Gebelikte risklerden kaçınmanın birinci adımı , gebelik öncesinden planlama yapmakla başlar. Gebelik öncelikle planlı bir hareket olmalı, çiftler bebek sahibi olmaya karar verdiklerin de yani kendilerini ruhsal ve sosyolojik olarak çocuk sahibi olmaya hazır hissettiklerinde kesinlikle bir kadın-doğum uzmanına gidip danışmanlık almalı.
Gebeliklerde risklerden kaçınmak mümkün mü?
Gebeliklerde risklerden kaçınmak aslında gebelik öncesinden başlamalıdır. Gebe kalmak planlı bir hareket olmalı, çiftler bebek sahibi olmaya karar verdiklerinde kesinlikle bir kadın-doğum uzmanına başvurarak danışmanlık almalı. Daha şimdi gebe kalmadan riskler hakkında bilgilenmeli ve adet tarihi bir hafta geçtikten sonra tabibe gebelik kuşkusuyla başvurup, takibe alınmalıdır. Pek çok gebe bayan adetinin 1 hafta geçtikten sonra tabibe gitmek için beklemek de o vakitte dış gebeliklerin erken yakalanması ve düşük tehditlerine vaktinde müdahale edilebilme bahtlarını kaçırmaktalar. Gebelik riskleri doğum sonrasına kadar sürdüğünden doğum sonrası 40. güne kadar da doktoruyla irtibatını koparmamalıdırlar.
Bu riskler nelerdir?
Riskli gebeliklerin anneden ve fetusdan kaynaklanan riskler olmak üzere iki boyutu vardır. Fakat, anne ve fetus o kadar yakın ilişkidedir ki gebelik boyunca çoklukla birine dair riskler başkası için de yüksek risk taşımaktadır. Anneden kaynaklanan, gebelik öncesi süreç için en değerli risklerin başında gebelik yaşı gelmektedir. Ülkü gebelik yaşı 20-30 yaşları ortasıdır. Her ne kadar gelişen teknoloji ile sonlar zorlansa da 18 yaş altı ve 35 yaş üstü gebelikler yüksek risk taşırlar. Zira, yaşla birlikte genetik hastalıkların sıklığı artar, kronik hastalıklara maruz kalma riski artarken, annenin gebelikte oluşabilecek fizikî yük artışına dayanıklığı azalır. 18 yaş altı anne adayları fizikî ve ruhsal gelişimlerini tamamlayamadığından gebelik risklerini daha ağır yaşarlar. Yüksek tansiyon da gebelik öncesi süreçte kıymetli bir risk faktörüdür. Yüksek tansiyonlu anneler, gebelikte kalp-damar sistemlerinin yüklenmesine bağlı sıkıntılara daha açıktır. Ayrıyeten gebelik tansiyonu ile komplike olduğunda hem anne hem de bebek için yaşamsal sıkıntılar çıkarabilir. Şeker hastalığı da hamile kalmayı engelleyebilir. Gebelik sırasında da annenin bozulan metabolizması hem anne için ek bir yük oluşturur hem de fetusta yapısal anomalilerin sıklığını artırır, doğum ve sonrasında bebekler için pek çok sorun çıkarabilir. Annenin ileri derecede kansızlığı, kalp, böbrek ve romatizmal hastalıklar üzere sistem hastalıklarının bulunması, çok zayıf ya da çok kilolu olması, alkol, sigara, nizamlı ilaç kullanımı, miyomunun bulunması değerli risk faktörleridir.
Riskler hamile kaldıktan sonra da oluşabilir mi?
Alışılmış. Gebelik tansiyonu ve buna bağlı gelişebilecek komplikasyonlar, gebelik şekeri, anne için artan fiziksek yük oluşturması ve birden çok bebeğin karında yer kaplamasına bağlı annenin organlarının baskı altında kalmasına yol açmasının yanı sıra tek yumurta ikizlerinde ya da tek eşli ikiz bebeklerin birbirinden kan çalabilerek, her iki bebeğin hayatını tehlikeye atması nedeniyle çoğul gebelikler, birtakım romatizmal hastalıkların gebelikle bağlı formları, annenin sularının erken gelmesi, bebeğin eşinin doğum yolunu kapaması, anne rahminde doğumsal kusurların olması gebelik devrinde gelişen risklerdir.
Bu riskler, ne vakit ve nasıl tespit ediliyor?
Bebeklerde oluşabilecek yapısal ve kromozom anomalileri en kıymetli risklerdir. Bu nedenle aileler kesinlikle, 11-14 hafta kıymetlendirme testini, 18-23 hafta 2. seviye ultrasonografik değerlendirmesini yaptırarak, sorunlar tespit edilmelidir. Bu sorunlar içinde anne karnında tedavi edilebilenler tedavi edilmeli, doğum sonrası tıbbi ya da cerrahi teşebbüs gerektiren bebekler için uygun kurallar sağlanmalı, hayatla uyumlu olmayan anomaliler için ise ailelere danışmanlık yapıp onları doğum sonrası oluşabilecek şoklardan korumalıdır. Aslında, 11-14 hafta kıymetlendirme testi ve 18-23 hafta ayrıntılı ultrasonuna bu devirde yapılacak gebelik denetimi ve rutin testler de eklendiğinde gelişebilecek riskler konusunda genel bir izlenim elde edilebilmektedir. Tüm riskli gebelik taramalarının en değerli iki basamağı bu periyot olmaktadır.Ve bu iki testte tecrübeli ellerde ve yeterli kalitede yapılırsa manalıdır.
Daha sonrasında yapılması gerekenler var mı?
Bu devirde saptanan risklere nazaran daha sofistike formüllerle risk taşıyan gebelikler özel izlenmeli öbür hamileler ise rutin gebelik takiplerine dönmelidirler.
Riskli gebelikleri azaltmak için neler yapılabilir?
Mümkün olduğunca 18 yaş üzeri ve 35 yaş altı bir yaşta ve sosyo-ekonomik ve psişik olarak uygun vakitte doğuma karar verilmelidir. Ailede olan kronik hastalıklar ve genetik sıkıntılar hakkında hekime eksiksiz bilgi verilmeli, gebelik mühletince istikrarlı beslenilmeli, denetimler aksatılmamalı, 6-7. aydan itibaren bebek hareketleri sistemli olarak sayılmalıdır. (Gün içinde bebek en az 10 defa oynamalıdır.) Gebelik sırasında sularının gelmesi, kanama olması ya da genital akıntı olması durumunda derhal doktora başvurulmalı, imkanları olan aileler 11-14 hafta kıymetlendirme testini ve 18-23 hafta ayrıntılı ultrasonografik incelemesini ihmal etmemelidirler.
Günümüzde gebelik risklerinin saptanmasında teknolojinin hudutları nelerdir?
Şaşırtan biçimde gelişen teknoloji ve bilgi birikimiyle artık bebeğin burun kemiği ense kalınlığı ve çene kemiklerinin ölçüsüyle kromozom anomalilerini tarayabiliyoruz. Rahim kan akımları Renkli Doppler ultrasonla ölçülerek, gelişebilecek gebelik tansiyonu (gebelik zehirlenmeleri) ve fetusda büyüme, gelişme geriliği olabileceğini iddia edebiliyoruz. Bebeğin beyin kan akımı ölçülerek bebekte anne karnında iken kansızlığının derecesini takip ediyor, ya da birtakım damarlarını inceleyerek, bebeğin anne karnında oksijenlenmesini tespit edebiliyoruz. Lazer formülüyle ikizler ortasında birbirlerine kan kaçaklarını anne karnında ameliyat edebiliyoruz. Kalem kadar küçük kameralar kullanarak anne karnında bebeği görüntüleyip birtakım ameliyatları bebeğe anne karnında uygulayabiliyoruz.
Bu alanda son periyotta heyecan verici bir gelişme var mı?
Son yıllarda anne karnındaki fetusun hücrelerinin anne karnına karıştığı tespit edilmiş Buradan hareketle, birtakım özel yollarla bu hücreler tespit edilip, bebeğin genetik yapısı anneden kolay bir kan şekeri bakar üzere alınarak değerlendirebiliyor.Bu sistemle bebek de bilhassa Down Sendromu ve pek çok genetik kusur invazif bir işlem(iğne ile anne karnına girip amnios suyu örneklemesi yada eşinden biopsi alınması üzere risk taşıyan işlemler)gerektirmeden teşhis konulabiliyor. Bu güne kadar yapılan çalışmalar göstermiştirki aranan kromozom bozukluğu yok diyorsa yoktur lakin var diyorsa %2 yanılma hissesi olduğundan o vakit invaziv süreçler yapılması gerekiyor.Bu süreçle ilgili teknolojik gelişmeler kısa müddet içerisinde baş döndürücü formda gelişiyor tahminen 10 yıl üzere yakın gelecekte çok nadiren invaziv teşhis süreçlerine muhtaçlık duyuyor olacağız.
