Tüp Bebekle İlgili Merak Edilenler

TÜP BEBEKLE İLGİLİ MERAK EDİLENLER

1. Kadında kısırlık sorunlarının ortaya konması için kullanılan prosedürler nelerdir?

Hikaye

• Yaş
• Çocuk isteme mühleti ve evvelki değerlendirmelerin ve tedavilerin sonuçları
• Adet döngüsü (adetin nizamlı olması,  yumurtlama ağrısı, göğüste hassasiyet, adet ortası lekelenme yumurtlamanın olduğunu düşündürürken, ağrılı adet eşlik ediyorsa endometriyozisi akla getirebilir)
• Tıbbi, cerrahi ve jinekolojik öykü (cinsel geçişli hastalık, Pelvik enflamatuar hastalık hikayesi, olağandışı pap smearın tedavisi, geçirilmiş karın cerrahisi). En azından sistemler gözden geçirilirken hastalar tiroid hastalıkları, göğüsten süt gelme, kıllanma, pelvik yahut alt karın ağrısı, adet sancısı ve cinsel bağlantıda ağrı açısından sorgulanmalıdır.
• Gebelik kıssaları (gebelik, doğum, gebelik sonuçları ve bağlantılı komplikasyonlar)
• Cinsel kıssa (ilişki sıklığı, cinsel fonksiyon bozuklukları )
• Aile kıssası (ailede kısır birey olup olmadığı, ailede erken menopoz hikayesi, doğum kusurları, genetik bozukluklar,  mental gerilik )
• Yaşam şekli (iş, idman, gerilim faktörleri, kilo değişiklikleri, sigara ve alkol kullanımı)

Muayene

• Kilo ve beden kitle indeksi (Artmış beden kitle indeksi azalmış doğurganlıkla ile birlikte iken, karın etrafı obezitesi insülin rezistansı ile ilişkilidir)
• İkincil seks karakterlerinin gelişimi, beden tipi (hipogonadotropik hipogonadizmde ikincil seks karakterleri gelişimi yetersizken, Turner sendromunda kısa uzunluk, yele boyun görülür)
• Tiroid bezi hastalıkları (Tiroid bezinde nodül, hassasiyet, bezin boyutu), göğüslerden süt gelmesi, kıllanma, sivilceler bir endokrin bozukluğu düşündürürken böbrek üstü bezi  hastalıkları, polikistik over sendromu, prolaktin yüksekliği, hiper-hipotroidi açısından kıymetlendirme gerektirir.
• Muayenede hassasiyet kronik pelvik ağrı ve endometriyozis açısından manalıdır.
• Vajinal ve rahim ağzının yapısal anomalileri, akıntılar, rahim ve tüplere ilişkin doğuştan anomaliler, enfeksiyon ve rahim ağzı faktörü açısından kıymetlendirme gerektirir.
• Muayenede rahimin olağandışı boyutu, yapısının düzensizliği,   hareketli olmaması rahime ilişkin anomaliler,  endometriyozis ve pelviste yapışıklıklar açısından manalı olabilir.

Tüplerin değerlendirilmesi

Histerosalpingografi (HSG): Kontrast hususun tüplerden geçişi ve tüp uçlarından çıkışı sonrası karın boşluğuna dağılımı  hakkında bilgi verirken birebir vakitte rahim iç duvarının doğumsal anomalilerini ve  patolojilerini (polip, myom, rahim iç duvarı yapışıklıkları) tanımlar.  Kâfi tecrübe varsa histerosalpingo-kontrast-ultrasonografi HSG’ ye tesirli bir öteki formüldür. Adetin bitimini takiben 1-2 gün içinde yapılması gerekir. HSG nin hassaslığı ve özgüllüğü yaklaşık  % 65  ve % 84  olduğu bilinmektedir. Tüp etrafındaki yapışıklıklar ve endometriozis hakkında bilgi vermez. 2 yıldan eski olan rahim sinemaları tekrarlamak gerekir. HSG nin tedavi rolü de olabilir. Mukus tıkaçlarla kapanan tüpler çekim sırasında kontrast unsur verilirken basınçla açılabilir.

Klamidya  Ig G antikorları: Tüplerde hasarın varlığı hakkında bilgi veren ağrısız, kıymetli olmayan, kolay bir testtir. Son yıllarda yapılan bir çok çalışmada, Klamidya enfeksiyonlarının pelvik enflamatuar hastalık olmaksızın da  tüplerde hasara yol açarak  kısırlığa neden olduğu  düşünülmektedir. Dünyada önde gelen kısırlık kılavuzlarında (RCOG guideline) HSG yahut rahime yapılacak rastgele bir girişimsel süreçten evvel tüm bayanlara klamidya antikoru bakılması önerilmektedir.

Rahim iç duvarlarının değerlendirilmesi

Serum fizyolojik  ile yapılan ultrasonografi tetkiği ile polip, rahim iç duvarında miyom, rahim iç duvarında yapışıklıklar, doğumsal rahim yapısında bozukluklar teşhisleri koyulabilir. Tüplerdeki patolojiye ek olarak HSG ile sonradan yahut doğumsal rahim yapısında bozukluklar da  kıymetlendirilebilir. Olağandışı HSG bulgusu histeroskopi, laparoskopi  üzere bir ileri tetkiği gerektirir.

Laparoskopinin rolü

Kısırlığın değerlendirilmesinde laparoskopinin rolü tartışmalıdır. Değerli ve invaziv bir tetkiktir. Endometriyozisden şüphelenildiğinde (ağrılı adet, pelvik ağrı, cinsel ilgide derinde ağrı), pelvik yapışıklıklar ve tüplerde hastalık kıssası varlığında (pelvik ağrı öyküsü, komplike apandisit, pelvik enfeksiyon, pelvik cerrahi, geçirilmiş dış gebelik ), olağandışı fizik muayene ve HSG varlığında laparoskopi yapılabilir. Açıklanamayan yahut erkek nedenli kısırlık tanısı alan hastalarda tedavi planını değiştirmediğinden laparoskopiye gerek olmadığı görüşü hakimdir.

Klinikte kullanımı yaygın olmayan testler

Poskoital Test:  Rahim ağzındaki mukustaki adet döngüsündeki değişikliklerin spermle olan ilgisini tanımlar. Beklenen yumurtlamadan çabucak evvel bağdan 2-12 saat sonra yapılmalıdır. Çocuk isteği ile başvuran çiftlerin araştırılmasında rutinde önerilen bir test değildir. Kanıtlanmış tanısal pahası yoktur.

Endometriyal  Biyopsi: Adet döngüsünde yumurtlama olup olmadığı ve luteal faz defekti hakkında bilgi verir. Beklenen adetten 2-3 gün evvel yapılır. Kıymetli, invaziv,  embryonun rahime yerleşmesi için rahim iç duvarı hakkında bilgi vermeyen, yumurtlamanın kıymetlendirilmesi için gereksiz bir testtir.

Bazal Vücut  Isısı: Progesteronun  ısıyı artırıcı tesirinden faydanılarak yumurtlamanın değerlendirilmesinde kullanılan kolay ve ucuz bir testtir. Tüm adet döngüsü boyunca sabah her hangi bir aktivite yapmadan beden ısısı ölçülerek not edilir. Bazal sıcaklık artışı, LH eğrisi ile koreledir, LH eğrisinden iki gün evvel yükselmeye başlar. Yumurtlama hakkında yol gösterici olmasına karşın sıkıntı, birçok faktörden etkilenebilecek ve gözlemleyene nazaran değişiklik gösterebilen bir testtir.

Kromozom Tahlili: Erken  menopoz (40 yaş altı)  tanısı alan bayanlara, önemli oligospermi tespit edilen erkeklere ve tekrarlayan gebelik kaybı hikayesi olan çiftlerde hem bayan hem de erkeğe kromozom tahlili önerilmektedir.

1. Tüp bebek nasıl bir metot, ne vakit, hangi durumlarda önerilir

1. Rahim kanalları tıkalı olan kadınlarda
2. Endometriyozis nedeniyle karın içinde yaygın yapışıklıkları olan ve tedavi ile gebelik elde edilemeyen kadınlarda
3. Sperm sayı ve kalitesinin ileri derecede bozuk olduğu durumlarda
4. İmmünolojik kısırlıkta
5. Bazı hormonal bozukluklarda
6. Diğer tedavi prosedürleri ile gebelik elde edilememesi durumlarında
7. Sebebi açıklanamayan kısırlıkta
8. Kalıtsal kimi hastalıkların embriyo basamağında teşhis edilerek sağlıklı bir bebek elde etmek maksadıyla (preimplantasyon genetik teşhis prosedürleri ile beraber)

1. Günümüzde evlilik yaşı erteleniyor, kaybedilecek vakit yok. Bayan yaşının başarıda tesiri nedir?  Kadında yumurtanın ehemmiyeti ne kadar?

Yaş faktörü yoksa, yumurtalık reservi kabul edilebilir oranda ise gebelik %70’lere kadar çıkabilir. Fakat yaş ilerledikçe gebelik elde etme bahtı azalıyor. 40-43 yaşlarda %30-40 ortası iken 43 yaş üzeri %5 den az.

1. Kişiye özel tüp bebek sistemi nedir?

Tüp bebek tedavileri her ne kadar dışarıdan standart bir tedavi olarak görülse de, her çiftin çocuk sahibi olamama sorunu başkadır.Sorunun kaynağını bulmak için tamamlayıcı teşhis ve tedavi ögelerinden faydalanılarak şahsa özel tedavi yaklaşımı benimsenmektedir. Bu nedenle de her çift için uygulanan tedavi yaklaşımı farklı ve bireye özeldir. Muvaffakiyetin altında yatan en kıymetli sırlardan biri her bir çiftin kendi içinde ferdî olarak tek tek ele alınması ve yalnızca o ikili uygun olan tedavi sisteminin ortaya konulabilmesidir. Gerçek teşhis ve şahsa mahsus tedaviler beraberinde yüksek muvaffakiyet getirmektedir. Tıp dünyası bizim de uzun müddettir uyguladığımız yeni bir kavrama yanlışsız gidiyor. Tüp bebekteki başarıyı artırmak ve tedavi maliyetlerini düşürmek için artık ‘çiftlere özel tedavi’ uygulanıyor. Kişiselleştirilmiş tedavi hastanın yaşı, beden kütle indeksi, yumurtalık reservi ve hormon bedellerine nazaran hastalar için özel tedavi protokolleri hazırlanır. Evlilik müddeti, daha evvel ne tedaviler aldığı, evvelki denemelerindeki sonuçları, geçirdiği hastalıklar, ameliyatlar, jinekolojik ameliyatlar sorgulandıktan sonra muayene ile rahim ve yumurtalıklar değerlendirilmekte. Çiftlerin ilaçlara yanıtlarını, onlar için hangi ilaçların kullanılacağını, yumurtaların hangi sıvılar içinde geliştirilmesinin daha âlâ sonuç vereceğini birinci tetkiklerle anlayabiliyoruz. Tüp bebek merkezleri artık çiftlere tedavinin yüzde kaç muvaffakiyet sağlayacağını daha birinci görüşmede yapılan tetkiklerle söyleyebilir. Deneme yanılma sistemi yerine, değerlendirmenin düzgün yapılması gerekir. Bir çiftin tedavi sonucu hamile kalma oranı lakin embriyo transferi sonrasında hekim tarafından söylenebilir.

1. Tüp bebek tedavisi uzun bir tedavi mi, hastanede yatış gerekiyor mu? Tüp bebek bayan açısından zahmetli mi. Bayanı neler bekliyor, tedavi hangi basamaklardan geçiyor. Tedavi ne kadar sürüyor.  Tedaviler ağrı, acı verici midir?

Geliştirilen yeni tedavi usulleri ile artık daha kısa müddette yumurta toplayabiliyoruz. Adet kanamasının 2. Yahut 3. Günü tedaviye başlanıyor ve yaklaşık tedavi müddeti 7-10 gün sürüyor. Yumurta çatlatma iğnesi yapıldıktan 35-36 saat sonra yumurtalar hafif bir anestezi altında ultrason eşliğinde toplanıp laboratuvara sperm ile döllendirilmek için teslim ediliyor. Gelişen embryolar 2-5. Gün rahime transfer ediliyor.

Tedavinin hiçbir basamağı ağrılı değil, hastanede yatış gerekmiyor.

1. Menisinde sperm olmayan erkeklerin çocuğu olabilir mi? Mikrotese metodu nedir?

Mikro TESE prosedürü ile testislerden sperm elde edilebilmekte. Sürecin mikroskop altında yapılması sperm bulma talihini yüzde 30′ dan yüzde 50-60 lara çıkarır.

Testis tıpkı vakitte testosteron hormonunu üreten bir bölgedir. Bu nedenle bu sistem testisten alınan dokunun ölçüsünü azaltarak doku kaybını en aza indirir. Hastanın doku kaybı mikroTESE formülünde çoklu biyopsi tekniğine nazaran 70 kat daha az olmaktadır.

Mikroskop altında yapılması nedeni ile testisi besleyen damarlara ziyan vermeden kesi yapılmasını sağlar.

1. Ovarian hiperstimulasyon sendromu (OHSS) nedir, önlenebilir mi?

Normalde tüp bebek yahut mikroenjeksiyon üzere süreçlerde yumurtalıkların denetimli olarak hafif derecede uyarılması istenen bir durumdur. Lakin yumurtalıkların orta yahut şiddetli derecede uyarılması yahut ovarian hiperstimulasyon sendromu (OHSS) olarak bilinen tablo değişik biçimlerde karşımıza çıkabilen ve istenmeyen bir komplikasyondur. Yumurtalıkların çok uyarılması, karında sıvı toplanması ve yumurtalıkların

büyümesiyle barizleşir. Erken tanınması gerekir. Bu nedenle tüp bebek hastalarının USG ve östrojen ile yakından takibi gerekir. Yumurtalıklarda büyüme, karın ağrısı, karında şişlik,  karın boşluğunda sıvı toplanması üzere şikayetler orta dereceli hiperstimülasyon durumunda ortaya çıkmaktadır. Hafif hiperstimülasyon durumunda  hastalar ayaktan takip edilirken,  orta ve şiddetli dereceli hiperstimülasyonda kesinlikle hastaneye yatırılarak takip gerekmektedir. Şiddetli hiperstimülasyonun görülme mümkünlüğü % 1 den az olup yumurtlama tedavisi sırasında hastaların yakından izlenmesi ile bu tablonun görülme sıklığı azalmaktadır.

1. Yumurtlar ve spermler de dondurulabiliyor mu? Kimlere dondurma süreci uygulanabiliyor?

Embriyo dondurma  (embriyo kriyoprezervasyonu)

Tüp Bebek tedavilerinde hedef uygun gelişen sağlıklı 1 yahut 2 embriyonun rahim içine transfer edilmesi ve kalan sağlıklı embriyoların dondurularak saklanmasıdır. Tüp bebek denemesinde gebelik elde edilememesi, gebelik elde edilip düşükle sonlanması yahut doğumla sonlanan bir gebelikten sonra çiftin tekrar bir bebek dünyaya getirmeye karar vermesi durumunda, daha evvel kendi sperm ve yumurta hücrelerinin döllenmesiyle elde edilen ve dondurulan embriyoları çözülüp bayan rahmine yerleştirilerek gebelik sağlanabilir. Bu yolla bayana uzun süren hormon ilaçlarının verilmesi engellendiği üzere tüp bebek sürecindeki gerekli birçok evre atlanacağı için maliyet bakımından da çiftlere kolaylık sağlamaktadır.

Embriyoların Dondurulmasında Yeni Bir Teknik: Vitrifikasyon

Hücre dondurmasında iki temel teknik tanımlanmıştır. Bunlar, insan hücrelerinde birinci uygulanmaya başlayan teknik olan yavaş denetimli dondurma yolu ve daha yeni bir teknik olan vitrifikasyon formülüdür. Yavaş denetimli prosedür hala yaygın olarak tercih edilmekle birlikte bilhassa son yıllarda yapılan klinik çalışmalarda ultra süratli vitrifikasyon tekniğiyle de çok başarılı sonuçlar bildirilmiştir.

Ülkemizde embriyoların dondurularak saklanma müddeti Sıhhat Bakanlığı Üremeye Yardımcı Teknikler Üst Konseyinin hazırladığı yönetmelik mucibince 5 yıl olarak sınırlanmıştır.

Sperm dondurma (sperm kriyoprezervasyonu)

Sperm hücreleri canlılıklarını uzun müddet koruyabilmek gayesi ile dondurularak saklanabilir ve istenildiğinde çözülerek yardımcı üreme tekniklerinde kullanılabilir. Dondurma sürecinde, bu süreç için özel olarak üretilmiş kriyoprotektan ismi verilen solüsyonlar kullanılır. Dondurulan spermler sıvı azot tankları içerisinde (-196 ̊C) saklanır. Bugüne kadar yapılan bilimsel çalışmalarda, dondurulmuş çözülmüş hareketli spermler ile yapılan mikroenjeksiyon sonrasında döllenme ve gebelik oranlarının olumsuz etkilenmediğini göstermektedir.

Sperm Dondurma Nedenleri

•   Azospermi hastalarında süreç günü testiküler/epididimal yoldan elde edilen spermlerden mikroenjeksiyon sonrası arta kalan dokunun ya da teşhis emelli yapılan testis biyopsisinden elde edilen spermlerin dondurularak saklanması maksadıyla uygulanabilmektedir.

•   Testis kanserlerinde, lösemi ve öteki kanser tiplerinde kemoterapi ve/veya radyoterapi uygulanacak olgularda sperm üretimi büyük ölçüde engelleneceğinden daha ilerideki yardımcı üreme süreçleri için sperm elde etmek gayesiyle uygulanabilmektedir.

•   Testis ile ilgili çeşitli hastalıklar sonucu cerrahi tedavi görecek yahut vazektomi uygulanacak olgularda ileri tarihlerde sperm elde etmek hedefiyle yapılabilmektedir.

•   Süreç günü ruhsal, sosyo-kültürel nedenlerle sperm vermede zahmet çekebilecek olgularda süreç öncesi sperm alınıp dondurularak daha sonraki etaplarda kullanılabilmektedir.