Çeşitli doğum denetim formülleri vardır. Doğum denetimi “Aile Planlaması” manasını da taşır. Çiftlerin istedikleri vakitte istedikleri sayıda çocuk sahibi olabilmeleri için kullanılır. Birebir vakitte istenilmeyen aksilikleri da giderir. Örn. bayanlardaki kansızlık; gebelik ve doğuma bağlı vefat riski; bayanlarda iltihabi pelvik hastalıklar ve buna bağlı kısırlık; erken yaş gebelikleri ve buna bağlı risk; sıhhatsiz zayıf bebek doğurma riski; bebek vefatları azalır. Ayrıyeten; eğitim ve bunun beraberinde çiftlerde keyifli ve inançlı münasebet artar.
Doğum denetim formülleri; şahısların yaşına, daha evvel doğum yapıp yapmadığına, adet tertibine, cinsel yaşantılara nazaran seçilerek çiftler tarafından karar verilmelidir. Bilinçsiz doğum denetimlerinin olumsuz tarafları olduğu üzere başarısız sonuçları da olabilir.
Değişik doğum denetimlerinden kısaca şu formda bahsedilebilir:
Doğal Yöntemler
- Takvim Metodu : Amerikan Ulusal Etraf Sıhhati Bilimleri Enstitüsü’nün araştırmalarına nazaran, bayanların adet sikluslarının 10-17 gün ortasında hamile kalma riskinin çok yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. 25-35 yaş ortasındaki bayanlar için geçerli olan bu araştırma, ergenlik ve menapozdaki bayanlarda adetten bir gün öncesinde bile hamile kalma riski oldugu görülmüştür. Buna karşın; adeti tertipli olsa da takvim prosedürü gebelikten korunmak için riskli bir metot olup etkisizdir.
- Emzirme : Süt salgılanması yani laktasyon, belirlenemeyen bir müddet ile yumurtalık işlevlerini durdurur. Emzirmenin sıklığı ve kalitesi yumurtlamanın müddetini tesirler. Doğum yapmadığı halde göğüslerinden süt gelen bayanların kimilerinde da yumurtlama olmamakta ve hatta adet görmemektedirler. Bazen süt veren bayanlar 2 yıla kadar adet görmeyip, yumurtlama yapmamalarına karşın genelde doğumdan sonraki 1-2 ay içinde yumurtlama başlar ve gebelik riski artar. Ek besinlere başlandığı vakit emzirme sıklığı azalacağından gebelik riski çabucak başlar. Emzirmeyen bayanlar ise çabucak hamile kalabilirler. Bu periyotta doğum denetim prosedürlerine başlamak gerekir. Lakin; doğum denetim hapları sütün kalitesini ve ölçüsünü olumsuz tarafta etkileyeceğinden bunlardan uzak durulmalı ve öteki formüllere başvurulmalıdır.
- Geri Çekme : En yaygın kullanılan bir prosedürdür. Lakin; birden fazla vakit başarısızdır. Muhakkak çocuk istenmeyen durumlarda bu usule başvurmak son derece risklidir.
Doğum Denetim Hapları
Güvenliği yüksek olan bir metottur. Kullanılacak hapın çeşidi kişi ile jinekoloğu ortasında verilecek bir karardır. Nizamlı kullanıldığında %97.96 başarılıdır. Pratik koruyuculuk oranı %97 dir. Riski %01 den azdır. Bu oranlara bakıldığında tercih edilecek inançlı bir usul olduğu ortaya çıkar. Çocuk yapmaya karar verene kadar orta vermeden kullanılabilecek bir formüldür. Lakin; hap yutmayı sevmeyenler ve dalgın olup bu ilacı almayı unutanlar için pek uygun bir sistem değildir. Hap alması unutulduğu vakitlerde telafisi olmakla bir arada, korunmak gerekebilir. Ayrıntılar jinekolog ile görüşülmelidir.
Doğum denetim hapları şu durumlarda mutlaka kullanılmamalıdır :
- Bilinen ya da kuşku edilen gebelik olduğunda;
- Damar iltihabi olan trambofilebit görüldüğünde ya da daha evvel bu çeşit hastalık geçirmiş şahıslarda;
- Tramboembolik bozukluk ya da serebrovasküler hastalık varlığı ya da daha evvelce geçirilmiş olma riski taşıdığında;
- Koroner arter hastalığı ya da iskemik kalp hastalığı hikayesi olduğunda;
- Belirgin karaciğer bozukluğu (hepatit sorunu olanlar da bu kümeye dahildir.) olduğunda;
- Bilinen ya da kuşku edilen göğüs kanseri;
- Tanısı konmamış olağandışı kanamalar;
- 35 yaş üzeri sigara içenler;
Aşağıdaki durumlarda ise, klinik kıymetlendirme sonrasında hastanın onayı ile dikkatli formda kullanılmalıdır :
- Migren;
- Yüksek tansiyon;
- Miyomlar;
- Gebeliğe bağlı şeker hastalığı;
- Şeker hastalığı;
- Epilepsi (Sara);
- Gebelikte görülen tıkanma sarılığı;
- Orak hücreli anemi;
- Safra kesesi hastalığı ya da sarılık ile birlikte seyreden hastalıklar;
- Kan lipide bedellerinin yüksekliği;
- Büyük cerrahi teşebbüs geçirecek olanlarda yahut ameliyat sonrası damar tıkanıklığı geçirme riski olanlarda her türlü doğum denetim hapı kullanılmamalıdır. Genelde, doğum denetim hapları kanın pıhtılaşma sistemini etkilediğinden ameliyattan 4 hafta evvel bırakılması uygun olur.
Emzirmeyen ya da sistemsiz emziren anneler doğumdan sonra 6. haftadan itibaren düşük doz hap kullanabilirler. Haplar sütün ölçüsünü ve kalitesini düşürdüğünden emziren annelerde 3. aydan evvel kullanılması tavsiye edilmez.
Aşağıdaki durumlarda doğum denetim hapları kesilmelidir :
- Uzun süren başağrısı;
- Başağrısı ile birlikte görülen bas dönmesi, bulantı, kusma;
- Bulanık görme;
- Ani görme kayıpları, süreksiz körlük;
- Tek taraflı ve kesilmeyen başağrısı;
- Tedaviye karşılık vermeyen başağrisi;
- Bacaklarda kızarıklık ve ağrı;
- İnme ya da felç;
- Şiddetli karın ağrısı;
- Şiddetli göğüs ağrısı ve nefes almada zahmet;
- Kan basıncında yükseklik;
Burada bahis edilmeyen öbür durumlar jinekolog ile görüşülmelidir.
