Kadınlarda; pelvis tabanı yetmezliği ile ortaya çıkan sıhhat sorunlarınlarıyla ilgilenen tıp kısmına “ürojinekoloji” ismi verilmektedir. Pelvik taban bozukluklarına bağlı sıkıntıların tedavisinde uzmanlaşmış bayan hastalıkları ve doğum doktoru ise “ürojinekolog” olarak tanımlanmaktadır.
Pelvik taban bozuklukları nelerdir?
Karın boşluğunu alttan kapatan, kas ve bağ dokusundan oluşan yapı, pelvis tabanı ismini alır. Bir çerçeve üzere bu boşluğun alt kısmını saran kas ve bağ dokusu pelvis kemiğine tutunur; hamak üzeredir. Taban yalnızca boşluğu kapatmakla kalmaz, pelvis organları dediğimiz burada lokalize olan organlara takviye sağlar. Bu organlar önde idrar kesesi ve idrar yolu, ortada rahim (uterus) ve hazne (vagina), art kısımda de barsağın son kısmı rektum ve taban içinde makat (anus) yer almaktadır.
Pelvik tabanın yetmezliği, takviye verdiği organların bulundukları yerden aşağıya hakikat sarkmaları ile sonuçlanır. Bir kitlenin ele gelmesi, basınç hissi, bir şey doğacakmış üzere algı ile birlikte sarkan organların işlev bozukluklarından kaynaklanan yakınmalar (idrar ve dışkı kaçırma, işemede zahmet, pelvik ağrı ve seksüel sorunlar) bu uzmanlık kolunun kapsamındadır.
İdrar kaçırma (üriner inkontinans) nedir?
İstem dışı idrar kaçırma, erken çocukluk periyodu dışında araştırılması gereken bir durumdur. Bu araştırmalar sonucunda, idrar kaçırmanın tipi belirlenir ve buna yönelik medikal yahut cerrahi tedavi planlanır.
İdrar kaçırmanın tipleri
1.Stres tipi idrar kaçırma
- idrar kaçıyorsanız “stres tipi idrar kaçırma”sorununuz olabilir.
“Stres”kelimesi duygusal durumunuzudeğil, karın içi basıncı arttıran fizikî eforu tanımlar.
-
Zor doğum, iri bebek doğurma, ileri yaş gebelik ; doğumdan yıllar sonra bile gerilim tipi idrar kaçırma yaşanmasına neden olabilir.
-
Kadınlarda menopozla birlikte yaşlanma süreci de bu tip idrar kaçırma şikayetine yol açabilir.
-
Ayrıca sık sık öksürmeye neden olan amfizem, kistik fibrozis üzere önemli teneffüs hastalıkları da gerilim tipi idrar kaçırmaya neden olabilir.
Stres tipi idrar kaçırma mesane kaslarınızın zayıflamasına bağlı olarak gelişir.
2.Aşırı faal mesane – Sıkışma tipi idrar kaçırma
Mesane tam olarak dolmadığı halde tuvalete sıkışmış hissedip, sıkışma sonrası tuvalete yetişemeden idrar kaçırma durumudur.
Sıkışma her vakit idrar kaçırmaya neden olmasa da, toplandığınız bir yerde yahut bir iş toplantısında tuvalete yetişme gereksinimi nedeniyle iş ve toplumsal hayatınızın kesintiye uğramasına yol açabilir:
-
Kadınlarda sistit (mesane enfeksiyonu) üzere mikropların neden olduğu idrar yolu hastalıkları,
-
Mesanede taş, tümör olması,
-
Multipl skleroz, Parkinson üzere kas ve hudut sistemini etkileyen hastalıkların varlığı “sıkışma tipi idrar kaçırma”ya neden olabilir.
‘Sıkışma tipi idrar kaçırma’, mesane kaslarının zayıflamasına bağlı olarak gelişen gerilim tipi idrar kaçırmanın tersine, mesane kaslarının çok etkin çalışmasından kaynaklanmaktadır.
3.Karışık tip idrar kaçırma
Mesane kaslarının zayıflamasına bağlı olarak gelişen, gerilim tipi idrar kaçırma ile mesane kaslarının çok etkin çalışmasından kaynaklanan ,sıkışma tipi idrar kaçırma belirtilerini birlikte yaşanması durumudur.
Kadınlarda daha sık görülür ve de düşkün yaşlılar da karışıp tip idrar kaçırmadan şikayetçi olabilirler.
4.Taşma tipi idrar kaçırma
Mesane kasılırken idrar çıkışı için gevşemesi gereken mesane çıkım yolu gereğince gevşeyemediğinde her idrara çıkıldığında mesane tam olarak boşalamayıp, mesanede kalan bir ölçü idrarın, mesane üzerinde daima baskı oluşturarak, idrarın kaçması durumudur.
-
Rahimin olması gerektiği yerden aşağıya düşmüş olması (uterin prolapsus)
-
Şeker hastalığı nedeniyle mesaneyi denetim eden sonların harabiyeti,
-
Omurilik yaralanmaları üzere mesaneyi yöneten hudut hücrelerinin hasarlanması taşma tipi idrar kaçırmaya neden olabilir.
5.Fonksiyonel tip idrar kaçırma
Mesane kasları ve mesane yeterli çalışmasına karşın romatizmal hastalıklar nedeniyle hareket etmede zorluk ve tuvalete yetişemeyerek idrar kaçırma tipidir.
-
Tuvalete yetişmeye mahzur olabilecek hareket etmeyi sonlandıran romatizmal rahatsızlıklar,
-
Demans, Alzheimer, inme üzere tuvalete gitmeyi düşünmeye ve harekete geçmeye mani olan hudut sistemi sıhhati sıkıntıları bu tip idrar kaçırmaya yol açar.
6.Refleks tip idrar kaçırma
Herhangi bir ikaz olmaksızın istem dışı idrar kaçırma durumudur.
-
Sinir sistemi hasarına yol açan hastalıklar
-
Omurilik yaralanmalı kazalar
-
Radyoterapi üzere hudut sisteminde yan tesirlere yol açabilen tıbbi müdahaleler bu tip idrar kaçırmaya neden olabilir.
İdrar kaçırma sorunu süreksiz mi kalıcı mı?
İdrar yolu enfeksiyonları, mesanenin fazla çalışmasına yol açan diüretik üzere ilaçların kullanımı üzere nedenlerle idrar kaçırma , mevcut şartların düzelmesiyle geçiyorsa (ör. idrar kaçırmaya neden olan hastalık tedaviye yanıt vermişse yahut idrar söktüren ilaçları artık kullanmak gerekmiyorsa) , süreksiz tip idrar kaçırma denilir. Buna rağmen, idrar kaçırma şikayetleri devam ediyorsa , kalıcı tip idrar kaçırma denilmektedir.
İdrar kaçırma Tedavisi
1.İdrar Kaçırmada Alışkanlıkların Değiştirilmesi, Antrenman ve Medikal ( İlaç) Tedavi
Stres tipi idrar kaçırmada medikal tedavinin yeri konusunda çeşitli görüşler bulunmakla birlikte bilhassa çok faal mesanede yani sıkışma tipi idrar kaçırmada ilaç tedavisi planlanabilmektedir.
İdrar kaçırma tedavisinin birinci başlangıcı alışkanlıkların değiştirilmesidir ve pelvik taban egzersizleridir. Sigara kullanımının bırakılması, zayıflama, kadınlık hormonu (östrojen) verilmesi, şeker hastalığının denetimi, Kegel tarafından bulunan özel pelvik taban antrenmanları kolay idrar kaçırmaları denetim altına alabilir.
Sfinkteri sıkılaştıran, mesanenin istem dışı kasılmalarını önleyen ilaçlar kolay ve orta derecedeki idrar kaçırmalar için denenebilir. İlaç kullanımı kesildiğinde idrar kaçırma devam eder. İdrar kaçırmanın medikal tedavisinde ilaçların birtakım yan tesirleri olabilmektedir. Bunlar ağız kuruluğu, kabızlık, görme bulanıklığı, baş ağrısı, uykusuzluk, bulantı, taşikardi ( Kalp atım suratının artması), ortostatik hipotansiyon (Ayağa kalkınca tansiyonun düşmesi) dur. İdrar kaçırmanın medikal tedavisindeki ilaçlar kapalı açılı glokom, myastenia gravis ismi verilen kas hastalığı, Mesaj bozukluğu olan kalp hastalıkları, GİS obstrüksiyonları (Mide ya da bağırsak tıkanıklıkları) olan hastalarda kullanılmamalıdır.
Hastanın şikayetlerinin geçmesi durumunda ilacın kesilmesi gereken vakit konusunda net bir bilgi yoktur. Zira ilaç alımını bıraktıktan kısa bir mühlet sonra belirtiler tekrar ortaya çıkabilmektedir.
Endoskopik (kapalı yöntem) yolla işeme kanalından girilerek üretral sifinkter olan bölgeye, mukoza altına sıkıştırıcı enjeksiyon yapılabilir fakat geçicidir ve muvaffakiyet oranı düşüktür. Sistoskopik mesane içine botox enjeksiyonları da denenebilir. Bu süreçte de 6 ay aralılarla tekrar gerekmektedir.
2. Cerrahi tedavi
Stres tipi idrar kaçırmanın bir diğer tedavisi, cerrahidir. Lakin uzun süren karışık tip inkontinansta gerilim tipi kaçırma ön planda ise de cerrahi yapılmalıdır. Hangi operasyonun hangi hastaya yapılacağına hastanın değerlendirilmesinden sonra karar verilmektedir.
En sık ve en tesirli cerrahi tedavi, idrar yolu altına sentetik yahut doğal yama( meş) konulmasıdır. Balık ağını andıran bu yama, üretrayı destekleyerek idrar kaçırmayı da pürüzler. Bu yama 4 formda konulabilir:
-
TVT (Tension free Vaginal Tape): Operasyon vajinal yoldan yapılır. Üretra altına yapılan 1 cm’lik küçük bir kesiden iğne ile girilerek yama üretra altına yerleştirilip, yama kollarının pubik kemik gerisinde kalması sağlanır.Eş vakitli sistoskopi( mesane içinin kamera yardımıyla görüntülenmesi) yapılır.
-
TOT (Trans Obturator Tape): Vajinal yoldan operasyon yapılır. Pelvisin her iki yanındaki “obturator” delikten kanca ile girilerek, yama üretra altına yerleştirilir.
-
Mini-sling (miniaskı): Vajinal yoldan operasyon yapılır. Bu cerrahide kısa bir yama kullanıldığı için uzun anatomik aralıklar kat edilmez.
-
Laparoskopik ve laparotomik askı operasyonları; Burch ve MMK kolposüspansiyon operasyonu.
Stres tipi idrar kaçırmaya yönelik yama cerrahisine bağlı en sık karşılaşılan sorun nedir?
Cerrahi’ ye bağlı olabilecek meseleler
Ender olmakla birlikte, yerleştirilen meşin beden tarafından üstünün kapatılamamasına bağlı olarak meşin bir kısmının görünür olması (meş erozyonu) halidir. Lokal anestezi altında görünen kısmın kesilip, dokunun basitçe dikilmesi kafidir. Meşin görünen boyutu 0.5 cm’den daha küçükse ve hasta menapozda ise cerrahi yapılmadan , östrojenli krem tedavisi de kâfi olabilir.
Yine çok ender olarak, operasyon sırasında kancanın hayati kıymete sahip bir damarı zedelemesi durumunda kanamalar ortaya çıkabilir. Operasyon sonrasında idrar yapamama, karın ve kasık ağrısı, fistüller, ayakta hissizlik ve yürümede zorlanma ortaya çıkabilir.
Ürodinami her hastada yapılmalı mı?
Bu tetkik uygun hastalarda yapılmalıdır. Örneğin daha evvel idrar kaçırma nedeniyle ameliyat olmuş lakin şikayeti devam eden hastalar, sıkışma tipi idrar kaçırması olanlar, ileri derece genital organ sarkması olanlar, bu hususta net olmayan şikayetleri bulunanlar; idrar retansiyonu öyküsü ( mesane dolu olmasına karşın idrarın atılamaması), hastanın 65 yaşından büyük olması, geceleri idrar kaçırma, bilinen yahut şüphelenilen nörolojik hastalık varlığında bu tetkiklere başvurulabilir.
Pelvik Organ Prolapsusu
İdrar Torbası , Rahim ve Rektumun Sarkması (sistosel, uterin prolapsus, rektosel) durumudur.
Genital bölgede, pelvis kemiği (leğen kemiği) içinde yer alan organlar, kendilerini sabitleyen çeşitli bağlar sayesinde fakat sonlu olarak hareket edebilirler. Yaş ilerledikçe ve bilhassa yapılan doğum sayısı arttıkça bu bağlar özelliklerini yitirebilir ve böylelikle genital organların vajina içine sarkmasına neden olabilirler.
Rahim sarkması (uterin prolapsus) rahimin vajina içerisinde aşağı hakikat yer değiştirmesine verilen isimdir. Bazen sarkma öylesine barizdir ki, bayan vajina girişinde rahim ağzını eliyle hissedebilir.
İdrar torbası sarkması (sistosel), vajina ön duvarına komşu olan idrar torbasının bombeleşmesine verilen isimdir. Bu durum da bilhassa öksürme, hapşırma, ağır bir obje kaldırma üzere karın içi basıncını artıran durumlarda bayanın vajina içerisinde bombeleşen idrar torbasını eliyle hissetmesine neden olur.
Rektum (kalınbağırsak,) sarkması (rektosel) ise vajina art duvarıyla komşu olan rektumun vajinaya gerçek bombeleşmesidir.
Kimlerde Görülür?
Genital organlarda sarkma bilhassa çok sayıda ve sıkıntı doğum yapmış olanlarda, doğumsal yahut sonradan ilerleyen yaşlarda menopozla barizleşen pelvik kas dokusu zayıflığında, uzun süren doğumlarda genital organları yerinde tutan bağların uzaması, yırtılması ve böylelikle organları yerinde tutma fonksiyonlarının azalmasıyla sonuçlanır. Sezaryen ile doğum yapmış olan bayanlarda ve hiç doğurmamış bayanlarda sarkma daha ender görülür.
Ne Üzere Belirtiler Verir?
Rahim sarkması tek başına olduğunda bayanın bilhassa ayakta durduğunda, öksürdüğünde, hapşırdığında ve ıkındığında ağrı ve alt bölgede dolgunluk hissetmesine neden olur. Çok ileri durumlarda sarkma rahimin vajinadan tümüyle dışarı çıkmasıyla sonuçlanır. Nispeten nadir olarak görülen bu durumda bayan parmaklarıyla organları tekrar vajina içerisine ittirse dahi bir mühlet sonra organlar tekrar geri çıkar.
İdrar torbası sarkması çok bariz olduğunda mesane ile üretra ortasında olması gereken açının bozulmasına ve böylelikle idrar kaçırma şikayetinin ortaya çıkmasına neden olur.
İdrar kaçırma sorunu en hafif haliyle sadece öksürme durumunda ortaya çıkar. Sarkmanın şiddetinin artmasıyla birlikte gülme, ayakta durma üzere durumlarda da idrar kaçırma sorunu ortaya çıkar. En ileri durumda idrar hiç tutulamaz ve idrar torbasına gelen idrar burada depolanmadan direkt olarak dışarı boşalır.
Rektum sarkması birden fazla durumda özel bir sorun yaratmamakla birlikte kabızlık sorunu yaşanmasına neden olabilir.
Genital organlarda sarkma sorunu yaşayan bayanların öbür bir sorunu da vajina girişini genişletmiş olmasıdır. Bu durum bayanın cinsel ömründe problemler yaşamasına neden olabilir.
Genital organ sarkmaları az olarak tek başlarına görülürler. Sıklıkla rahim sarkması, mesane sarkması(sistosel) ve rektum sarkması(rektosel) beraberce görülür.
Nasıl Teşhis Konur?
Genital organ sarkması, sıklıkla idrar kaçırma yahut “alt bölgede dolgunluk hissi” ve ele gelen kitle şikayeti olan bayanın jinekolojik muayenesi esnasında sarkmanın görülmesiyle konur.
Nasıl Tedavi Edilir?
Doğurganlığını tamamlamamış bayanlarda mesane , rahim ve rektumdaki sarkma Laparoskopik yahut vajinal yoldan organların aşikâr bağlara asılması, doğurganlığını tamamlamış bir bayanda genital organ sarkması durumunda uygulanan tedavi formu ekseriyetle rahimin vajina yolundan çıkarılması (vajinal histerektomi) ve ön ve art vajina duvarlarındaki fazlalıkların çıkarılarak mesane ve rektumun vajinal olarak aşikâr bir bağa asılması biçimindedir. Eşlik eden İdrar kaçırma sıkıntısında ise tedavi için daha farklı ameliyat tekniklerinin kullanılması gereklidir.