Gebelik planlayan bayanlara gebelik öncesinde;
- Sigara kullanıyorlarsa bırakmaları ya da günde 3’ün altına düşürmeleri,
- Gebelik öncesinde Hepatit B, kızamıkçık (rubella) taraması yaptırmaları ve gerekirse aşılarını tamamlamaları,
- Kilo fazlası olan bayanlar için kilo vermeleri,
- Günde 400 mikrogram folik asit kullanmaları, daha evvelki gebeliklerinde anomalili bebek hikayesi (nöral tüp defekti) olan bayanlara ise günde 4 mg folik asit almaları,
- Akdeniz anemisi, kistik fibrozis üzere kalıtsal hastalıklar için taşıyıcı olan ya da ailesinde bu tip hastalıklar bulunan ailelerin genetik danışmanlık alması önerilmektedir.
Gebelik sırasında saç boyatma ve makyaj yapmanın, gebeliğin son haftalarına kadar cinsel alakada bulunmanın (erken doğum tehdidi ya da kanama hariç), havuz ya da denize girmenin, uçakla seyahat etmenin (gebeliğin 26. haftasından sonra tabip raporu gerekmektedir), otomobil kullanmanın (son aya kadar), spor yapmanın, bilgisayar ve cep telefonu kullanmanın, metal dedektörlü güvenlik kapılarından geçmenin ziyanlı olduğuna dair bilimsel bir delil bulunmamaktadır. İki-üç saatten kısa uçak seyahatlerinde sık hareket, baldır idmanları ve bol sıvı alımı kâfi olur. Daha uzun seyahatler için bunlara ek olarak varis çorabı giyilmesi önerilir.Daha evvelden damar sorunu ve varisleri olan hamileler için seyahat öncesi tabibi ile görüşmesi önerilir. Gemi seyahati bilhassa gebeliğin erken devirlerinde bulantı ve kusmada artışa neden olabilir. Gebelikte her türlü diş tedavisi yapılabilir.
Demir ilaçları gebelikten evvel kansızlık (anemi) sorunu olan bayanlarda yahut 26. gebelik haftasından sonra anemi gelişen bayanlarda gereklidir.
Gebelikte fetal anomaliye rastlanma riski %2’dir. Gebeliğin 10-14. haftalarında ultrason ile fetal anomalilerin %40’ı, 22-24. haftalarda %80’i belirlenebilmektedir. Unutulmaması gereken nokta; gebelikte yapılan tarama testlerinin %10’unda aslında bebekte sorun olmadığı halde sorun varmış üzere çıkabilmektedir.
Gebeliğinizin sağlıklı bir halde devam etmesi ve gebelik sırasında oluşabilecek sorunların erken devirde tanınabilmesi ve önlenebilmesi için gebelik müddetince hekiminizin önerdiği aralıklarla takip edilmeniz gerekmektedir. Gebelik öncesinde bir sorunu olmayan bayanlarda çoklukla önerilen izlem formu ve gerekli tetkikler şu haldedir:
İlk muayene: Ultrason ile gebelik kesesi (gebeliğin 5-6.haftası) ve bebeğin kalp atımının tespit edilmesini (gebeliğin 7-8.haftası) takiben kan basıncı ve beden yükü ölçülüp kaydedilir. Gebeliğin riskli gebelik olup olmadığının tespiti için evvelki gebeliklere ilişkin bilgiler, bu gebelikte ortaya çıkan şikayetler ve anne adayının daha evvel geçirdiği hastalıklar ve ameliyatlar, kullandığı ilaçlar, sigara-alkol kullanımı, çiftlerin ailesinde kalıtsal hastalık olup olmadığı ve eşler ortasında akrabalık olup olmadığı sorgulanmalıdır. Açlık kan şekeri, kan kümesi ve hepatit testleri istenir. Şayet anne adayının HBs Ag müspet ise doğum sırasında bebeğe geçişi önlemek için çabucak doğumdan sonra bebeğe aşı ve immünglobulin yapılmalıdır. Aşı 2. ve 6. aylarda tekrarlanmalıdır. Hamileye ilişkin son bir yıl içinde yapılmış smear testi yoksa rahim ağzından smear alınması önerilir. Kan uyuşmazlığı olan çiftlerde (anne Rh -, baba Rh+) bebeğin etkilenip etkilenmediğini belirlemek için indirekt Coombs (IDC) testi istenir. Doğumdan sonra bebek kan kümesine ve direkt Coombs bakılır. Bebek kan kümesi Rh+ ve direkt Coombs testi negatif ise anneye doğumdan sonraki birinci 72 saat içinde Anti IgD aşısı yapılarak daha sonraki bebeklerin olumsuz etkilenmesi önlenmiş olur.
İkinci muayene: 11-14. gebelik haftalarında beden yükü ve kan basıncı ölçümü yanında ultrason tekrarı gereklidir. Ultrason ile Down sendromu taraması için ense deri kalınlığı ölçümü ve burun kemiği (nasal kemik) varlığına bakılır; PAPP-A ve f-beta HCG ölçümü için kan alınır. Bu testle Down sendromlu bebeklerin %90’ı tespit edilebilir. Rh – hamilelerde IDC testi tekrarlanır. 16-18. gebelik haftalarında anne kanında bakılan HCG, östriol ve alfafetoprotein seviyeleri anne yaşı vr gebelik haftası ile birlikte değerlendirilerek(üçlü tarama testi)bebeğin Down sendromlu olma riski belirlenir. Bu test ile Down sendromlu bebeklerin %64’ü tespit edilebilir. Bu test yalnızca riski gösterir ve kesin teşhis için gebeliğin birinci 3 ayında bebeğin eşinden örnek (CVS), ikinci 3 ayında ise bebeğin etrafındaki sıvıdan örnek (amniosentez) alınır.
Üçüncü muayene: 22-24. gebelik haftasında beden tartısı ve kan basıncı ölçümünü takiben tam kan sayımı için kan alınır. Hemoglobin kıymeti 11’in altında ise demir ilacı önerilir. Bu haftalarda ayrıyeten bebeğin tüm organlarının ve kalbinin ayrıntılı olarak incelendiği detaylı ultrason incelemesi ve hekiminiz gerekli görürse rahim damarlarındaki kan akımını inceleyen Doppler ultrason incelemesi yapılmalıdır. Gebeliklerin%4’ünde ortaya çıkan gebeliğe bağlı şeker hastalığını (diabet) taramak için gebeliğin 24-28. haftaları ortasında 50 gram oral glukoz yükleme testi yapılmalıdır. Bu testte aç yahut tok karnına 50 gram glukoz içiminden 1 saat sonra kan şekerine bakılır. 140’ın üzerinde ise 100 gram glukoz ile yükleme testi yapılarak diabet tanısı konulur. Rh – hamilelerde IDC testi tekrarlanır.
Dördüncü muayene: 32. haftada kan basıncı ve beden tartısı ölçümüne ek olarak bebeğin gelişimini kıymetlendirmek için ultrason yapılmalıdır. Rh – hamilelerde IDC testi tekrarlanır.
Beşinci muayene: 38-39.gebelik haftasında bebeğin varsayımı doğum tartısı ve kemik çatınızın uygunluğuna bağlı olarak doğum halinin planlanması için yapılacak son ziyarettir. Kan basıncı ve beden yükü ölçümünün yanı sıra ultrason ile bebeğin yükü, su durumu ölçülür, NST ile bebeğin kalp atışları kıymetlendirilir. 38. gebelik haftasından sonra NST ve ultrason takipleri hekiminizin uygun gördüğü sıklıkta doğuma kadar devam eder.
