılayabilir.
Ağrıların başlamasıyla sümük üzere bir akıntının olması (“nişan“) adeta doğumun habercisidir. Bu nişan kanamasında paniğe gerek yoktur. Birinci doğumda nişan kanamasından yaklaşık 6 saat sonra doğum sancıları başlar.
Bazen ise hiç doğum sancıları başlamadan amniyon suyu (baş suyunun açılması, doğumda suyun gelmesi) gelebilir. Suyun gelmesi hafif hafif lakin daima halde olabileceği üzere birden bacakları ıslatır üslupta da olabilir. Bu durumda da acil olarak hekiminizi arayınız.
Gebelik ve kanama gebelik mühletince riskli bir durumdur. Her türlü kanama dikkatlice değerlendirilmelidir. Az yahut çok kanamanın olması doğumun habercisi olmakla birlikte gebelikle ilgili bir sorunu de tabir edebilir.
Doğumda bebek hareketlerinin ehemmiyeti nedir?
Bebeğin hareketlerinde son 2-3 gündür azalma yahut son 24 saattir hiç bebeğin oynamayışı, durumunda da hastaneye başvurulmalıdır. Bu da bebeğin zahmete girdiğinin işareti olabilir. Bu durumda ekseriyetle NST (non gerilim test) çekilerek ve ultrason değerlendirmesi yapılarak karar verilir. Ona nazaran sezaryen planı yapılır.
DOĞUM SONU TAKİP ve SORULAR
Lohusalık (puerperium) plesantanın (bebeğin eşinin) doğumuyla birlikte başlar, rahmin hamilelik öncesi durumuna geçinceye kadar olan müddettir. Bu devir yaklaşık 6 ila 8 haftadır. Doğum sonu takipte, emzirme, yeni doğan bebek bakımı, aile planlaması (korunma) seçenekleri doğum sonu kanama ve doğum sonu enfeksiyon, doğum sonu banyo ve doğum sonu cinsel ilişki konuları bakımından yakın takip ve bilgilendirme gerekir.
Doğum Sonu Gözlem
Doğum Sonu Kanamaların Takibi
Özellikler doğum sonu kanamalar tarafından birinci 1inci saatte 15 dakikada bir sonraki 2 saatte 30 dakikada bir kan basıncı ölçülür. Rahmin sertleşip sertleşmediği denetim edilerek kanama takibi yapılır. Erken lohusalıkta kanama takibi, bayanın hayatını kurtarılması için çok kıymetlidir. Bilinmelidir ki bütün dünyada doğum sonu anne ölümlerinin en büyük nedeni, doğum sonu kanamalardır. Bu kanamalar birkaç nedenden ötürü olur.
1-Atoni kanaması: rahmin toplayamamasına (kasılmayıp gevşek kalması)bağlı kanamalar doğum sonu kanamalarının en büyük nedenini teşkil eder. 700cc’nin üzerindeki kanamalarda çabucak kan transfizyonu yapmak gerekir. Ayrıyeten uterus masajı ve baskısı yapılır. İlaç olarakta oksitosin ve metilergonin üzere rahim kasıcı ilaçlar verilir. Bütün bunlara karşılık vermezse cerrahi olarak hipogasrik arter bağlanır. Buda tahlil olmazsa suptotal histerektomi (rahmin 3’te 2’sinin çıkartılması) operasyonu yapılır.
2-Vulva (dış genital organ), vajina, serviks (rahim ağzı) yırtıklarına bağlı kanamalar: doğum sonu kanamaların 2nci kümesini oluşturur. Buradaki yırtıklar saptandığı anda anestezi altında denetim etmek ve dikmek gerekir.
3-Plesantal modüllerin kalmasına bağlı doğum sonrası kanamalar: Özellikler hasta hastaneden taburcu olduktan sonra olan çok kanamalarda plesanta artıkları düşünmek gerekir. Hasta tekrar genel anestezi altında denetim edilerek kürtaj süreci uygulanır ve presantal artıklar temizlenir. Bu ortada plesanta acreata denilen plesantanın rahim içi miyometriuma invaze olması durumlarında kürtaj kâfi gelmez. Rahmin 3’te 2’sinin alınmasına kadar gidebilir.
Doğum Sonu Enfeksiyon
Streptokok ve bacteriodes mikroorganizmaları sorumludur. Belirtileri: doğum sonu ateş, makûs kokulu akıntı ve rahimde hassasiyet olarak gözükür.
Doğum Sonrası Cinsel Bağlantı ve Korunma (aile planlaması)
Doğum sonrası 20 günden sonra cinsel bağlantı yapmanın sakıncası yoktur. Fakat aile planlaması konusunda şuurlu olmak gerekir. Bilhassa emzirmeyen annelerde süpriz bir gebelik oluşabilir. Süt veren annelerde de korunma kesinlikle yapmak gerekir. Süt muhafazası diye birşey yoktur. Süt gelmesi bazen yumurtlamayı tam bozduğu için bayan 6 ay ila 1 yıl adet görmeyebilir. Bu müddet içinde ani bir yumurtlama olduğu vakitler gebelik olur ve doğumdan 7-8 ay sonra doktora gittiğinde 2-3 aylık süpriz bir gebelikle karşılaşılabilir. Bu bakımdan aile planlaması uygulamak gerekir. Süt veren annelerde en âlâ korunma tekniği spiral olabilir. Doğum denetim hapları anne sütünü bozduğu için pek tavsiye edilmez.
Doğum Sonrası Banyo ve Beslenme
Doğumun sonraki günü banyo özgürdür. Fakat 10 gün duş halinde 10 günden sonra her biçimde banyo yapılabilinir. Doğum sonrası anneye beslenme kısıtlaması yapılmaz.
Doğum Sonrası Depresyon ve Karamsarlık
Doğum sonrası karamsarlık doğumdan itibaren birinci 15 gün içinde görülür. Kıymetli bir rahatsızlık değildir. 1 ay içinde kendi kendine düzelme olur. Lakin doğum sonrası depresyon kesinlikle tedavisi ve denetimleri gerektiren bir durumdur.
Doğum sonrası bayanda olan değişiklikler nelerdir?
1-Üreme (cinsel) organlarında: doğumdan çabucak sonra, rahim top üzere göbek altına iner. Akabinde birkaç saat sonra rahime kan dolması nedeniyle göbek üstüne çıkar. 15 gün sonra ise gebelik öncesi yerine dönerek güzelce küçülür. Doğum sonrası rahim içinden atılan kan ve meyyit zar kalıntılarına loşi denir. Bu loşi akıntısı birinci günlerde kanlı, sonraki günlerde pembe ve 10uncu günden sonrada beyaza hakikat renk değişikliği gösterir. Doğum sonrası bilhassa emziren annelerde adet kanamaları yumurtlamasız kanamalardır. Münasebetiyle östrojen eksikliğine bağlı dış vulvada ve vajinada kuruluklar olur. Buna bağlı doğum sonrası cinsel ilgi sıkıntı ve ağrılı olur. (disparöni)
2-Doğum sonu göğüs ve emzirme: Doğumdan sonra çabucak emzirme sürecine başlanır. Böylelikle sütün gelmesi uyarılır. Genelde gerçek sütün gelmesi 72 saati bulur. Emzirme sürecinden evvel ve sonrasında göğüs bakımı yapılır. Emzirmek istemeyen anneler göğüs bandajı uygulamalıdırlar. Doğum sonrası emzirme bebeğin sıhhati için değerlidir. 6 ay emzirme ile çocuğu hem enfeksiyon hastalıklarından, hem de alerjik hastalıklardan korumak mümkündür.
3-Doğum sonu kilo verme: olağan doğumda doğum sonu kanama 500cc’nin altındadır. Sezaryen ile doğumlarda bu kanama ölçüsü 1000cc’ye kadar çıkabilir. Doğumdan çabucak sonra 5 ila 6 kilo kaybedilir. Doğumdan 7 gün sonra ise ek olarak 3 ila 5 kilo daha verilir.
SEZARYEN YAPILMA NEDENLERİ
Sezaryenli doğum nedir?
Bebek, plesenta (eş) ve eklerinin vajinal yoldan değil; karın yoluyla müdahaleli olarak çıkarılması operasyonudur. Sezaryen operasyonu anestezileri 1-Genel anestezi, 2-Epidural anestezi, 3-Spinal anestezi halinde olabilir. Bu anestezilerin hangisinin olacağı hastanın aldığı kilo, hipertansyon, diyabet, çocuğun geliş durumu, belinde rastgele bi sorun olup olmadığı durumlarına nazaran değişir.
Hangi durumlarda sezaryen yapılır?
1-Baş ve çatı uyumsuzluğu (bebeğin başının büyüklüğü ile annenin çatı kemiğinin uyumsuzluğu)
2-Yaşlı birinci hamile (33 yaştan sonraki birinci gebelik)
3-Eski sezaryenli olma hali (mükerrer sezaryen)
4-Geçirilmiş miyomektomi operasyonu
5-İlerlemeyen hareket: olağanda her 2 saatte bir rahim ağzının 1cm’den fazla açılması çocuğun başının ise 1cm’den daha fazla aşağı inmesi gerekir. 12 saatlik harekete karşın çocuğun başında inme yahut rahim ağzında açılma olmazsa sezaryene alınır.
6-Plesanta previa totalis (plesantanın aşağıya yerleşerek rahmin ağzını büsbütün kapatması durumunda
7-Ablatio plesanta (plesanta dekolmanı)(doğumdan evvel plesantanın erken ayrılarak rahim içine kanama olması durumu)
8-Fetal distres (bebeğin rahim içinde oksijensiz kalarak kalp seslerinin bozulması yahut sancılardan sonra önemli derecede kalp atım suratının 20’den fazla düşmesi durumlarında
9-Kordon prolapsusu yahut kordon presantasyonu (kordon prolapsusunda amnion kesesi patlamıştır. Kordon rahimden vajinaya sarkmıştır. Elle kordonu rahime yanlışsız iterek bebeğin ölmesi engellenir ve o halde ameliyathaneye gidilir. Çok acil bir durumdur. Kordon presantosyonunda ise amnion kesesi yırtılmamıştır. Yalnızca tuşede başın önünde kordonun pulsasyonları (vurmaları) hissedilir.)
10- Bebeğin önde gelen kısmının AKSİ olması durumlarında (makat geliş, ayak gelişi, kol sarkması, yan duruş (trasvers duruş), çenenin arttan geldiği ve pubis kemiğinwe takıldığı yüz gelişleri) sezaryen yapılır.
11-Kıymetli bebek (uzun süren kısırlık tedavisi sonrası gebelikler)
12-Sosyal endikasyon ( olağan doğumdan ileri derecede korkusu olan hastalar)