Overler (yumurtalıklar), bayanlarda uterusun(rahim) iki yanında ve karın içerisinde yer alan, oval görünümde iki adet organdır. Üreme çağı boyunca bayanlarda her ay yumurta gelişimi ve hormon üretiminden sorumludurlar. Bu organların yanında ya da üzerinde genelde içi sıvı dolu keseler biçiminde oluşan yapılara over(yumurtalık) kisti denir.
Kadınların birçoklarında üreme çağı boyunca over kistleri görülebilir. Bu kistlerin birçok küçük, zararsızdır ve hiçbir belirtiye yol açmadan bizatihi yok olurlar.
Over kistlerinin çeşitleri nelerdir?
En sık görülen over kistleri, İşlevsel Over Kistleridir. Bunlar, Folikül kistleri ve Corpus Luteum kistleridir.
Fonksiyonel Over Kistleri
1)Follikül Kistleri: Her ay yumurtalıklardan bir adedinde, Follikül denilen, içerisinde yumurta bulunan kist gibisi bir yapı büyümeye başlar. Bu yapı birebir vakitte Östrojen ve Progesteron denilen hormonları üretir. Ayın ortasında follikülün zarı parçalanarak yumurta atılır. Yumurtlama (ovulasyon) denilen bu olaydan sonra yumurta tüpler yoluyla yakalanır ve rahim içerisine gerçek taşınmaya başlanır. Bu esnada sperm ile karşılaşırsa döllenir ve gebelik başlar. Sperm ile karşılaşmayan yumurta ise rahim içerisine taşınarak canlılığını yitirir ve adet kanaması ile atılır.
Ayın ortasındaki devirde follikül zarı parçalanmazsa yumurtlama olmaz ve follikül büyümeye devam eder. Bu oluşan kist, Follikül kistidir.
2)Corpus Luteum Kistleri: Normalde follikül zarı parçalanarak yumurtlama olayı gerçekleştikten sonra, follikül küçülmeye başlar. Şayet follikül tekrar büyür ve sıvı ile dolmaya devam ederse oluşan kist Corpus Luteum kistidir.
Yumurtlama tedavisi için kullanılan Klomifen sitrat içeren ilaçlar, Corpus Luteum kistleri oluşumuna neden olabilirler. Bu kistlerin oluşumu gebeliğin oluşumunu engellemediği üzere, ziyan da vermez.
Diğer Kistler:
1)Dermoid Kist: Bu kistlerin içerisinde, saç, kemik, yağ dokusu üzere değişik dokular bulunabilir.
2)Kistadenom: Bu kistler yumurtalıkların dış yüzünü döşeyen hücrelerden oluşurlar. Bu kistlerin içinde su üzere yahut daha koyu jel kıvamında sıvı doludur.
3)Endometrioma: Rahim içerisini döşeyen endometrium denilen doku, yumurtalıklar üzerinde yerleşerek kistik bir yapı oluşturur. Bu kistlerin içinde koyu kahverenkli ve ağır kıvamlı, erimiş çikolata gibisi bir sıvı bulunduğundan bu kistlere Çikolata Kisti de denilmektedir.
4)Polikistik Over: Yumurta olgun hale gelip follikülden atılamadığında, biraz küçülerek yumurtalık yüzeyinin çabucak altında yerleşerek varlığını devam ettirir. Birçok küçük kist yan yana ’inci dizisi gibi’ yumurtalık yüzeyinin altında sıralanır.
Over kistlerinin belirtileri nelerdir?
- Adet düzensizliği
- Karın alt bölgesinde devamlı yahut aralıklı olarak bel ve bacak üst bölgesine yayılabilen ağrı
- Adet devri başlamadan yahut bitmeden çabucak evvel karın alt bölgesinde ağrı
- Cinsel birliktelik esnasında ağrı
- Bağırsak hareketlerinde ağrı ve barsaklarda baskı hissi
- İdrar yaparken baskı hissi ve idrarın tam boşaltılamaması
- Bulantı ve kusma
- Memelerde hassasiyet
Fonksiyonel over kistleri, ekseriyetle zararsızdır, nadiren ağrıya neden olurlar ve sıklıkla bizatihi yok olurlar.
Dermoid kistler ve kistadenomlar, büyük boyutlara erişerek ağrıya ve yumurtalığın kendi etrafında dönerek ağrılı bir tablo olan ‘Over Torsiyonu’na neden olabilirler.
Endometriomalar, adet dönemleri ve cinsel birliktelik esnasında ağrılara neden olabilirler.
Polikistik Overler, adet düzensizliği, kıllanma artışı, akneler, obesite ve hamile kalamama şikayetleri ile birlikte olduğunda Polikistik Over Sendromu isminde bir klinik tabloyu oluştururlr.
Over kistleri nasıl teşhis edilir?
Jinekolojik muayene: Genellikle rutin jinekolojik muayenelerde over kistleri teşhis edilebilir. Over kistleri teşhis edildikten sonra yapılacak testler tanıyı güçlendirirken tedavi konusunda da plan yapmılmasına yardım ederler.
Ultrasonografi ve Doppler: Bu yol ile kistin formu, büyüklüğü, bulunduğu yer ve kistin içeriği ( sıvı yahut katı) hakkında bilgi sahibi olunabilir. Doppler testi de kistlerin kan akımını ölçerek selim yahut habis olduğu hakkında karar verilmesine yardım eder.
Bilgisayarlı tomografi ve MR: Ultrasonografi ile tam karar verilemediğinde ileri tetkik için bu sistemler uygulanabilir.
Gebelik testi: Bu test ile gebelik olup olmadığı anlaşılır.
Hormon testleri: Hormon değişiklikleri belirtileri varsa, hormon testleri de yapılmalıdır.
Tümör markerleri: 35 yaşın üzerinde, tabiatıyla geçmeyen, kısmen yahut büsbütün katı içerikli ve over kanser riski yüksek olan hastalarda kan testi ile tümör markerleri bakılır. CA-125 en sıklıkla araştırılan markerdir. CA-125 değerinin myomlar, enfeksiyonlar, endometrioma üzere selim durumlarda da yükselebildiği unutulmamalıdır. Bu nedenle kuşkulu klinik durumlarda Doppler USG, MR üzere ileri tetkiklerle birlikte değerlendirilmelidir.
Over kistleri hangi acil durumlara neden olabilirler?
Over torsiyonu: Büyük boyutlara ulaşmış kistler, overin kendi etrafında dönerek kan akımının bozulmasına ve çok ağrılı bir tabloya neden olabilirler. Acil ameliyat edilmezse, overin kan akımı durduğu için dokular hasara uğrayabilir veye ölebilir. Bu türlü bir durumda over dokusu çıkartılmak zorunda kalınabilir.
Kist ruptürü(patlaması): Çok az görülen bu durum, karın içi kanama ile çok şiddetli karın ağrısına, tansiyon düşmesi, çarpıntı, terleme, bayılma hissine neden olabilir. Acil ameliyat edilerek, hayati tehdit önlenir.
Over kistleri nasıl tedavi edilir?
Over kistlerinin tedavisi, hastanın yaşına, klinik şikayetlerine, kistin büyüklüğüne ve yapısına nazaran değişir.
Klinik takip: Hasta doğurganlık çağında, şikayeti yok, kist sıvı dolu ve 5 cm çapın altında ise 1 ile 3 ay ortasında takip edilebilir. Çoklukla bu kistler tabiatıyla kaybolacaktır.
Doğum denetim hapları: Eğer işlevsel kistler takip ile geçmemiş ise doğum denetim hapları ile yumurtlama bir müddet baskılanarak tedavi edilebilir.
Cerrahi tedavi: Hasta menopozda ise over kanseri riski olduğundan operasyon seçeneği düşünülmelidir
Yine birkaç ay izlendiği halde kaybolmayan, giderek büyüyen, ultrasonografide kuşkulu görünüm veren ve ağrılara neden olan kistler için cerrahi tedavi önerilir.
Cerrahi tedavide iki seçenek vardır.
1) Laparaskopi: Kist 5 cm ve daha küçük ve selim görünümlü ise laparaskopi ile ameliyat edilebilir.Genel anestezi altında, göbek altına ve kasık bölgelerine yapılan 1-2 cm kesilerle karın içerisine yerleştirilen kamera ve aletlerle yapılır.
2) Laparatomi: Kist büyük ve kanser olma mümkünlüğü mevcut ise laparatomi tercih edilir. Genel anestezi altında daha geniş kesi ile karın açılarak ameliyat yapılır. Kanser kuşkusu olan kistlerde, ameliyat esnasında acil patalojik kıymetlendirme (frozen section) ile ameliyatın nasıl yapılacağına karar verilir.
Selim kistlerde şayet mümkünse sırf kist çıkartılmaya çalışılır. Bazen kist yumurtalığın tamamını kaplamış ise yumurtalık da kist ile birlikte çıkartılabilir. Şayet bir yumurtalık çıkartılırsa, başka over onun da vazifesini üstlenerek birebir hormon salınımına devam eder. Böylelikle olağan menopoz vaktine kadar olağan adet nizamı ve doğurganlık devam etmiş olur..
