Dış gebelik, gebeliklerin %1’inde görülür ve ultrasonun rutinde kullanılmadığı dönemlerde anne ölümlerinin en sık nedeni idi. Ama günümüzde rezolüsyonu yüksek ultrasonların kullanılmaya başlanmasıyla beraber dış gebelik (ektopik gebelik) tanısı artık çok erken aşamada konulabilmekte, böylelikle de anne ölüm hızı azaltılmıştır.
Dış Gebelik Nedir?
Embriyonun rahim dışı, başka bir yere yerleşmesine dış gebelik denir. Dış gebelik en sık tüplerde olur. Tüp dışında yumurtalık, karın içi bölgelerde de dış gebelik görülebilir.
Dış Gebelik Nasıl Oluşur?
Döllenme normalde fallop tüplerinde gerçekleşir. Yani vajinadan gelen sperm rahimden geçerek tüplere ulaşır.
Yumurtalıktan tüpe gelen yumurta ile sperm tüplerde karşılaşır ve döllenme tüplerde gerçekleşir. Normal şartlarda oluşan embriyo 3 gün sonra tekrar rahime döner ve rahimin 1/3 üst arka kısmına tutunur.
Eğer tüpte tıkanıklık varsa yani tüp spermin geçişine izin veriyor ama daha büyük olan embriyonun geçişine izin vermiyorsa embriyo tekrar rahime gidemez ve tüpte büyümeye devam eder.
Embriyo belli bir boyuta geldiğinde ise tüpte yırtılma, patlamaya neden olur ve iç kanama meydana gelir. Yani dış gebelik tıbbi adıyla ektopik gebelik embriyonun rahim dışı herhangi bir yere tutunması ve orada gelişmesi olarak tanımlanabilir.
Dış Gebelik Nerede Olur?
Dış gebelik en sık tüplerde olur. Tüpler dışında nadiren yumurtalık, rahimin kornual bölgesi veya karın içinde de dış gebelik olabilir.
Dış Gebelik Belirtileri Nelerdir?
Dış gebelik belirtileri normal gebelik belirtileri gibidir. Yani adet gecikmesi, bulantı, kusma, kasık ağrısı, kanama, memelerde hassasiyet gibi belirtiler olabilir. Ancak dış gebelik hiç bir belirti de vermeyebilir.
Normal gebelikten farklı olarak kasık ağrısı, bulantı, kusma gibi belirtiler dış gebelikte daha şiddetli olabilir. Eğer dış gebelik, tüpte yırtılmaya ve dolayısıyla iç kanamaya neden olursa tansiyon düşmesi, bayılma ve nabız artışı gibi belirtiler olabilir. Gebelik haftası büyüdükçe dış gebelik belirtileri şiddetlenebilir.
Dış Gebelik Kaçıncı Haftada Belirti Verir?
Dış gebelik yerleşim yerine göre gebeliğin çok erken haftalarında da belirti verebilir, 12. hafta kadar geç dönemde de belirti verebilir. Eğer gebelik belirtileri gösteren bir kadın muayeneye giderse gebeliğin 4. haftasında bile dış gebelik tanısı konabilir.
Dış Gebelik Nasıl Anlaşılır?
Dış gebelik tanısı ultrasonografi ve kanda gebelik testi (BHCG) ile konur. Normal bir hamilelikte BHCG 1000-1500 mıu/ml iken vajinal ultrason (alttan ultrason) ile rahimde gebelik kesesi görünür.
Abdominal ultrasonda ise BHCG 6000 mıu/ml değerlerine ulaştığında gebelik kesesi görünür. BHCG bu değerlere ulaştı ama kese görünmüyorsa ektopik gebelik teşhisi konur.
Ayrıca normal sağlıklı bir gebelikte BHCG 2 günde bir ikiye katlar. İkiye katlamasa bile en az %66’lık artış olması gerekir. Dış gebelik BHCG değerleri 2 günde bir %66’nın altında artar.
Eğer BHCG değeri >1500 ama vajinal ultrasonla gebelik kesesi görünmüyorsa dış gebelik olduğu anlaşılır. Ya da BHCG değeri <1000 ama 2 günde bir ikiye katlama olmadığı zaman dış gebelik olduğu belli olur.
Dış Gebelik Neden Olur?
Dış gebelik olması için tüpte hasar olması gerekir. “Dış gebelik kimlerde görülür?” sorusunun cevabı şu şekilde sıralanabilir.
- 35 yaş üstü kadınlar
- Sigara içenler
- Batın içi ameliyat öyküsü olanlar
- Pelvik enfeksiyon öyküsü olanlar
- Rahim içi araç (Spiral) kullananlar
- Dış gebelik veya kürtaj öyküsü olanlar ektopik gebelik için risk altındadır.
Bilinenin aksine yumurtalık kisti dış gebelk yapmaz.
Dış Gebelik Tedavisi Nasıl Yapılır?
Dış gebelik tedavisi için 3 yöntem vardır.
- İlaçla dış gebelik tedavisi
- Ameliyatla dış gebelik tedavisi
- Bekleme
Bu tedavi yöntemlerinden hangisinin seçileceğine hastanın genel durumu, muayenesi ve gebelik haftasına göre karar verilir. Kürtajla dış gebelik sonlandırılamaz.
İlaçla Dış Gebelik Tedavisi
İlaçla dış gebelik tedavisinde Metotreksat adlı ilaç tek doz şeklinde kas içine (intramuskuler) uygulanır. İğne yapıldıktan sonra 3 gün aralıklarla BHCG bakılır. Her BHCG arasında %15’lik düşüş varsa ilaç tedavisi işe yaramış demektir. Eğer %15’lik düşüş yoksa 2. Doz Metotrexate yapılabilir.
2 doz ilaç tedavisi ile %90-95 dış gebelik sonlandırılabilir. İlaç yapılmadan önce sonrasında kan değerleri kontrol edilmelidir. Çünkü Metotreksatın kan değerlerini ve karaciğer fonksiyonunu bozma gibi yan etkileri olabilir.
Dış gebelik iğnesini yapmadan önce hastaya mutlaka kürtaj yapmak gerekir. Böylece hem patolojik tanı sağlanmış olur hem de olası sağlıksız rahim içi gebelik ekarte edilmiş olur.
Eğer dış gebelik tanısı kesin değilse bu durumda kürtaj sonrası 2-3 gün beklenebilir. Kürtaj sonrası BHCG değeri düşüyorsa Metotreksat yapmaya gerek yoktur.
Dış Gebelik Ameliyatı
Eğer hastanın klinik durumu bozuksa veya ilaç tedavisine yanıt alınmadıysa ameliyatla dış gebeliğin alınması gerekir. Aşağıdaki kriterlerden biri varsa ilaç yerine ameliyatla dış gebeliğin sonlandırılması gerekir.
- İlaç tedavisine yanıt alınamadıysa
- İç kanamaya bağlı kan kaybı varsa
- Akut batın geliştiyse (şiddetli kasık ağrısı, tansiyon düşüklüğü, bulantı-kusma)
- BHCG>10000 mıu/ml ise
- Ektopik gebelik odağı > 3,5 cm ise
- Fetüsün kalp atımı varsa
Dış gebelik ameliyatı günümüzde çoğunlukla kapalı yöntemle (laparoskopi) ile yapılmaktadır. Ameliyatta dış gebelik materyali çıkarılır (Salpingotomi). Kanama kontrolünü takiben ameliyata son verilir. Eğer tüpte hasar çoksa dış gebeliğin tekrarlamaması için hasarlı tüpün alınması (Salpenjektomi) gerekebilir.
Dış Gebelik Kendiliğinden Düşer mi?
Evet dış gebelik hiç bir şey yapmadan kendiliğinden düşebilir. Tüpün içindeki embriyo tüpten batına atılır ve burada beslenecek damar bulamazsa yok olur. Ama beslenecek bir bölge bulursa batın içinde büyümeye devam edebilir. Buna da abdominal gebelik denir.
Dış gebeliğin kendiliğinden düşüp düşmediğini anlamanın yolu kanda BHCG değerini takip etmektir. Eğer BHCG kendiliğinden düşüyorsa bekle gör seçeneği ile ilaç veya ameliyata gerek kalmadan hasta takip edilebilir.
Dış Gebelik Sonrası Adet Düzensizliği
Dış gebelik sonrası adet 1 ay sonra olur. Ama ilk adet erken veya geç gelebilir. Adet kanamasının rengi, süresi ve miktarı ilk 1-2 ay normalden farklı olabilir. BHCG değeri sıfırlandıktan 30-40 gün sonra adet olur.
Dış Gebelik Sonrası Kanama
Dış gebelik sonrası 7-10 gün kanama sürebilir. Aynı durum kürtaj sonrası da olur. Rahim normale dönene kadar, hormonlar dengeye oturana kadar kanama ve kasık ağrısı olabilir.
Dış Gebelik Sonrası Hamilelik
Dış gebelik yaşayan bir kadında tekrar dış gebelik olma riski diğer kadınlara göre yüksektir. Ama bu oran %10’dur, yani dış gebelik sonrası kadınların %90’ı gebe kalacaktır ve çocuklarını sağlıklı bir şekilde kucaklarına alacaklardır.
Dış gebelik sonrası hamile kalmak için en az 2-3 ay beklemek gerekir. Özellikle ilaç tedavisi almış olan kadınlarda bu süre 3 ayın altında olmamalıdır. Çünkü metotreksat denilen ilacın vücuttan atılması 3 ayı bulur.
Eğer dış gebelik ameliyatında tüpün biri alındıysa bile doğal yolla gebe kalma şansı vardır. Ama gebe kalmadan önce diğer tüpün sağlam olduğu HSG (İlaçlı rahim filmi) ile kontrol edilebilir.
Sağlıkla ve sevgiyle kalın…
Referanslar:
-
Barnhart KT. Clinical practice. Ectopic pregnancy. N Engl J Med. 2009;361:379–387. [PubMed] [Google Scholar]
- Ankum WM, Mol BW, van der Veen F, Bossuyt PM. Risk factors for ectopic pregnancy: a meta-analysis. Fertil Steril. 1996;65:1093–1099.
- van Mello NM, Mol F, Verhoeve HR, et al. Methotrexate or expectant management in women with an ectopic pregnancy or pregnancy of unknown location and low serum hCG concentrations? A randomized comparison. Hum Reprod. 2013;28:60–67.