ENGELLEYİCİ YÖNTEMLER
1-Dışarı boşalma: tesirli bir metot değildir. Büsbütün erkeğin denetimine bırakılmıştır.
2-Temas sonrası yıkanma: bu da tesirli bir usul değildir. Zira erkeğin boşalmasından 90 saniye sonra bile rahim ağzında sperm bulunabilir.
3-Erkek kondomu: hem ekonomik olması hem koruyuculuk sağlaması ve hemde cinsel yoldan bulaşan (HIV gibi) hastalıklardan korunması bakımından kullanılabilecek bir usuldür. Kondom içinde bulunan sperm öldürücü kimyasal unsurların bulunması aktifliğini daha da arttırır. Dezavantajı yırtılma riski ve vajina içinde taraf değiştirme riski vardır. Kondomla gebe halma riski %2 ila 15 ortasındadır.
4-Kadın kondomu: bayan tarafından kullanılır. Açık halkalı kısmı vajinanın en derin yerine, kapalı halkalı kısmı ise vajina girişine uygulanır. Gebe kalma riski %2- ila 3 ortasındadır. Avantajı cinsel yoldan geçen bulaşıcı hastalıklardan (HIV gibi) %95 oranında muhafazasıdır.
5-Vajinal diyafram: çok tesirli yol değildir. %2 ila 20 ortasında hamile kalma riski vardır. Kullanışı zordur.
6-Sperm öldürücü krem ve jeller: Bunlarda da gebelik riski %15 oranında gözükebilir.
DOĞAL AİLE PLANLAMASI YÖNTEMLERİ
1-Takvim Metodu: Adet kanamasının birinci gününden sayılarak 11inci ila 15inci günler ortasında (yumurtlama günleri) cinsel perhiz yapılması aslına dayanır.
2-Vücut ısısı formülü: olağanda yumurtlamadan 24 saat sonra beden ısısı artar. Bu prensibe dayanarak ısı artışından 2 gün evvel ve 3 gün sonra cinsel perhiz temeline dayanır.
3-Rahim ağzı akıntısı kıvamına nazaran: yumurtlamadan evvel vajinal akıntı su üzere berraktır (östrojen etkisi), yumurtlamadan sonra ise; akıntı koyu ve kalındır. Akıntının yoğunlaşmaya başladığı 3 gün içinde cinsel perhiz aslına dayanır.
DOĞUM DENETİM HAPLARI
Doğum denetim hapları bebeklerini emziren bayanların sütlerinin gelmesini başlangıçta ölçü ve kalite istikametinden olumsuz etkileyebilir. Günümüzde kullanılan düşük hormon dozlu haplarda bu tesir daha da azdır. Hap kullanan bayanların süt randıman mühletleri bu hapları kullanmayan bayanlara nazaran daha kısa olarak tesbit edilmiştir. Buna rağmen doğum denetim hapı kullanan annelerinden süt emen bebekler üzerinde hastalık, zeka yahut ruhsal bozukluk açısından hiçbir olumsuz tesire rastlanılmamıştır.
Halk ortasında anne sütüyle emzirmenin bir çeşit doğum denetim prosedürü olduğu bilimsel olarak da kanıtlanmış bir doğrudur. Lakin bu koruyuculuk yalnızca tam emziren, yani nizamlı aralıklarla (4-6 saatte bir) gece dahil emziren ve bebeklerine ek besin vermeyen annelerde ve birinci 6 ay için geçerlidir. Bu şartlarda emzirmenin gebeliğe karşı koruyuculuğu doğum denetim haplarınınkine (% 98) yaklaşmaktadır. En muteber koruyuculuk yukarda kelamı edilen şartlarda emzirmenin birinci 10 haftasında görülür. Bebeğin emme gücünün ve sıklığının azalması emzirmenin koruyuculuk tesirini azaltır.
Doğum sonrası kullanılacak doğum denetim haplarının düşük doz östrojen (20 microgram) içeren olmasına dikkat edilmelidir. Emziren bayanlar bu haplara doğumu izleyen 6ncı haftadan sonra, emzirmeyen bayanlar ise 3üncü haftadan sonra başlayabilirler. Emziren bayanlarda doğum denetim haplarının alımından sonra süt ölçüsünde değerli bir azalma görülürse, öbür bir korunma prosedürüne geçmek düşünülmelidir. 35 yaşın üzerinde sigara içen hanımlarda bu hapları mümkün yan tesirleri nedeniyle kullanmamaktayız. 12 haftadan evvel gerçekleşen düşük yahut gebelik sonlandırmasından çabucak sonra, daha büyük gebeliklerin düşük ve sonlandırılmasından da 2 hafta sonra doğum denetim haplarına başlanabilir. Bu haplar yumurtalık ve rahim kanserine karşı kollayıcı özelliktedirler.
RAHİM İÇİ ARAÇ (RİA) VE RAHİM İÇİ SİSTEM (RİS)
Günümüzde kullanılan RİA lar T biçiminde ve üstünde bakır içeren bir yapıdadır. Bu küçük ve elastiki araç rutin bir jinekolojik muayene sırasında ağrısız bir formda rahime yerleştirilir. 10 yıl müddetle rahim içinde kalabilir. Burada yarattığı ortam, hem spermleri öldürücü hem de şayet sperm yumurta ile birleşmişse, oluşan embriyonun rahime tutunmasını engelleyici niteliktedir. Bu formda gebeliğe karşı muhafaza sağlar. Bunların daha yeni piyasaya çıkan bir tipi hormon salgılayan RİA lardır. Bunların ek avantajı adet kanamaları sırasında kaybedilen kan ölçüsünü azaltmasıdır. Hormon salgılayan RİA 5 yıl rahimde kalabilir. RİA ların gebeliğe karşı koruyuculuğu % 97 civarındadır. Doğumu izleyen 6. haftadan itibaren takılabilir. % 10-15 civarında hadisede ağrı yahut kanama artması yahut düzensizliği üzere yakınmalar nedeniyle birinci yıl içinde çıkartılma oranı vardır.
HORMON SALGILAYAN SPİRALLER (MİRENA=RAHİM İÇİ SİSTEM)
Hem doğum denetim emelli hemde miyom yahut çok adet kanaması olan bayanlarda tedavi gayeyle kullanılan rahim içi spiraldir. Depo progesteron (52 mg levonogestril) içerir. Hem yumurtlamayı engellediği hemde rahim iç duvarını incelttiği ve rahim ağzı mukusunu kalınlaştırdığı için korunma sağlar. Aynı zamanda içerdiği progesteron sayesinde rahim içi miyomlarında, rahim içi çok büyümelerinde (hiperplazilerde) yahut olağan spirallerle çok kanaması olan bayanlarda çok faydalı kullanım alanları vardır. Takılma vakti adet kanaması devridir. Onun dışındaki günlerde rahim ağzı kapalı olacağı için genel aneztezi ile takmak gerekir.
KÜRTAJ (GEBELİK SONLANDIRILMASI)
1983 yılında çıkartılan yasaya nazaran 10 haftaya kadar reşit olan yahut velisi yahut anne babasının müsaadesi ile reşit olmayan bütün bayanlar gebeliklerini kürtaj operasyonu ile sonlandırabilirler. Yaygın olarak yapılan metot; vakum kürtajdır. Üstte belirtilen 10 haftalık mühlet son adet tarihinin birinci gününden itibaren geçen 70 günlük müddettir.
STERİLİZASYON (TÜPLERİN BAĞLANMASI)
Gebeliğe karşı % 97- 99 hami olan bu formülde bir küçük operasyon ile hastanın tüpleri sperm ve yumurtayı içinden geçiremez duruma getirilir. Bu geriye dönüşü çok imkanlı olmayan kesin bir tahlildir. Bu nedenle bu sistem başvurmadan evvel çok uygun düşünmek gerekir. Çoklukla 30 yaşın üzerinde ve istediği çocuk sayısını tamamlamış bayanlar için önerilir. En başarılı olan hali sezeryan ameliyatı sırasında ya da olağan doğumu izleyen birinci 24 saat içinde yapılan tüpleri kesip bağlama yoludur. Birinci 24 saat içinde yapılan teknikte göbekbağının çabucak altından 3 cm eninde küçük bir kesi ile uygulanır. Alternatif olarak laporoskopik (küçük kesilerle kapalı ameliyat) prosedürle doğumu izleyen 6. haftadan itibaren tüpler yakılabilir yahut bir klip uygulayarak sıkıştırılıp kapatılabilir. Klip tekniğinin başarısı başkalarına nazaran biraz daha azdır, lakin hastanın ileride kararını değiştirip tüplerini açtırmak istemesi durumunda tekrar hamile kalınması açısından en fazla bahta sahip olan sistemdir.
