AMH NEDİR?
AMH (Anti Müllerian Hormon) yumurtalıktan salgılanan, yumurtalık rezervini gösteren bir hormondur. Şimdi gelişmeye başlamamış yada yeni gelişmeye başlayan yumurtaları saran granülosa hücreleri tarafından üretilir. Bu nedenle ne kadar fazla yumurta hücresi varsa AMH düzeyi o kadar yüksek olur. Yumurta sayısı azaldıkça da AMH düzeyi düşer.
AMH NE İÇİN KULLANILIR?
-
AMH yumurtalık rezervini gösterir. Bilhassa yumurtlatma tedavisi yada tüp bebek tedavisi alacak hastalarda yumurtalık rezervine nazaran ilaç dozu ayarlanır. Şayet yumurtalık rezervi düşükse (AMH düşükse) ilaç dozu artırılır ve protokol ona nazaran belirlenir. Şayet yumurtalık rezervi olağandan fazlaysa (PKOS) bu hastalarda da çok uyarılma olmasın diye daha düşük dozda ilaç başlanır.
-
Erken menopozdan şüphelenilen hastalarda yahut yumurtalıklarında ameliyat olmuş, kemoterapi/radyoterapi almış hastalarda yumurtalık rezervini göstermede kullanılır.
-
Polikistik over sendromu olan hastalarda yumurtalık işlevlerini değerlendirmede kullanılır.
-
Bazı hormon salgılayan tümörlerin ve çocuklarda genital anormalliklerde cinsiyet tayini için kullanılır.
AMH DÜZEYİ CİNSİYETE VE YAŞA BAĞLI DEĞİŞİR Mİ?
Erkeklerde AMH üretirler. Erkeklerde sertoli hücresi dediğimiz spermleri saran hücreler tarafından üretilir. AMH düzeyi 2 yaşına kadar yüksektir sonra ergenliğe girene kadar giderek azalır, sonra asgarî düzeye iner.
Kadınlarda ise yumurta hücrelerini saran granülosa hücreleri tarafında AMH salgılanır. AMH salınımı daha oğmadan evvel anne karnında başlar, menopoza kadar devam eder. Yaşın ilerlemesiyle yumurtalıklardaki yumurta sayısı azalır, yumurtalık rezervi düşer. Münasebetiyle AMH düzeyi de azalır. Menopozdan sonra AMH nerdeyse ölçülemeyecek düzeye iner. Bayanlarda referans aralığı ölçümde kullanılan kite bağlı değişmekle birlikte yaklaşık olarak şöyledir:
24 ayın altında: < 4.7 ng/mL
24 ay – 12 yaş ortası : < 8.8 ng/mL
13 – 45 yaş : 1.0 – 9.5 ng/mL
45 yaş üstü : <1.0 ng/mL
AMH ÖLÇÜMÜ NASIL YAPILIR?
Yumurtalıktan salgılanan hormonların birden fazla ritmik olarak salgılanır. Bu hormonların düzeyi adet vaktine, günün saatine, gebelik, ilaç kullanımı, gerilim vb durumlara nazaran değişebilir. Bu nedenle optimal sonuç için genelde adet başlangıcında sabah aç karna hormon testleri yapılır. Lakin AMH için bu türlü bir durum kelam konusu değildir. AMH düzeyleri günün her saatinde ve adetin rastgele bir günü ölçülebilir. Gebelikten, ilaç ve doğum denetim hapı kullanmaktan etkilenmez. Bu nedenle son derece ülkü bir yumurtalık rezervini kıymetlendirme testidir. Adetin döngüsünün rastgele bir vaktinde kan alınarak ölçüm yapılır.
PKOS HASTALARINDA AMH NASIL OLUR?
PKOS hastalarında AMH düzeyi yüksektir. Bu hastalar yumurtlatma tedavisine çok karşılık verebilir ve OHSS sendromu dediğimiz yumurtalıklarda çok büyüme, karında su toplaması, şişlik vb bulgulara neden olabilir. Bu hastalarda daha düşük dozlu ve daha denetimli bir tedavi uygulanırak bu komplikasyon engellenmeye çalışılır.
AMH İÇİN OPTİMAL ARALIK KAÇTIR?
AMH düzeyi yaşa ve ölçümü için kullanılan kite nazaran değişiklikler gösterir. Bu nedenle ülkü AMH aralığı bireye nazaran değişebilir. Lakin kabaca 1.0 – 4.5 ng/mL ortası denebilir. 1 ng/mL’den daha düşük pahalar yumurtalık rezervinin azaldığını gösterir. 3.5 ng/mL’nin üstündeki pahalar ise rezervin yüksek olduğu, PKOS olabileceği, yumurtlatma tedavisinde çok karşılık ve OHSS riskini gösterir.
AMH BAKTIRMAK KOŞUL MI? ALTERNATİF TESTLER VAR MI?
AMH yumurtalık rezervini ölçmek için ülkü bir kan testidir lakin kıymetlidir. Onun yerine kullanılabilecek adet başlangıcında yapılan daha ucuz hormon testleri vardır. Bunlardan sıklıkla kullanılan testler follikül uyarıcı hormon (FSH), estradiol (E2), luteinizan hormon (LH), inhibin B testleridir. Bu testlerin avantajı çabucak her hastanede ve sıhhat kuruluşunda yapılabilmeleridir. Dezavantajları ise adetin muhakkak günlerinde yapılabilmeleri ve yumurtalık rezervindeki azalmayı çok geç periyoda kadar göstermemeleridir. Bu tip hastalarda hormon test sonuçları olağan çıkar fakat yumurtalık rezervleri düşüktür. Menopoz devrinin başlangıcına kadar testlerde bozulma olmaz. Testlerde bozulma olduğunda ise artık çok geç kalınmıştır, yumurtalık rezervi tükenmek üzeredir. Bu nedenle AMH dışındaki standart kan testleri tek başına yetersizdir.
Yumurtalık rezervini gösteren öbür ülkü test ise ultrasondur. Ultrasonla yumurtalıklardaki küçük içinde yumurta içeren sıvı dolu kesecikler (antral folliküller) sayılarak over rezervi belirlenebilir. Bu biçimde belirlenen yumurtalık rezervinin AMH ölçümünden bir farkı yoktur. Bu nedenle ultrason standart hormon testleriyle bir arada kullanıldığında birden fazla hastada AMH testine gerek yoktur. Fakat rezervin düşük yahut çok yüksek olduğu kuşkulu durumlarda, hormon testleriyle ultrason bulgularının uyumsuz olduğu durumlarda yahut ultrasonla net kıymetlendirme yapılamazsa AMH testi de yapılabilir.
AMH TESTİ DÜŞÜK ÇIKARSA NE YAPILMALI?
AMH testinin düşük çıkması yumurtalık rezervinin azaldığı manasına gelir. Öncelikle testin doğruluğunun teyit edilmesi ve bu türlü hastaların ayrıyeten ultrasonla kıymetlendirilmesi gerekir. Ultrason bulguları test sonucuyla uyumlu ise vakit kaybetmeden gebelik için gereken çalışmalar başlanmalıdır, gerekirse tüp bebek uygulanmalıdır.
AMH pahası düşük lakin ultrason bulguları olağan olan hastalarda test gerekirse tekrarlanarak doğruluğu denetim edilmelidir.
AMH TESTİNDE YANLIŞLIK OLABİLİR Mİ?
AMH testinde nadiren yanılgı olabilir. Bilhassa hayvan besleyen bayanlarda hayvan antijenlerine karşı bedende oluşan heterofil antikorlar testte yanlış yüksekliğe neden olabilir. Bu nedenle klinik bulgularla test sonuçları uyumsuzsa tekrar kıymetlendirme yapılmalı ve laboratuvarla görüşülmelidir.
