İdrar kaçırma yahut idrarı tutamama (inkontinans), istemsiz ve ani halde idrarın, idrar yolundan dışarı akmasıdır. İdrar tutamama bayanlarda erkeklere nazaran iki kere daha sık görülür ve görülme sıklığı %14 – 49 ortasında değişir.
Bayanda hem toplumsal hem de hijyenik bir sorun oluşturmaktadır. Ülkemizde yaklaşık yılda 100 bin bayan hasta, bu nedenle doktora başvurmaktadır. Bayanların % 25’i hayatlarının rastgele bir periyodunda idrar kaçırma sorunu yaşamaktadır. Yaş ilerledikçe görülme sıklığının artması, insan ömrünün uzaması ile sorun daha da maddi ve manevi açıdan büyümektedir.
İdrar kaçırmanın ölçüsü yoktur; zira hastalık boyutu bayanın toplumsal durumu ile bağlıdır. Birtakım kısımlarda sorun yaşlanmaya bağlı doğal bir sorun üzere görülürken, kimi bayanlarda idrar kaçırma depresyon, yalnızlık ve idrar kokusu nedeni ile toplumsal alakalarda kısıtlamaya neden olmaktadır.
Yapılan araştırmalarda idrar kaçırması olan bayanların %70’i doktora diğer nedenlerle başvurduğunda yapılan muayene ve hikaye alma sonucu idrar kaçırmanın varlığının tespit edildiği görülmüştür.
İdrar kaçırmanın değişik tipleri, nedenleri ve nedene nazaran değişik tedavileri vardır.
Birtakım idrar kaçırma sebepleri geçicidir yani sebepler ortadan kaldırıldığında idrar kaçırma geçer. Bunlara örnek idrar yolu enfeksiyonları, kabızlık, gebelik periyodu ve ilaçların yan tesirleri olabilir.
İdrar kaçırma en önemli 3 kümeye ayrılır:
Gerilim (hareket ile ilişkili) inkontinans
Urge (sıkışma yahut acil idrar yapma hissi) inkontinans
Karışık tip:Her iki durumun da varlığı
1. Gerilim inkontinans (İdrar kaçırma)
En sık olarak görülen tipdir. Öksürme, hapşırma, ıkınma yahut fizikî antrenman sırasında istemsiz idrar kaçırma sorunudur. Bağ dokusu, kalıtımsal olarak zayıf ve sarkmaya eğilimli olan bireylerde, bu sorun sıklıkla oluşur. Kronik öksürük ve astım hastalığı, ağır yük kaldırma, kabızlık, çok şişmanlık üzere etkenler de görülme sıklığını arttırır. Olağan vajinal doğum yapmış , sıkıntı doğum yaşamış bayanlarda da görülür. Kasık adalelerinin yahut sonlarının doğum sırasında zedelenmesi sonucu, idrar kesesi boynu karın içinde artan basınçla yer değiştirerek idrar kaçırır.
Kaçırma damlama stilinde olabildiği üzere , birden bir fincan idrarın kaçışı biçiminde de görülebilir. Hastalarda sık görülen davranışlar idrar kaçırmayı engellemek emeliyle sık tuvalete gitme , idrar kaçırmamak için antrenmandan uzak durma, gece uzunluğu tuvalete kalkmama lakin sabah yataktan tuvalete kalkarken kaçırma üzere.
2. Sıkışma (urge) inkontinans ( acil idrar yapma ihtiyacı)
İdrar kesesinin denetim edilemeyen otomatik kasılmasına bağlı olarak idrar kaçırma biçimidir.
Ekseriyetle daha ileri yaşlarda görülmesi ile birlikte idrar kesesinin tahriş olduğu iltihap, taş, tümör üzere durumlarda da ortaya çıkabilir. Bu hastalarda küçükken idrar kaçırma yahut gece yatağa işeme daha sıktır. Sıklıkla hastalarda tuvalete yetişirken idrarını tutamama , günde 8 den fazla tuvalete gitme, geceleri idrara kalkma, en az iki saatte bir tuvalete gitme, tuvalette uzun mühlet kalma, yavaş ve damlama biçiminde idrar yapma yahut idrarını tam boşaltamama mevcuttur. Rastgele bir tetikleyici faktör (örn . su sesi) ile birdenbire idrar yapma hissi duyarak tuvalete koşan hasta tuvalet kapısında idrarını tutamayıp kaçırır.
3. Karışık tip: Üstte bahsedilen her iki durum birebir hastada bulunur. Çoklukla öksürmek, hapşırmak ile idrar kaçırma ile birlikte birdenbire idrar kaçırma ve gündüzleri sık idrar gitme şikayetleri mevcuttur.
Teşhis konması hasta ve ailesinin doktora karşı açık ve dürüst davranması halinde kolaydır. Hastanın idrar kaçırma hali öğrenilir. Öksürürken yahut ağır kaldırırken orta ara bir ölçü idrar kaçırılıyor mu, idrara sıkıştığı vakit tuvalete yetişemeden idrar kaçırıldığı oluyor mu, gündüzleri ne sıklıkla idrar yapılıyor, idrar yapmak için uykudan kaç kere uyanılıyor, son yıl içinde yatağa idrar kaçırıldı mı, ped kullanılıyor mu?
Muayene hastanın pelvis( leğen kemikleri ortasında kalan bölge) kıymetlendirilmesi ve ultrasonografi ile rahim ve yumurtalıkların denetimi ve idrar yollarını etkileyebilecek tıbbi meselelerin (astım, felç, parkinson, diabet , multiple skleroz , v.b.) araştırılmasını içerir. Hastanın idrar kaçırmasını gözlemek için idrar kesesine bir ölçü sıvı verilerek yahut sıkışması beklenerek ıkındırma ile idrar kaçırma gözle görülmeye çalışılır
Bu süreçlerden sonra hastanın idrar analizi ve idrar kültürü yapılıp, gereğinde uygun tedavi verilir. İdrar kaçırmanın varlığını yahut ölçüsünü tespit edebilmek için ped test yapılabilir. Hasta bu test için 24 saatlik bir vakit içerisinde değiştirdiği pedleri getirir. Pedlerin kuru ve ıslak tartıları ortasındaki fark hesaplanarak kaçırmanın varlığı ve ölçüsü tespit edilmeye çalışılır. Bilhassa daha evvel idrar kaçırma ameliyatı olmasına karşın idrar kaçırmaya devam eden hastalar ve ameliyat yapılacak hastalarda daha detaylı bir inceleme olan Ürodinami yapılır.
İdrar Kaçırma Tedavisi
Birinci olarak hastanın idrar kaçırmasını arttıran faktörlerin ortadan kaldırılması sağlanmalıdır: kabızlık, şişmanlık, sigara kullanımı, vajinal ve idrar yolu enfeksiyonları , idrar taşları ve tümörleri , denetimsiz şeker hastalığı, vb.
Adele gevşeten, tansiyon düşürücü, idrar söktürücü, sakinleştirici, depresyon ve alerji ilaçları da idrar kaçırmaya sebep olabilir.
Kegel antrenmanları: Pelvis kasların eğitimi idrar yaparken, bu bölge kaslarının sıkılması ile idrar akımının durdurulması ve 5 saniye tutulması, sonra tekrar gevşetilmesi ile olur. Bu süreci yaparken hangi kasların kasılmasının bu etkiyi sağladığı anlaşılır. 1 hafta içinde öğrenildikten sonra, gün uzunluğu 5 yavaş, 5 süratli hareket günde en az 5 defa yapılmalıdır. Hamilelik süresincede en az 3 defa yapılmalıdır ve doğum sonrası da asgarî 10 kere yapılmalıdır.
İlaç tedavisi: Doktor tarafından karar verilen ilaçların kullanımı uygun hastalarda yarar sağlamaktadır.
Cerrahi tedavi: Gerilim inkontinansın tedavisi için çeşitli ameliyat tipleri mevcuttur. Seçilmiş olaylarda cerrahi tedavideki muvaffakiyet oranları yüzde 60-90’lara ulaşmaktadır.
