Riskli gebelik terimiyle doğal seyrine bırakıldığında anne ve bebek için yaşamsal riskler taşıyan gebelikler tabir edilir.Bütün rutin aylık, vakit zaman daha da sık yapılan gebelik denetimlerin temel emeli;risk taşıyan gebelikleri tespit edip,oluşan yada oluşabilecek problemlerle uğraş etmekdir.
Bu alanda yapılan çalışmalar tarihten günümüze kadar doğum tabiplerinin en değerli uğraşı alanı olmuştur. Günümüzde gelişen bilgi teknolojisi ile birlikte riskli gebeliklerin tanınması, izlenmesi ve tedavilerinde orijinal teknikler kullanılmaktadır.Bu gelişmelerle birlikte bilhassa son 20 yılda anne ve bebek ölümleri(mortalite)ve anne-bebek sekelleri(morbidide) epeyce azaltılabilmiştir.
Riskli gebelikler anneden kaynaklanan riskler ve fetusdan kaynaklanan riskler olarak iki boyutu vardır .Ancak anne ve fetus o kadar yakın ilişkidedir ki gebelik boyunca çoklukla birine dair riskler başkası içinde yüksek risk taşımaktadır.
Anneden Kaynaklanan Riskler: Gebelik anne adayı için ek bir fizikî ve ruhsal bir yüktür.Bu nedenledir ki ,zaten erkekler 70 yaşında çocuk sahibi olabilirken bayanların doğurganlıkları 40’lı yaşlarda sonra ortadan kalkmaktadır. Zira bugünkü teknolojik imkanlarla bile 50-60 yaşında bayanlar gebe kalabilseler pek birçok hayatlarını kaybedebilirlerdi ; Anneden kaynaklanan riskler gebelik öncesi var olan ve gebelikte gelişenler olarak ikiye ayrılır;
1-Gebelik Öncesi Riskler:
-Anne Yaşı: Ülkü gebelik yaşı 20-30 yaşları arası olduğu kabul edilir. Her ne kadar hudutlar gelişen teknoloji ile zorlansa da 18 yaş altı ve 35 yaş üzeri gebelikler yüksek risk taşırlar .Yaşla birlikte genetik hastalıkların sıklığı artar ,kronik hastalıklara maruz kalma artarken, annenin gebelikte oluşabilecek fizikî yük artışına dayanıklılığı azalır. 18 yaş altı anne adayları fizikî ve ruhsal gelişimlerini tamamlamadığından gebelik risklerini daha ağır yaşarlar.
-Annede Yüksek Tansiyon: Yüksek tansiyonlu anneler gebelikte kalp damar sistemlerinin yüklenmesine bağlı meselelere daha açıktır .Ayrıca gebelik tansiyonu ile komplike olduğunda hem anne hem de bebek için yaşamsal sıkıntılar çıkarabilir.
-Annede kalp ritim bozukluğu olması :Bir ekip kalp ritim bozuklukları artan fizikî aktivite ile gebelik sırasında belirginleşebilir yada gebelikte aşikar hale gelebilir.
-Annede Şeker Hastalığı: Şeker hastalığı hamile kalmayı engelleyebileceği üzere,gebelik sırasında da annenin bozulan metabolizması hem anne için ek bir yük oluşturur hem de fetüs da yapısal anomalilerin sıklığını arttırır, doğum ve doğum sonrasında bebekler için pek çok sorun çıkarabilir.
-Annede ileri derecede kansızlık,yada doğumsal kan hastalıklarının olması,
-Annede başka sistem hastalıklarının olması(kalp, böbrek, romatizmal vb)
-Aşırı zayıf (50 kg altı) çok kilolu kadınlar(vücut kitle endekslerine nazaran obez sınıfına girenler)
-Annede alkol, sigara(sigara kullanımı bebekte anomali yaptığı kanıtlanmamıştır fakat kesin olan bir şey vardır ;sigara kullanan annelerin bebekleri düşük doğum yüklü olurlar ve erken doğarlar. Bu nedenle annelerin mümkünse gebeliği müddetince sigarayı bırakmaları bırakamıyorlarsa mümkün olan en az sayıda sigara tüketmelidirler) yada ilaç bağımlılığı olanlar, yada hastalığı nedeniyle kronik ilaç kullanan bayanlar.
-Miyomlu gebelikler, Burada miyomun yeri büyüklüğü ve bebeğin eşiyle ilgisi çok kıymetlidir, miyomlu gebeliğin takibi ve de doğumu özellik taşır.
B-Gebelikte gelişebilecek Riskler;
-Gebelik tansiyonu ve buna bağlı gelişebilecek komplikasyonlar.Gebelik takiplerinin en değerli hedeflerinden biri gebeliğin indüklediği tansiyonu erken tanımak hatta kimde erken olabileceğini tespit etmek ve mümkün tedbirleri hem anne hem de bebek için alıp, gebelik seyrini ve doğumu harikaya yakın yönetmektir. Bu hususta artık çok gelişmiş teknolojiler kullanıp kimlerde gelişebileceğini %90 yakın tespit edip hem anne hem de fetüsü mümkün sorunları minimal atlatmasına rehberlik edilebiliyor.
–Gebelik Şekeri : Günümüzde bilhassa de ülkemizde çok tartışmalı olan gebelik şekeri taraması ve takibi, riskli gebelik takiplerinde hem tüm dünyadaki bilimsel otoriteler hem de dünya sıhhat örgütü tarafından önerilmektedir. Gebeliğin 24 haftasından sonra ortaya çıkar(gebelik şekeri gebeliğin birinci haftasından itibaren görülmez zira 24. Gebelik haftasından itibaren plasentadan salgılanan ‘’human plasental laktogen’’HPL denilen hormon birtakım yatkın annelerde gebelik şekeri yapabilir, bu hormonda 24 .haftadan sonra etkin tesir gösterebilir.Eğer gestasyonel diabet taranıp âlâ takip edilmezse bu annelerin bebeklerinde erken doğum ,iri bebek ve onun oluşturduğu doğum komplikasyonları, ani bebek vefata ve gebelik tansiyonu riski daha fazladır ve bu bebekler doğumlarından sonra bir ekip metabolik problemlerle daha çok karşılaşmaktadırlar
–Çoğul Gebelikler: Çoğul gebelikler başlı başına yüksek riskli gebelerdir ve bebek sayısı arttıkça riskler ve sorunlar artmaktadır. Çoklukla anne için artan fizikî yük ve birden çok bebeğin karında yer kaplamasına bağlı annenin organlarının baskı altına kalmasından kaynaklanan sorunlar sık görülmekte, erken doğum ve bunlara bağlı komplikasyonlar hayli ıstıraplar yaratmaktadır. Ayrıyeten tek yumurta ikizlerinde yada tek eşli ikiz bebekler birbirlerinden kan çalabilmekte ve her iki bebeğin hayatını tehlikeye atmaktadır. Bu durumun tanısı içinse gebeliğin birinci 3 ayında çoğul gebeliklerinin yapısı ortaya çıkarılmalıdır. Bu nedenle gebeliğin birinci haftasından doğum ve doğum sonuna kadar çoğul gebelikler kıymetli bir risk artışı içindedirler ve yakın izlenmeleri gerekmektedir problemlerin erken teşhis ve idaresi çok değer taşımaktadır.
-Birtakım romatizmal hastalıkların gebelikle bağlı formları .
-Annenin sularının erken gelmesi: Bebeklerde enfeksiyondan annede yaygın sepsise ve bebekte teneffüs ıstırabına kadar sorunlar oluşturabilir .Annelerin bu hususta hassas olması gerekmekte ,hafifte olsa bu çeşit şikayetlerini tabibine iletmesi gerekmektedir .Erken membran rüptürü (suların erken gelmesi) durumunda d0ğum tabibi ve bebek ağır bakım takımı neredeyse satranç oynamak zorundadır , erken teşhiş ve sürecin yanlışsız yönetilmesi hayati değer taşır. Tüm hamilelerin bu hususta çok hassas olması ve kendilerini takip eden doktorlarını erken uyarmalı hayati ehemmiyet taşır..
-Bebeğin eşini doğum yolunu kapaması .Burada ultrasonun değeri çok büyüktür gebelikte yalnızca ultrasonla anlaşılabilir ve gebeliği boyunca hiç ultrasona girmeyen bayanlar vakit zaman acil koşullarda günümüz istanbulun da bile bebeklerini ve ömürlerini kaybedebilmektedir. Tanısı çok kolay lakin oluşturabileceği sorunlar ömür kaybına kadar gidebilmektedir. Plasentanın doğum yollarını kapadığı doğumlar(mutlaka sezeryan doğum gerektirir) özellik taşıyan gebelik ve doğumlardır ve kesinlikle tam teşekküllü hastanelerde ve tecrübeli doktorlar nezaretinde yapılmalıdır.
-Anne rahminde doğumsal kusurların olması. Düşüklerden erken doğumlara ,fetusta ekstremite kusurlarına kadar bir kadro kahırlar yaratabilmektedir. Gelişmiş ultrason teknolojisi ve cerrahi formüllerle henüz gebelik oluşmadan bu tıp sıkıntılar tespit edilip problemler giderilebilmektedir. Kesinlikle gebe kalmadan doğum tabibine muayene olmanın en değerli yararlarından biride bu çeşit sıkıntıların gebelik öncesi giderilmesine yer hazırlamaktır.
Daha evvelden sezeryan ya da başka rahim ameliyatları geçirmiş olanlar. Bu gurup gebelikler rahim yırtılmaları konusunda risk altındadırlar. Titiz izlenip vaktinde doğum planlaması yapılmalıdır.
-En değerli risk kriterlerinden biride annede ‘’servikal yetersizlik ‘’ dediğimiz doğum yolunun erken silinmesi ve bunun sonucunda da erken doğum ve preterm riskleriyle karşılaşmaktan fetal kayba kadar gidebilen bu ağır tablonun taranması rahim uzunluğu ölçüsü ile riskli annelerin saptanması yada bir evvelki gebelikleride 16-32 hafta ortasında ağrısız doğum yollarının açılmış olması ve bunun sonucunda erken doğum yapmış annelerin gebelikleri de özel izleme gerektiren riskli gebelik sınıfında yer almaktadırlar.
