1-Neden menopozdan korkmayalım da erken menopoza dikkat edelim.
Menopoz ortalama 50 yaşlarında(44-56) tün bayanların %99 karşılaştıkları kendilerini bu doğal süreçlere duygusal ,sosyal ve fizikî olarak hazırlayabildikleri, menopoz ve menopoz sonrası yapılması gereken tıbbi, sosyal ve ruhsal dayanaklar konusunda biz doktorların epeyce hazırlıklı olduğumuz bir süreçtir. Meğer erken menopoz çoğunlukla şahısları hazırlıksız yakalar. Bayanlar hatta genç bayanlar kendi ömürlerini olgunlaştırıp,eğitimlerini tamamlayıp, birtakım gündelik dertlerini gidermeye çalışırken karşılarına çıkar. Apansız ve en hayal edilen çocuk sahibi olma talihini çoğunlukla elinden alabilir.
Böylelikle;günümüzde modern kent ve metropol hayatında uzayan eğitim mühletleri ,iş bulma, meslek planlarını yaparken, bilhassa ülkemiz üzere dikey toplumsal hareketliliğin olduğu toplumlarda genç bayanlar evlilikten, mesleğini tamamlamadan evvel kaçınmak da ve kendi gelişimlerine paralel toplumsal ekonomik ve kültürel gelişmişlik gösteren bir eş arayışı ile evlilik ve çocuk sahibi olma yaşlarını geciktirmektedirler.
İşte tam da bu harikalık arayışı içinde bayanların %1 inde görülebilen erken menopoz çoğunlukla da bu gurup bayanları etkilemektedir. O nedenle şüphelenilmesi ,tanısı ve bu gurup hastalara erken danışmanlık yapılması hayati değerdedir.
2-Erken menopozla kimleri tanımlıyoruz ve sıklığı nedir?
Erken menopozun klasik tarifi 35 yaşın altında adetten kesilmektir, lakin bunun menopoz şikayetlerinin ve menopozun muhtemel tesirlerine erken yakalanmanın dışında çok da bir tesiri yoktur .Aslolan 40 yaşın altında yani üretken yaş tamamlanmadan menopoza girmektir ki ,40 yaş altında menopoza girme oranı tüm bayanların %1 inde görülür ve bayan meslek planları ve uygun bir eş ararken kendi dünyasında aniden üreme kabiliyetlerini kaybedebilir(bir diğerinin yumurtası ile gebe kalmak dışında ki bu ülkemizde günümüzde yasal değil).
3-Kimler bilhassa risk altındadır?
En değerli risk faktörleri;
a-Ailesinde(özellikle anne ,kız kardeş ) erken menopoz olanlar,
b-Sık ve sistemsiz adet gören bayanlar da kesinlikle yumurtalık rezervleri araştırılmalıdır.
Ayrıyeten;
-Kemoterapi ve radyoterapi görecek ve yahut görmüş olanlar
-sigara içenler (erken menopoza sebep olmaz lakin bu bayanlar ortalama 1-1.5 yıl erken menopoza girerler ).
4-Özelikle erken menopoz için yüksek risk taşıyan hastalar ve de mümkün erken menopozdan korkan bayanlar ne yapmalıdır?
Yapılacak en hakikat iş bir jinekoloğa başvurması ve bu hususta takviye alınmasıdır. Son yıllarda gelişen teknoloji ile daha 5-10 yıl öncesinde bayanların yalnızca menopozda yada menopoza geçiş periyodunda olup olmadıklarını tespit edebilirken günümüzde AMH (anti müllerian hormon) ve ultrason ile yumurta rezervleri hayli doğruya yakın tespit edilebilip, risk yada tasa altındaki bayanlar üreme işlevleri ve kapasiteleri açısından bir perspektif sunabiliyoruz. Hatta anne yaşı ve AMH kullanılarak ,kadınları ortalama menopoza girme yaşını tespit etmeye çalışan pek çok başarılı çalışma yapılmıştır, muhtemel menopozun beklendiği yaşlar varsayım edilmeye başlanmıştır.
5-AMH hakkında biraz daha bilgi verebilir misiniz?
Bir hormon testi ve tıpkı öbür hormonlar üzere kolunuzdan kan alınıp çok kısa müddette sonucu çıkabilen ve ülkenin her tarafında yapılan yeni bir test. Bu testle biz bayanların yumurtalık rezervler konusunda epeyce doğruya yakın bir halde bilgi edinebiliyor ve onların çocuk sahibi olma kapasitesi ve menopoza girebilme zamanının yakınlığı hakkında bilgilendirme yapabiliyoruz. Şimdi yeni bir test olduğu için, vakitle çalışmalar arttıkça bizimde fikirlerimiz ve testin hassaslığı konusundan küçük de olsa değişiklikler olabilmektedir. Lakin genel olarak günümüzde yumurtalık kapasitesi ve muhtemel menopoz ihtimali hakkında bize güçlü, kolay ve ucuz datalar verebilmektedir.
6-Klasik menopoz bulguları ile asıl korkulan yumurtalık rezervinin tükenmesi ve çocuk sahibi olma kapasitesinin kısıtlanmasının bulguları ortasında bir benzerlik var mıdır?
Klasik menopozun; adet görememe ,ateş basması, uykusuzluk, sinirlik ve gibisi bulgularının çoğunlukla hiçbiri yumurtalık rezervlerinin erkenden tükenmesinde olmaz. Mümkün tek uyarıcı bulgu sistemsiz adet görmek hatta adet döngüsünün 22 günden sık olabilmesidir. Bu nedenler çoğunlukla adet herkes de ve temiz görünen adet düzensizlikleri için tabibe başvuran hastalarda yapılan testlerle tespit ediliyor.
7-Erken menopozu yada yakın ihtimalinin tespit edildiği hastalarda ne üzere reaksiyonlarla karşılaşılıyorsunuz?
Aslında tüm tepkiler çocuk sahibi olmuş olmak yada olmamakla bağlantılı. Çocukları olan bayanlar yalnızca artık nasıl yönetelim bu durumu derken, hiç çocuk sahibi olmamış bayanlar çok derin bir tasa ve tasa ile karşılaşıyor .Bu gurup bayanlara yalnızca medikal değil kesinlikle ruhsal dayanak vermek de gerekebiliyor çoğunlukla. Ayrıyeten kültürel faktörlerde bu durumdan etkilenmeyle çok alakalı. Küçük kent ve kırsal bölümlerde mümkün kültürel ve ekonomik faktörlerden ötürü yıkım çok besbelli olmasına karşın daha çok erken yaşlarda evlenip çocuk sahibi olduklarından etkilenen insan sayısı daha az. Halbuki metropollerde hayat derdi süren , meslek planları yapan ve bunları yaparken de evlilik ve çocuk sahibi olmak için daha ileri yaşlara gelen bayanların ise henüz çocuk sahibi olmadıklarından daha yüksek sayıda etkilenebiliyorlar.
8-Sizin menopoz haftasında tüm bayanlara teklifiniz nedir bu durumla başa çıkabilmek için?
Öncelikle yıllık jinekolojik denetimlerini aksatmasınlar , eğer şimdi çocuk sahibi olmamış ve bunu çok önemsiyorlarsa üreme kapasitesi hakkında kesinlikle danışmanlık alsınlar. Bilhassa ailede erken menopoz olanlar ve sistemsiz adet görenler kesinlikle AMH testini aşikâr aralıklarla yaptırıp yumurtalık rezervleri konusunda ömürlerini planlarken bilgi sahibi olsunlar. Kısıtlı rezervleri olanlar evli bayanlar çocuk sahibi olmayı ertelemesin yada embrio dondurulmasını üzere sistemleri düşünsün bekar olanlar ve yasal olarak uygun olanlar ise yumurta dondurulması alternatifi hakkında danışmanlık alsınlar.
Erken menopoza girmiş olanlar ise kesinlikle menopoz için medikal, ruhsal ve toplumsal olarak takviye almayı ihmal etmesinler ve muhtemel kemik erimesi ve buna benze yıkıcı menopoz tesirleri n azaltılması yada yok edilmesi için yakın doktor takviyesini ihmal etmesinler.
