Ultrasonografi konjenital anomalilerin (doğumsal kusurlar) doğumdan evvel saptanmasında temel araçtır. Ayrıntılı fetal ultrasonografi, bebeğin dış ve iç anatomisinin kıymetlendirilmesi ve major yapısal anomalilerin (bebekte vefata ya da önemli sakatlığa neden olan yapısal kusurlar) saptanmasının yanı sıra kromozomal anomaliler ve genetik sendromlar açısından kuşkulu bulguların da saptanabildiği bir ultrasonografik incelemedir. Bu incelemeye detaylı fetal inceleme, fetal anomali taraması, ikinci trimester ultrasonografisi yahut ikinci seviye ultrasonografi üzere isimler de verilmektedir. Ayrıyeten halk ortasında renkli ultrason yahut 3 boyutlu ultrason üzere yanlış isimlendirmeler de vardır. Aile hikayesi yahut enfeksiyon ve çeşitli ilaçlar üzere dış tesirlere maruziyeti olan bayanların bebekleri doğumsal anomaliler için risk altındadırlar lakin bebeklerdeki anomalilerin büyük çoğunluğu düşük riskli kümede olmaktadır. Bu nedenle bu inceleme tüm hamile bayanlara rutin olarak önerilmelidir.
Detaylı fetal ultrasonografide temel emeller nelerdir?
-
Bebeğin büyüme ve yaşının teyit edilmesi
-
Tahmini doğum vaktinin belirlenmesi
-
Major yapısal anomaliler için inceleme
-
Kromozomal anomali (mesela Down sendromu) belirteçleri için inceleme
-
Plasenta (bebeğin eşi) durumunun belirlenmesi
Majör yapısal anomali tespit edildiğinde gebelik terminasyonu alternatifi sunulabilir yahut anomalili bebeğin bakım ve ameliyatları için hazırlıklı olunur. Yeniden minör belirteçleri (bebekte önemli sıhhat sorunu oluşturmayan ve ultrasonda sık görülen belirteçler) saptayarak Down Sendromu tarama testlerinin hassaslığını arttırabilmek mümkün hale gelir.
Detaylı fetal ultrasonografide opsiyonel olarak neler yapılabilir?
Preterm aksiyon (erken doğum) riski yüksek olan hasta kümesinde erken doğum risk iddiası için serviks (rahim ağzı) uzunluğu ultrason ile ölçülebilir.
İnceleme öncesi bilgilendirme
Ultrasonik inceleme öncesi ultrasonik incelemenin potansiyel tanısal doğruluğu, tarama niteliği ve teknik ve pratik limitasyonları konusunda hasta bilgilendirilmelidir. Ayrıyeten incelemenin evvelden tanımlanmış mühletinin olmadığı (genellikle 15-30 dk) ama annenin obezitesi, bebeğin konumu ve amniyon sıvısı (bebeğin içinde bulunduğu sıvı) üzere faktörlere bağlı olduğu konusunda da çift bilgilendirilmelidir. Genel inceleme (bebek sayısı, bebeğin anne karnındaki konumu, amniyon sıvı kıymetlendirilmesi, plasentanın (bebeğin eşi) değerlendirilmesi) ve bebeğe ilişkin ölçümlerin yapılmasını takiben bebeğin sistemik incelemesi yapılır. Sistemik inceleme, bebeğin baş, boyun, yüz, teneffüs sistemi, kalp ve dolanım sistemi, karın ön duvarı ve karın içi organlar, böbrekler ve dolanım sistemi, omurga, kol, bacak, el ve ayaklar, genital bölgenin incelenmesini içerir.
İnceleme protokolü nasıl olmalıdır?
Ultrasonu yapan tabip inceleme hakkında açıklama yapar, hastaya ilişkin ayrıntı ve hikayeyi denetim eder
Fetusu (anne karnındaki bebek) ve fetusun kalp atımını gösterir
Fetusa ilişkin ölçümleri yapar ve fetal anatomiyi denetim eder
Sonuçları aileyle tartışır ve ilgili raporu verir
Genel inceleme: Fetus sayısı (tekiz, ikiz vb), plasentanın yerleşimi, amniyon sıvı ölçüsü ve bebeğin anne karnındaki konumu açısından inceleme yapılır.
Biyometrik inceleme baş çapı, baş etrafı, karın etrafı ve femur (üst bacak kemiği) ve humerus (üst kol kemiği) uzunluğu ölçülür. Bu ölçümlere nazaran bebeğin o gebelik haftasına nazaran iddiası kilosu hesaplanır.
Anatomik inceleme
Anatomik inceleme aşağıda belirtilen yapıların görüntülenmesini içerir. Bebeğin iç organlarına çeşitli kesitlerde bakılır bu nedenle her vakit aile ne olduğunu anlayamayabilir. Ultrason ekranında kemikler beyaz, sıvı siyah ve yumuşak dokular grimsi ve benekli görünür.
-Baş: Bebeğin baş formu ve baş içi yapıları incelenir. Serebral hemisferler (beyin dokusu), serebellum (beyincik), ve sisterna magna, koroid pleksuslar (beyin omurilik sıvısını salgılayan doku), lateral ventriküller (yan ventriküller), atria (yan ventriküllerin art boynuzu), orbitalar (göz küreleri), dudaklar ve yüz profili incelenir. Yarık damak ve yarık dudak olup olmadığı denetim edilir. Ense pilisi kalınlığı ölçülür. Ense pili kalınlığı artan bebeklerde kromozomal anomali riski yahut kimi az genetik sendrom riski artmaktadır. Bebeğin profili, burun kemiği, göz küreleri ve lens incelenir. Doğumsal katarakt tanısı doğumdan evvel konulabilmektedir.
-Boyun: Bebeğin boynunda kist yahut rastgele bir kitle olup olmadığı denetim edilir.
-Omurga: Bebeğin omurgası üstten aşağıya uzunlamasına ve enine kesitlerde incelenir. Omurga kemiklerinin tamamının tıpkı hizada sıralanıp sıralanmadığı, omurgada açıklık ve cildin omurgaların olduğu bölgede sırt ve bel bölgesinde sağlam olup olmadığı denetim edilir.-
-Kalp ve göğüs: Kalbin dört-odacık görünümü (mümkünse büyük damar çıkışları), kalbin büyüklüğü, yerleşimi, aksı ve ritmi incelenir. Kalbin atrium ve ventriküleri (kulakçık ve karıncık) tıpkı büyüklükte olmalıdır; kalp kapakçıkları her kalp atımı ile birlikte açılıp kapanmalıdırlar. Renkli imgeler ile kalpte delik olup olmadığı kıymetlendirilir. Kalpten çıkan ana damar aort ve akciğerlere kan taşıyan ana damarlar incelenir. Göğüs kafesinin yapısı ve hali, akciğerler ve diyafragma (göğüs kafesi ile karın içi organların ortasındaki zar) incelenir. Kistik akciğer lezyonları ekarte edilir.
-Karın: Mide, karaciğer, barsaklar, böbrekler ve mesane (idrar kesesi) ve karın ön duvarı incelenir. Mide kalbin alt hizasında görülmelidir. Bebek anne karnındayken su yutar ve bu nedenle mide siyah kabarcık olarak görünür. Bebeğin iki böbreğinin olup olmadığı denetim edilir. İdrar kesesi de idrardan ötürü siyah görünür. Karın ön duvarı, göbek kordonunun bebeğe girdiği bölge ve kordondaki damar sayısı incelenir. Yeniden barsaklar da ultrasonla kıymetlendirilir.
– Kollar ve bacaklar: Omuzdan ele kadar takip edilir, kol kemiklerinin uzunlukları ve olağan görünümde olup olmadıkları not edilir. Kalçadan ayaklara kadar inceleme yapılır, uzun kemik uzunlukları ve eklem durumları açısından simetrinin olup olmadığı incelenir. El ve ayakların yapısı incelenir; sayı ve form bozukluğu olup olmadığı araştırılır. En az bir el ’’unclenched’’ (yumruk olmamış, el parmaklarının açık halde olması) olmalı ve 5. parmağın orta falanksı (ortadaki kemik) görülmelidir. Down sendromlu bebeklerde 5. parmakta ortadaki kemiğin olmadığı yahut daha küçük olduğu görülmektedir.
– Genital bölgenin incelenmesi: Aile isterse bebeğin cinsiyeti konusunda bilgi verilebilir.
Yapısal anomalilerin tanınma oranlarını etkileyen faktörler
Ultrasonografi cihazı
Hekimin deneyimi
Annenin kilosu
Bebeğin pozisyonu
Gebelik haftası
Anomalinin tipi (majör/minör anomali)
Tek/çoklu anomali
Anomalinin fetal hayattaki seyri