Adet kanaması yaklaşırken bayanların %75’inde değişen hormon seviyelerine bağlı olarak birtakım şikayetler ortaya çıkar.Bu bayanların yarısında yakınmalar hafiftir ve kişinin günlük yaşantısını etkilemez. Öbür yarısında ise depresyon da dahil olmak üzere çok daha önemli şikayetler ortaya çıkar. (Premenstrüel Sendrom, PMS)
Adet kanaması yaklaşırken bayanların %75’inde değişen hormon seviyelerine bağlı olarak kimi şikayetler ortaya çıkar.Bu bayanların yarısında yakınmalar hafiftir ve kişinin günlük yaşantısını etkilemez. Başka yarısında ise depresyon da dahil olmak üzere çok daha önemli şikayetler ortaya çıkar. Premenstrüel şikayetler fizyolojik ya da ruhsal olabilir ve kültürel farklılıklardan etkilenebilir. PMS hem fizyolojik hem de ruhsal olayların bileşkesidir. Çalışmalar değişik kültürlerden gelen bayanlarda farklı şikayetlerin ortaya çıktığını göstermektedir. Uzakdoğulu bayanlarda en sık rastlanılan şikayet ağrı iken gelişmiş batı toplumlarında depresyon en sık karşılaşılan bulgudur. Kişinin toplumsal ömrünü olumsuz etkileyen ve her ay görülen yakınmalar bayanın kendine olan itimadını yitirmesine dahi neden olabilir.
Fiziksel belirtiler
PMS bulguları veren bayanların çabucak hemen hepsinde göğüslerde hassasiyet ve hafif süreksiz kilo artışı saptanır.Diğer belirtiler ise sindirim sitemi bozuklukları, baş ağrısı, döküntüler, kas ve eklem ağrıları, halsizlik, diş eti kanamaları, çarpıntı, istikrar bozuklukları, sıcak basmaları, ses ve kokulara çok hassasiyet, ajitasyon, uykusuzluk olarak sayılabilir. Adet kanamasının ağrılı ya da fazla olması yani dismenore PMS olarak kıymetlendirilmez.
Duygusal belirtiler
Duygusal hipersensitivite PMS de çok sık görülür. depresyondan tasaya ve çok sinirliliğe kadar pek çok değişik his durumu olabilir. Kimi bayanlarda hafif hafıza kaybı görülebilir. Konsantrasyon bozukluğu PMS’de az olmayan bir durumdur. Birtakım bayanlarda görülen depresyon hali, huzursuzluk ve gerginlik tablosuna premenstrüel disforik bozukluk (PMDD) ismi verilir.
Nedenleri
PMS nedenlrini bulmaya yönelik çalışmalar bu tablonun altında yatan faktörleri tam olarak ortaya koyamamıştır.Ancak birtakım teoriler mevcuttur. Ovülasyonu baskılayan birtakım hormonların verilmesi halinde PMS belirtilerinde gerileme olmaktadır. Buna nazaran üreme hormonları PMS’ye neden olabilir, lakin bu rolün ne olduğu açıklanamamıştır. PMS’nin bu hormonlar ile sonlarda iletimi sağlayan birtakım hususların ortak hareket etmesi sonucu ortaya çıktığı tarafında güçlü bulgular vardır. En çok suçlanan hususlar GABA ve serotonin ismi verilenlerdir. Birtakım araştırmacılar ise kalsiyum ve magnezyum istikrarındaki bozukluğun PMS tablosuna yol açtığına inanmaktadırlar. Bu iki mineralin bedendeki dağılımı hudut hücreleri ortasındaki irtibatı etkileyerek tabloya neden olabilir. Bu araştırmacılar PMS’li bayanlarda magnezyum eksikliği ya da kalsiyum fazlalığının şikayetleri yarattığını öne sürmektedirler. PMS etiyolojisinde öne sürülen bir başka neden de stress hormonlarıdır.Bu hormonların fazlalığı şikayetlerin daha ağır yaşanmasına neden olabilir. PMS etiyolojisinde bedende salgılanan çabucak hemen tüm hormon ve unsurlar suçlanmaktadır. Fakat kanıtlanmış bir neden bulunamamıştır.
Kimlerde görülür
PMS tüm dünyada bütün kültürlerde rastlanılan bir durumdur.Yapılan bir çalışmada bayanların %88’inde değişik seviyelerde PMS bulgularına rastlanmıştır. Yaş arttıkça şikayetlerin şiddeti azalmakta lakin çocuk sayısı ile birlikte şiddet artmaktadır.Annesinde PMS olan bayanlarda da şikayetlere daha sık rastlanmaktadır. PMS kimi hastalıkların da şiddetini arttırabilir. Örneğin migreni olan bayanlarda atakların büyük bir kısmı adet öncesi periyoda rastlamaktadır. Tekrar şeker hastalarında kan şekeri seviyeleri ve insülin muhtaçlığı adet öncesi periyotta değişiklikler gösterir. Astım atakları daha sık görülür ve pekçokkronik hastalık alevlenmeler gösterir. Bu periyotta kişinin etrafı ile olan ahengi bozulur işte yahut meskende alakada bulunduğu bireyler ve çocukları ile ortası bozulabilir. Ergenlik devrindeki genç kızlarda intihara olan eğilim artabilir. Yeme bozukluklarına rastlanabilir.
Tanı
PMS tanısı olumlu bulgulara dayanmaz. Teşhis için en emniyetli yol 2-3 ay mühlet ile şikayetleri kaydetmek ve şiddetlerini skorlamaktır. Şikayetler fizikî ve ruhsal olarak ayrılmalı ve ne vakit başlayıp ne vakit bittiği nizamlı form de kaydedilmelidir.
Tedavi
PMS nedeni tam olarak bilinmediği için tedavisi de kesin değildir. Bu bahiste çok değişik tedavi yaklaşımları mevcuttur.
Diyet: Azar azar ve sık sık yemek yemenin şikayetleri azalttığı istikametinde raporlar vardır.Adet öncesi periyotta taze meyve ve zerzevat tüketilmesi, kırmızı et ve donmuş yağlardan uzak durulması, içinde katkı unsuru içeren besinlerin tüketilmemesi bazen faydalı olabilmektedir. Birebir halde kafein ve alkol tüketiminin azaltılması da yararlı olabilmektedir.
Egzersiz: yapılan bir çalışmada antrenman yapmayan bayanlarda PMS’ye daha sık rastlandığı bulunmuştur. Hergün yapılan 30 dakikalık bir yürüyüş faydalı olabilir.
Kalsiyum ve Magnezyum: Günlük 1200 mg kalsiyum alımının 3 ay sonunda şikayetleri yarı yarıya azalttığını bildiren bir çalışma vardır. Birtakım bayanlarda ise magnezyum dayanağından yarar sağlanmıştır.Ancak bu mevzuda kesin bulgular şimdi yoktur.
Vitaminler: A, E ve B6 vitaminlerinin PMS’ye neden olduğu ileri sürülmüş olsa da kesin olarak kanıtlanmış bir bulgu yoktur.
Diğer tedavi seçenekleri ortasında seratonin metabolizması ile ilgili ilaçlar, hormon ilaçları, antidepresan ve anksiyete üzere psikiyatrik ilaçlar, idrar söktürücüler, erkeklik hormonları sayılabilir lakin bunlardan hiçbirinin mutlaklaşmış yararı yoktur.
Diğer az tedavi yaklaşımları ortasında ise psikoterapi ve akupunktur bulunur.
