Cinsel yoldan bulaşan hastalıklar günümüzde giderek artmaktadır. Beslenme bozuklukları, çok partnerli cinsel ömür, radyasyon, hava kirliliği, çeşitli enfeksiyonlar bu hastalıkların artmasına neden olmaktadırlar. Bayanda tüm cinsel organlar enfeksiyon etkenlerine açıktır. Aşağı genital organlardan bulaşır, üst yanlışsız yayılır. Her dört bayandan biri bu hastalıklara kesinlikle yakalanır, kendi vücutlarındaki rahatsızlıkların yanında, hamilelikte bebeklerine bulaştırırlar ve bunun sonucunda doğumsal anomaliler ve bebek enfeksiyonlarına yol açarlar. Ayrıyeten tekrar bu rahatsızlıklarını eşine yahut partnerlerine bulaştırırlar.
Dış cinsel organlarda başlayarak içeri ve üst hakikat sırayla değerli cinsel yolla bulaşan hastalıkların etken ve tedavilerini anlatalım.
DIŞ CİNSEL ORGAN (VULVA) HASTALIKLARI
Dış cinsel organlar neresidir; kritoris, büyük ve küçük dudaklar, vajina girişi ve vajina ile anüs bölgesi olarak tanımlanır. Yani bayanın cinsel organının dışarıdan görülebilen dış kısmıdır.
1-GENİTAL HERPES (GENİTAL UÇUK)
HSV (herpes simpleks virüsü) enfeksiyonu: dış genital organlarının en sık görülen hastalığıdır. Bu bölgede içi su dolu ve ağrılı veziküller ve ülserlerle giden bir rahatsızlıktır. Çoklukla virüs bulaştıktan 3ila 7 gün sonra şikayetler başlar. İçi su dolu veziküller kesinlikle birden fazladır. Bunlar süratle birleşerek çok ağrılı vulvar ülserlerine yol açar. Şiddetli bir idrar yanması (dizürü) vardır. Başlangıçta ateş, halsizlik ve baş ağrısı da olabilir. Akut periyot 3 hafta sürer. Birinci akut devir tedavi edilmezse, virüs sinsi bir biçimde cilt altında gizlenir. Bayanın erkeğe bulaştırma müddeti 3 haftalık akut periyotta yapılan cinsel bağlantıyla olur. Hastalık kronikleştikten sonra bulaşma olmaz. Tekrarlayan herpes lezyonları ise 15 günde düzgünleşir. Genital herpesin %75’ini HSV tip 2 (bu virüs genital organlarda yerleşir.) %25’ini ise HSV tip 1 ağızda (oral) yerleşen virüsler oluşturur. Ağızdaki yahut genital bölgedeki uçuk (herpes) olan kişi akut devirde cinsel ilgi yapan bireye bu mikrobu da bulaştırır.
Tanı: PAP smear ve veziküllerden alınan örneklerde virüsün görülmesi yahut antikor testleridir. Genital herpes (HSV) gebelikte de giderek kıymetle artmıştır. Rahim içi bebek enfeksiyonlarının dışında birinci 3 ayda da düşüklere yol açabilir. Genital herpesli hamile bayanlar bilhassa akut devirde doğuma yaklaşmışlarsa doğum vajinal değil sezaryen operasyonuyla yapılmalıdır.
2-GENİTAL SİĞİL-HPV
İnsan papova virüsleri tarafından oluşturulan dış genital bölgede bilhassa dış dudaklar ve art furşet dediğimiz, vajina girişinin art alt kısmında oluşan siğillerdir. Bu virüsler çoklukla cinsel yolla bulaşırlar ve nemli genital bölgede yerleşir. Kuluçka müddeti 3 aydır. Yani bulaşma olduktan 3 ay sonra siğiller oluşur. Başlangıçta tek tek belirirler ve ihmal edildikleri takdirde birleşip geniş, birkaç santim çapa kadar ulaşan lezyonlar haline gelirler. Vajinal ve servikal (rahim ağzı) bölgesinde olanlarına labial (dudak) bölgede oluşanlardan daha sık rastlanır. Servikal (rahim ağzı) ve vajinal siğillerin birçok lakin kolposkopi denilen ışıklı, büyüteçli bir aygıtla gözülebilen yassı lezyonlardır. Tam 40 tip HPV vardır. Gözle görülen genital siğiller, HPV tip 6 ve HPV tip 11 tarafından oluşturulur. Rahim ağzında kanser yapan yassı cinslerde etken ise HPV tip 16 HPV tip18 ve HPV tip 31’dir ve bunlar lakin kolposkopi ile görülebilirler. Servikste yassı ve atipik görünümlü siğiller görüldüğünde rahim ağzı kanseri kuşkusunun gidermek için biyopsi alınması gerekir. Bu süreç kolposkopi ile yahut loop (leep) operasyonu denilen kansız ve dikişsiz bir operasyonla alınır. HPV tip 16, 18 ve 31 müspet hastalarda çok sık PAP smear almak gerekir.
Genil Siğil Tedavisi: Küçük ve orta uzunluk siğil lezyonları çoklukla kriyoterapi (sıvı azot yahut karbondioksit) ile dondurularak yok edilebilirler. Elektro koter (elektrikle dağlama) daha ender kullanılır. Çok büyük olanlar ufak bir cerrahi müdahale ile çıkartılabilir. Hamilelerde yalnızca dondurma (kriyoterapi) tedavisi yapılabilir. Tedaviden sonra %50’ye varan tekrarların olması, tedavinin başarısızlığı değil, tedavi esnasında görülmeyen komşu dokulardaki bâtın siğillerin sonradan ortaya çıkmasındandır. Bunun için 3 ay sonra tedaviyi tekrarlamak gerekebilir.
HPV aşısı-rahim ağzı kanser aşısı ne vakit ve kimlere yapılmalıdır?
Rahim ağzı kanseri aşısı (HPV Aşısı) 9 ile 26 yaş ortasında her dişiye yahut erkeğe yapılabilir. Bunun dışında ileri yaşlarda da sık tekrarlayan rahim ağzı yaralarında yahut HPV’, si olumlu olan bayanlarda öbür tiplerden çapraz olarak korunmak emeliyle bu aşıları yaptırabilirler. HPV aşısı ülkemizde 2 tiptir. 2li ve 4lü olmak üzere. Aşı takvimi şöyledir. Birinci aşı (cilt altı) yapıldıktan 30 gün sonra 2nci tekrarı bundan da 5 ay sonra 3üncü ve sonuncu tekrarı yapılır.
3-BARTOLİN KİSTİ – BARTOLİN APSESİ
Bartolin bezleri vajina girişinde, her iki küçük dudakların iç kısmındaki (sağ yahut sol) iltihaplanmasıyla oluşan bir rahatsızlıktır. Kanalın tıkanması ile abse formu oluşur. Etken mikrop çoklukla neisseria gonorrhoae yahut chlamidia trochomatisdir.
VAJİNA İLTİHAPLI HASTALIKLARI (VAJİNİT)(VAGİNİT)
Vajinal enfeksiyonlar en sık rastlanan jinekolojik sorunlardır. Vajinal akıntıda artış, dış genital organlarda (vulva da) yanma ve kaşıntı, idrar yaparken yanma ve bazen de makûs koku ile giden bir rahatsızlıktır. Vajina iltihaplarında ya olağandışı organizmalar (trikomonas) yahut olağan floranın (candida, gardnerelle vaginalis yahut anaerob bakteriler) sayısal artışı kelam hususudur. 4 tip vajinal iltihabı en yaygın olan hastalıklardır.
1-Candida (mantar)
2-Trikomonas Vajiniti
3-Bakteriyal Vajinit (nonsfesifik vajinit)
4-Gonokoksik (bel soğukluğu) Vajinit
Etkili Tedavi: Hangi tip vajina iltihabının tam teşhisi ile mümkündür. Bu ortada vajinal akıntıda ki, yumurtlama devrindeki renksiz ve kokusuz vajinal akıntının artışını vajinal enfeksiyonla karıştırmamak gerekir.
Vajina İltihabı (vajinit)(vaginit) bulguları nelerdir?
1-Vajinal mukozada kızarıklık
2-Yanma yahut kaşıntı
3-Akıntının kıvamında (yoğunluğunda) ve yapısında artış
4-Parçalı akıntıların gelmesi
5-Beyaz modüllü (yoğurt gibi) akıntı
6-Kirli yeşil kokulu akıntı
Tanı: Alınan kültürlerle yahut tekrarlayan kültürlerle ayrıyeten klinik bulgularla teşhis konur.
1-CANDİDA (KANDİDA)(MANTAR) VAJİNİTİ (VAJİNAL MANTAR)
En değerli bulgusu dış genital organlarda (vulvada) ve vajinada şiddetli kaşıntı ve yanmadır. Başka bulgusu idrar yaparken yanmadır.(zor idrar yapma) yoğurt yahut peynir kesiği gibisi vajinal salgıda görülebilir. Dış genital organlarda ödem (şişme, kabarma) ve çatlaklar olabilir. Vajina kuru ve parlak kırmızıdır ve yapışkan yoğurtsu ve beyaz plaklar beneklenmiştir. Çoğunlukla mantar enfeksiyonunda fazla akıntı olmaz. Mantar vajinitinin en sık nedeni %90 oranında candida albicanstır. Enfeksiyon olmayan bayanların %20’sinde bu parazit mantar sessizce ve sinsice bulunmakta ve daha sonra çoğalabilmekte ve şikayetleri ortaya çıkartmaktadır. Hangi bayanlar candida (mantar) vajinitine sık rastlanır: 1-diabet. 2-gebelik, 3-bağışıklık düşürücü ilaçlar, 4-uzun vadeli ve tesirli kullanılan geniş spektrumlu antibiyotikler, 5-allerjik yapısı olanlar, 6-glukozdan varlıklı şekerli besinleri fazla tüketenler.
Tekrarlayan enfeksiyonlarda eş yahut partner tedavisi, bilinmeyen şeker aranması, şekerli besinlerden uzak durma tavsiye edilir.
2- TRİKOMONAS VAJİNİTİ
En değerli bulgusu çok bol ölçüde makûs kokulu, sıklıkla rahatsız edici, vajinal akıntı ve idrar yanmasıdır. Cinsel bağ ile bulaşan bir paraziter hastalıktır. Bu hastalığı bulaştıran erkekler parazitleri prostatlarında yahut üretralarında taşırlar. Trikomonas saptanan bayanlarda; N.gonorhea (bel soğukluğu mikrobu) da araştırılmalıdır. Zira sıklıkla bir arada bulunurlar.
3-KLAMİDİA TROCHOMATİS VAJİNİTİ
Cinsel yoldan bulaşan bir hastalıktır. Bayanlarda en sık vajina, uterus (rahim) ve tüplerde enfeksiyon oluşurlar. Akut periyotta tedavi olmazlarsa kalıcı sekeller bırakabilir. Gebelikte düşüklere ve rahim içi bebek enfeksiyonlarına yol açabilirler. Bazen tüpleri tuttukları vakit yapışıklık ve tıkanıklığa bağlı kısırlığa yol açabilirler.
4-GONOKOSİK VAJİNİT (BEL SOĞUKLUĞU)
Etken mikrop Neisseria gonorhea’dır. Çok bol irinli ve kokulu akıntıdır. Akut periyotta 38 derecenin üzerinde ateş ve çok şiddetli kasık ağrısı ile bir arada masraf. Cinsel yolla bulaşan bir hastalıktır. Akut devirde tedavi edilmezse tubalarda abseler yapıp cerrahiye kadar gidebilecektir. Ayrıyeten tubalarda yapışıklık ve tıkanıklığa bağlı kısırlığa da yol açar.
SİFİLİZ (FRENGİ)
Etken mikrop Tripanoma Pallidum’dur.Cinsel yoldan bulaşan bir hastalıktır. Akut devirde pelvik ağrının yanında bilhassa dış genital organlarda simetrik şankır denilen kırmızı lezyonlarla karakteristiktir. Ayrıyeten lenf nodları da tutulduğu için lenf bezlerindeki şişliklerle de karakteristiktir. Tedavi edilmez ve kronikleşirse öbür organlarada yayılabilir.(beyin, karaciğer gibi)
AKUT ÜRETRAL SENDURUM (AKUT SİSTİT)
Etken mikroorganizma klamidia trochamotis’dir. Çok şiddetli idrar yaparken yanma yahut idrar yapmakta zorlanma 38 derece üzerinde ateş, üretra etrafında kızarma, ödemle giden bir rahatsızlıktır.
