Fetal Gelişim Kısıtlılığı -Gelişim Geriliği gebelik takiplerinde ve perinatoloji kliniklerinde sık rastlanılan durumlardan olup; Ultrasonografi de yapılan kıymetlendirme sonucunda fetal tartının 10. persentilden düşük olması olarak tanımlanır. Fetal yükün 3. Persentil den daha küçük olması durumu da Ağır Fetal Gelişim kısıtlılığı olarak tanımlanabilir. Teşhiste fetal biyometrik ölçümlerin ve gebelik haftasının doğruluğu çok kıymetlidir. Fakat bu fetusların yaklaşık %30 da nitekim gelişim kısıtlılığı saptanmaktadır ve sıklıkla olağandışı Doppler bulguları eşlik etmektedir. Öteki %70’inde de yapısal olarak küçük fetüs saptanmaktadır. Fetal gelişim kısıtlılığı ile yapısal küçük fetüs birbirleri ile çok karıştırılmaktadır. Fetal gelişim kısıtlılığı istenmeyen durumlarla (erken doğum, oligohidroamniyos, bebekte akciğer ve nörolojik hastalıklar ve vefat gibi) komplike olabilecek iken yapısal küçük fetüs ekseriyetle komplike olmaz ve yeterli seyirlidir.
En değerli ve en sık neden olarak utero-plasental deveran yetersizliği suçlanmaktadır. Öbür nedenler olarak fetal hastalıklar (Genetik bozukluklar, konjenital anomaliler ve intrauterin enfeksiyonlar), maternal hastalıklar (Kronik hipertansiyon, preeklampsi, diyabet, otoimmun hastalıklar, kronik böbrek hastalığı, siyanotik kalp hastalığı, hemoglobinoptiler, sigara, alkol ve ilaç kullanımı…) ve plasental bozukluklar (plasental enfarktüs, dekolman, mozaizim, valemantöz kord insersiyonu…) görülmektedir.
Fetal gelişim kısıtlılığının önemi; fetusta oligohidroamniyos, erken doğum ve fetal vefat ile komplike olabilir. Tekrar bu yenidoğan ve bebeklerde intraventriküler kanama, nekrozitan enterokolit, sepsis, hipoglisemi, elektrolit dengesizliği, hiperviskosite sendromu, nörogelişimsel gecikme ve mevt daha sık izlenmektedir. Bilhassa erken doğan ve ağır gelişim kısıtlılığı olan yenidoğanlar daha risklidir. Tekrar bu çocuk ve erişkinlerde, nörolojik gelişim geriliği, serebral palsi, mental retardasyon, konuşma ve okuma bozuklukları, düşük öğrenme kapasitesi, kronik hastalıklar (hipertansiyon ve diyabet…) ve toplumsal sorunlar gelişebilmektedir. Bu komplikasyonların gelişimi az olup; doğum haftası, gelişim kısıtlılığının derecesi ve altta sebep olan nedenlere bağlı olarak değişmektedir.
Fetal gelişim kısıtlılığı önlenebilir mi? yahut önleyici stratejiler nelerdir?
- Risk faktörlerinin değerlendirilmeli ve bunlara nazaran takip planlanmalı. Gelişim kıstlılığı olan bebek sahibi olma hikayesi en değerli risk faktörlerinden biridir ve bir sonraki gebelikte tekrarlama yaklaşık %25 olarak bedellendirilmektedir.
- Düzeltilebilen risk faktörlerini değiştirmek (sigara yahut ilaç kullanımını bırakmak, mevcut kronik hastalığı regüle etmek…) kıymetlidir.
- 11-14 gebelik haftaları ortasında Uterin arter Doppleri kıymetlidir.
Fetal gelişim kısıtlılığından kuşkulu bir olgu nasıl değerlendirilmeli? Neler yapılmalı?
- Gelişim kısıtlılığı düşünülen olgular öncelikle Perinatoloji uzmanı ile birlikte değerlendirilmelidir.
- Doğru gebelik yaşı ve fetal biyometri ile teşhis doğrulanmalı
- Maternal Risk faktörleri değerlendirilmeli
- Fetal anatomi, plasenta ve amniyotik sıvı değerlendirilmeli
- Fetal ve maternal doppler (kan akımı) değerlendirilmeli
- Takiplerin içeriği ve sıklığı fetüsün durumuna nazaran özelleştirilmeli
- Anne ve aile bebek hareketleri ve acil durumlar konusunda bilgilendirilmeli