Gestasyonel diabet ya da öteki deyişle gebelik devrinde ortaya çıkan diabet, insülin direncine pankreas organının karşılık vermede yetersiz kalmasıdır. Gestasyonel diabet ayrıyeten gebelik sırasında birinci defa ortaya çıkarılan olağandışı glukoz (şeker) toleransı olarak da tabir edilmektedir. Gebelik periyodu fizyolojik olarak insülin direnci ile bir arada seyreder. Bu durum bebeği besleyen plasenta dokusundan salgılanan diabetojenik hormonlar olan; büyüme hormonu(GH), kortikotropin salınımı yapan hormon (CTRH), plasenta laktojen (PL) ve progesteron hormonları aracılığıyladır. Şayet gebelik devrinde insülin direncine bağlı glukoz (şeker) metabolizması bozulur ve tedbir alınmadan bu halde devam ederse ortaya çıkabilecek sonuçlar ortasında; artmış preeklampsi riski ( gebelik zehirlenmesi), makrosomi ( iri bebek) ve hasebiyle artmış sezeryan doğum oranı, fetal organomegali (hepatomegali, kardiyomegali), operatif doğum, anne ve bebekte doğum travması, yenidoğanda teneffüs sorunları ve metabolik komplikasyonlar (hipoglisemi, hiperbilirubinemi) artmaktadır. Ek olarak, şayet annenin organogenezis devri dediğimiz 6-8.hf aralığında bilinen yahut bilinmeyen aşikar diabet nedeniyle hiperglisemisi ( kanda yüksek şeker düzeyi) varsa, düşük riski ve konjenital (doğumsal) anomali riski artmaktadır. Gebelik periyodunda gestasyonel diabeti olan ve tedavi uygulanmayan hastalarda ileriki periyotlarda tip 2 diabet gelişme riski ve kardiyovasküler hastalık görülme ihtimali artmaktadır. Bu bayanların doğurduğu çocukların da uzun devir tesirleri denilen obesite, olağandışı glukoz toleransı, metabolik sendrom üzere hastalıklar açısından risk altındadır. Gestasyonel diabet ve obesite ile kombine( gestasyonel yahut gestasyonel olmayan) diabeti olan anneden olan çocuklarda artmış otizm riski de tanımlanmıştır.
Gestasyonel diabet terimi, gebeliğin 2.yarısında teşhis konulan hamileler için kullanılmaktadır. Gebelikteki insülin direnci birinci sefer gebelikte ortaya çıkan ancak muhtemelen öncesinde diabet yatkınlığı olanlarda daha besbellidir.
GESTASYONEL DİABET İÇİN KİMLER RİSK ALTINDA?
1)Önceki gebeliğinde gestasyonel diabet yahut bozuk glukoz intoleransı olan kadınlar
2)Ailede diabet hikayesi olanlar, bilhassa 1.derece akrabalarında
3)Gebelik öncesi BMI i 30kg/metrekareden yüksek olanlar, ergenlik devrinde yahut gebelikler ortası periyotta bariz kilo almış bayanlar, gebeliğin 18-24.haftaları ortasında fazla kilo alan kadınlar
4) Anne yaşı 25 în üzerinde olanlar
5)Önceki gebeliğinde açıklanamayan gebelik kaybı yahut meyyit doğum hikayesi ya da malforme (anomalili) bebek hikayesi olan kadınlar
6)Diabet gelişimi için yatkınlığı olanlar; metabolik sendrom, polikistik over sendromu olanlar; steroid kullananlar, hipertansiyonu olanlar
7) Çoğul gebeliği olanlar (ikiz, üçüz gebelik)
Risk azaltmada hami yaklaşımlar olarak, kilolu hastalarda gebelik öncesi kilo verilmesi, tertipli antrenman programları uygulanması, diyet teklifleri yapılabilir.
TARAMA VE TEŞHİS TESTLERİ
Diabet için tarama ve teşhis testleri, diabetli hamileyi ortaya çıkarmak için ve sonrasında uygun tedavi vererek, maskrosomi, bebeğin çıkımda omuz takılmasını engelleme ve preeklampsi üzere, maternal ve fetal morbiditeleri azaltmak hedefiyle yapılmaktadır.
Çoğunlukla tarama ve teşhis testleri, glukoz (şeker) içeren solüsyonların içilmesini takiben yapılan kanda glukoz ölçümüdür ve bu testlerin hiçbiri anne ve bebek üzerinde olumsuz ve ziyan verici tesir yapmamaktadır.
Eğer gestasyonel diabet teşhis edilirse, yaklaşım olarak öncelikle diyette değişiklikler, yakın kan şekeri ve kilo takibi, uygun ilaç tedavisi ve yakın anne-bebek izlemleri yapılmalıdır. Tarama testlerinde gaye, asemptomatik (belirti vermeyen) ve bu hastalığı geliştirme riski taşıyan bireyleri ortaya çıkartmaktır. Tarama testleri 1 basamaklı ve 2 basamaklı testler olarak ayrılmaktadır.
2 Basamaklı yaklaşım: Sıklıkla tarama testidir. 50gr OGTT testi, glukoz intoleransı ( şeker metabolizmasında bozulma) olan bayanları belirler. Test sonucu yüksek çıkanlar 2.basamak olan 100gr OGTT ( açlık kan şekeri, 1.2.ve 3.saat tokluk kan şekerleri ölçümü) testine alınırlar. 100gr OGTT testi gestasyonel diabet için teşhis testidir ayrıyeten.
Tek basamaklı yaklaşım; 75 gr OGTT olarak bilinmektedir. 1.ve 2.saat tokluk kan şekeri ölçümlerini içerir. Tarama ve teşhis beraberdir.
Tarama testleri için kimler aday?
Gebe bayanların %90 ı gebelik devrinde oluşan kan glukoz seviyesi bozulması açısından en az bir risk faktörü taşımaktadır. Bununla birlikte, bayanların neredeyse %20 si herhengi bir risk faktörü taşımaksızın gestasyonel diabet tanısı almaktadır.
Tarama testi ne vakit yapılmalı?
Erken gebelik devrinde yalnız tanımlanmamış tip 2 diabet kuşkusu olanlara (BMI i 30kg/metrekarenin üzerinde olanlar, evvelki gebelikte gestasyonel dibet kıssası olan yahut polikistik over sendromu üzere bilinen bozulmuş glukoz metabolizması olanlar) test uygulanabilir. Kanda hemoglabin A1c seviyesi bakılarak, birinci prenatal vizitte erken devir aşikar diabet tanısı konulabilir ( hemoglobin A1c seviyesinin 6.5 üzerinde olması). Lakin hafif seviyede glukoz intoleransını yakalamada başarılı değildir.
Erken devir testi yok ise yahut negatifse, dünya genelinde uygulanan 24-28 hafta gebelik periyodunda tarama testinin yapılmasıdır. 50gr OGTT testi yemekten bağımsız olarak 50 gr glukoz içeren sıvının içilmesinden 1 saat sonra bakılan kan şekeri seviyesidir.
