Gebelik fizyolojisine bağlı annede hem fizikî, hem hormonal, hemde biyokimyasal birçok değişiklik olmaktadır. Kimi şikayetler belirli devirlerde ön planda olmakla birlikte kimi tüm gebelik boyunca görülebilir. Yeniden de bu mevzuyu ele alırken, gebeliği incelediğimiz üç aylık süreçlere nazaran şikayetleri irdelemek daha akılda kalıcı olacaktır.
Birinci trimesterde erken gebelik bulguları şikayet olarak algılanır. Halbuki bunlar annenin gebeliğe alışma sürecindeki tüm değişikliklerin sonucudur. Bunlar kasık ağrısı, çok yorgunluk, uyku hissi, bulantı, kusma, sıcaklık hissi, sık idrara çıkma, kabızlıktır.
İkinci üç aylık devirde en sık bel ağrısı ve bacaklarda kramp görülür.
Üçüncü trimesterde ise mide yanması, varisler, hemoroidler (basur), ayaklar, ayak bileği ve el parmaklarında şişme ve idrar kaçırma en sık gebelik şikayetleridir.
ERKEN GEBELİK BULGULARI
Adet gecikmesi olduktan sonra birinci hissedilen gebelik bulguları, çok yorgunluk, uyku hissi, göğüslerde dolgunluk ve hassasiyet, karında şişkinlik ve gerginlik, sık idrara çıkma olup bunlar olağan kabul edilir.
Diğer erken gebelik bulguları ortasında olan bulantı-kusma, bağırsak alışkanlıklarında değişiklik, kasıklarda ağrı ve kramp, aşerme ve baş ağrısının şiddeti belirli derecenin altında ise hastalık bulgusu kabul edilmez.
KASIK AĞRISI
Gebeliğin erken periyodunda hormonal değişiklere, ilerleyen gebelik haftalarında ise rahimin büyümesine bağlıdır. Kasık ağrısının sıklaşma, şiddetlenmesi, nizamlı olması yahut kanamanın eşlik etmesi durumunda düşük tehtidi yahut dış gebelik kuşkusu akla gelmeli ve ayırıcı teşhis için ileri tetkikler yapılmalıdır.
AŞIRI YORGUNLUK, UYKU HİSSİ
Erken gebelik periyodunda en sık rastlanan şikayet, çok yorgunluk ve uyku hissidir. Gebeliğin bir çok değişikliği sonucu oluşur. Tansiyon düşmesi, kan şekeri düşmesi, progesteron hormonal tesirleri, metabolik değişiklikler ve gebeliğin fizyolojik kansızlığı bu nedenler ortasındadır. Hekiminizle görüşerek ek tetkik, vitamin dayanağı yahut demir desteği gerekip gerekmediğini tartışmalısınız. İşyerinde yahut meskende yardım tekliflerini reddetmeyin. Nizamlı ve sağlıklı beslenin, sıkça dinlenin ve uykusuz kalmayın. Yorgunluk hissinin size yahut bebeğe bir ziyanı yoktur, lakin şimdi hamile olduğunuzu söylemediğiniz ortamlarda hayatınızı zorlaştırabilir.
BULANTI, KUSMA
En sık şikayetlerdendir. Bazen yalnızca bulantı, bazen buna eşilk eden kusma halindedir. Birinci 12 haftada hamilelerin yaklaşık yarısında kusma, %80’den fazlasında da bulantı görülür. Günün her saatinde olabilir. Bazen gün uzunluğu devam eder. Birinci trimesterde kilo almanız bebeğin gelişimi için gerekli değildir. Bu yüzden, bebeğinize ziyanı yoktur. Sıklıkla birinci 12 haftadaki hormonal değişiklere bağlıdır. 16-20. hafta ortasında geçer. 0n hamileden birinde 20.haftadan sonra da devam edebilir. Çok şiddetli formu (hiperemezis gravidarum) tedavi, hatta hastaneye yatış gerektirebilir.
Birçok faktör gebelikte bulantı-kusma şikayetleri açısından riskinizi arttırabilir:
• evvelki gebelikte bulantı-kusma öyküsü
• ailede gebelikte bulantı-kusma hikayesi olması
• araç tutma öyküsü
• östrojen içeren hap kullanırken bulantı öyküsü
• obez olmak (VKI≥30)
• stres
• çoğul gebelik
• birinci gebelik
İlk olarak öğün ölçüsünü arttırıp daha az, lakin daha sık yemek yiyin. Tercihan, kuru, katı ve karbonhidrattan varlıklı (ekmek, kraker, yağsız pilav ve makarna, haşlanmış patates) besinler tüketin. Yağlı yiyeceklerden uzak durun. Sıcak yemekler daha çok koktuğu için soğuk besinleri tercih etmek mantıklıdır, zira koku da bulantıyı uyarır. Aç karnına çiğ yemek, örneğin salata, meyve üzere şeyler yemeğin. Suyu tok karnına ve azar azar için. Şekerli içecekler de bulantıyı uyardığı için önerilmez. Dinlenmeyi ihmal etmeyin zira yorgunluk bulantıyı şiddetlendirir. Kesinlikle bir uğraş bulun. Yalnızca mide bulantısı-kusmaya konsantre olmanızın size bir yararı olmayacaktır. Yardım alabilirseniz yemekleri bu müddette diğeri yapsın ki siz kokudan uzak durabilesiniz. Karını sıkan kıyafetler de giymeyin. Bol ve rahat şeyler giymeye dikkat edin. Bu işe yaramazsa, B6 vitamini 25 mg günde 3 kere önerilir. Ağızdan hiç besin tüketilemez duruma gelirseniz hastaneye yatıp damaryolundan tedavi olmanız gerekir.
Mutlak hekiminize başvurmanız gereken durumlar şunlardır:
• idrarınız çok koyu renk ise yahut 8 saatetn fazladır idrara çıkmadıysanız
• 24 saat boyunca ne yerseniz yahut içerseniz kusuyorsanız
• ayakta dururken şiddetli halsizlik, baş dönmesi yahut göz kararması hissediyorsanız
• karın ağrınız varsa
• ≥38 o C ateş olursa
• kanlı kusma gelişirse
SICAKLIK HİSSİ
Gebelikte vücud ısısı olağana nazaran bir derece artar. Hem hormonların hem de hızlanan metabolizma sonucu cilde olan kan akımının artışının bunda rolü vardır. Bu yüzden terleme ile daha fazla su kaybedersiniz. Rahatlamak için daha doğal dokusu gereçlerden yapılmış rahat kıyafetler giyin. Bunlar hem daha fazla ter emer, hem de cildin nefes almasına müsaade verir. Oda ısısını düşürün. Sık duş alın.
SIK İDRARA ÇIKMAK
Erken gebelik bulgularından biridir. Tüm gebelik boyunca da devam edebilir. Büyüyen rahimin mesaneye basısına bağlıdır. Gebelik sonlarına yanlışsız da bebeğin önde gelen kısmının ki sıklıkla baştır basısı etkendir.
Ne yapabilirsiniz? Gece uyanmanıza neden oluyorsa geç saatlerde bir şey içmemeye çalışın. Bazen hamileler tuvalette mesanelerini tam boşaltamaz. Bilhassa son periyotta tuvalette oturduğunuzda, öne-arkaya yanlışsız hareket ederek mesaneyi tam boşaltabilirsiniz.
Ne vakit yardım almalısınız? İdrar yaparken yanma, kanlı idrar, idrar yaptıktan çabucak sonra hala idrar yapma hissi varsa enfeksiyon olabilir. Bol su içerek idrarın yoğunluğunu azaltın ve hekiminize haber verin.
KABIZLIK
Gebeliğe bağlı hormonal değişiklikler erken periyot de kabızlık da yapabilir. Önleyici olarak, tam buğday, meyve, zerzevat, kuru fasülye, mercimek üzere bol lifli yiyecekler tüketin. Tertipli idman ile deveranını arttırın. Bol su için. Demir ilaçları da kabızlık nedeni olabilir. Lakin gebelikte demir desteği olmazsa olmazdır. Piyasada birçok alternatif olduğundan öteki bir demir ilacına geçerek deneyebilirsiniz.
İKİNCİ TRİMESTER
BEL AĞRISI
Nedenleri:
-
Rahim büyüdükçe, vücud tartı merkezini istikrarda tutmak için, bel kavsinin artması.
-
Leğen kemiklerini birarada tutan ve omurgadaki bağlarda gevşeme
-
Omurga etrafı kasların spazmı
Önlem olarak her gün hatırlamanız gerekenler şunlardır:
• ağır eşya kaldırmayın
• yerden bir şey alırken dizlerinizi kırarak, sırtınız dik olmalı
• dönme hareketini omurganızdan değil bacaklarınızla yapın
• topuksuz ayakkabı giyin ki yükünüz yere basarken eşit dağılsın
• otururken ayaklarınızı yüksekte tutmaya çalışın, altına dayanak alın
• eşya taşımanız gerekirse ikiye bölüp iki taraflı taşıyın
• otururken sırtınız düz olmalı ve arttan desteklenmeli
• yeteri kadar dinlendiğinize emin olun, bilhassa son dönemlerde
Yatak döşeğiniz sert olursa daha az sırt ağrısı çekersiniz. Karın kaslarınız güçlendiren antrenmanlar sırt ağrısına da güzel gelecektir. El ve dizlerinizin üstünde kutu durumu alın. Dizler kalçanın, eller omuzun altında, el parmakları öne uzanıyor olmalı, sırtınız düz olarak yere paralel olmalı. Karın kaslarını içe çekin ve sırtınız tavana gerçek yükseltin, gövdeniz kamburlaşırken başınızı öne yanlışsız gevşek bırakın. 3-5 saniye bu türlü kalıp birinci konuma dönün. Sırtınız hiç boşta kalmamalı, daima düz konuma geri dönmeli. Bu hareketi 10 sefer tekrarlayın ritmik olarak sırtınızı yapabildiğiniz kadar üst kaldırın her seferinde. En çok önerilen suda antrenman ve sırtüstü yüzmedir. Masajın da yararı vardır.
BACAKLARDA KRAMP
Ani, keskin ağrılı kasılma formundadır. Sıklıkla dizaltı kasları yahut ayaklarda görülür. En sık, geceleri oluri hatta, uykudan uyandırır. Nedeni tam belirlenmemiştir. Krampları önlemek için nizamlı, hafif, bilhassa ayak bileği ve bacak idmanları önerilir. Böylelikle, sirkülasyonunuz güzelleşecek ve kramplar önlenebilecektir. Şu idmanı uygulayabilirsiniz: Ayaklarınızı 30 kez uzatıp gerin, ayağınızı saat istikametinde ve aksi tarafta 8 kere çevirin
ÜÇÜNCÜ TRİMESTER
MİDE YANMASI
Çeşitli nedenlere bağlıdır:
-
Yavaş mide boşalması
-
Hormonal tesir (progesteron, motilin)
-
Rahimin büyümesine bağlı mideye yaptığı mekanik bası
-
Azalmış yemek borusu alt ucu kas tonusu
Gebeliğin her devrinde gelişebilir. Sıklıkla 27. haftadan sonra gelişir. Daha evvel mide sorunu olanlarda daha erken gelişebilir. Evvelki gebeliğinde bu şikayeti olanlarda tekrarlama riski artar. Yanma hissi, göğüs kafesine de yansır. Mide yanması ayrıyeten, karında şişkinlik, hazımsızlık, bulantı ve kusma hissi de uyandırır. Yeme alışkanlıkları ve hayat stili değişiklikleri ile tedbir alabilirsiniz. Sağlıklı beslenin. Öğünleri daha sık, lakin az ölçüde tutun. Dik konumda yemek yiyin. Gece yatmadan en geç 3 saat evvel yemek yemiş olun. Yağlı yiyeceklerden uzak durun. Sigara ve alkolden uzak durun. Gebelikte inançla kullanabileceğiniz ilaç şeçenekleri (antiasidler, proton pompa inhibitörleri: ranitidin, omeprazol) de vardır.
VARİSLER
Toplar damarlardaki genişlemelere ‘varis’ denir. En sık bacak damarlarında görülür. Dış genital bölgede de olabilir. Sıklıkla doğum sonrası gerilerler. Uzun mühlet ayakta kalmaktan kaçının, bacak bacak üstüne atarak oturmayın, çok kilo almaktan kaçının, mümkün olduğunca bacakları üst kaldırarak oturmaya çalışın, varis çorabı giyin, yatarken bacaklar yukarda olsun, yürüyüş, yüzme ve ayak hareketleri ile dolanımı hareketlendirmeye çalışın.
HEMOROİD (BASUR)
Kalın barsağın son kısmı ve makat etrafında genişleyen toplar damarlara ‘hemoroid’ denir. Hamilelerde hormon tesiriyle damarlar daha gevşek olma eğiliminde olduğundan daha sıktır. Ele gelen kitle, kaşıntı, ağrı, hassasiyet, kanama, dışkılamada ağrı ve rahatsızlık, kanlı gaita ve sonrasında akıntı şikayetlerine neden olurlar. Sıklıkla doğum sonrası gerilerler.
Kabızlık, hemoroide neden olabilir. Kimi ömür biçimi ve diyet değişiklikleri ile hemoroidleri geriletir ve önlersiniz. Bol lifli yiyecekler olan tam buğday, meyve ve zerzevat tüketin. Bol su için. Böylelikle kabızlığı önlersiniz. Uzun mühlet ayakta kalmayın. Sirkülasyonu hareketlendirmek için nizamlı antrenman yapın. Ağrı varsa buza sarılı bez uygulayabilirsiniz. Ele geliyorlarsa kayganlaştırıcı jel ile nazikçe geri itebilirsiniz. Çok fazla ıkınmamaya çalışın. Makat paklığını ıslak mendil ile yapın. Makatı sürtme hareketi ile değil, nazik dokunuşlar ile temizleyin. Makat etrafi ağrı ve yangıyı alacak kremler kullanılabilir.
AYAK BİLEĞİ, AYAK VE EL PARMAKLARINDA ŞİŞME
Gebelikte vücud hormonların tesiriyle daha çok su tuttuğu için ayak bileği, ayaklar ve el parmaklarında sıklıkla şişme olur. Gün sonuna yanlışsız bedenin alt kısımlarında ekstra su birikimi olur, bilhassa hava sıcaksa yahut çok uzun mühlet ayakta kalırsanız. Gün içinde yavaşça gelişen bu şişkinliklerin bir ziyanı yoktur. Yalnızca rahatsızlık uyandırır.
Önlem olarak ya da olan ödemi rahatlatmak için uzun mühlet ayakta kalmaktan kaçının. Rahat ayakkabılar giyin. Mümkün olduğunca ayaklarınızı uzatın. Günde bir saat kalp düzeyinden üstte olarak ayaklarınızı yükseltin. Ayak idmanları ayaktayken de otururken de yapabilirsiniz.
Ellerde, yüzde yahut ayaklarda ani şişme olursa hekiminize başvurun. Gebelikte hipertansiyon hastalığının bulgusu olabilir.
İDRAR KAÇIRMA
Hem gebelik hem de lohusalıkta sık rastlanan bir şikayettir. Hamileler bilhassa karın içi basınç artışına neden olan gülme, öksürme, hapşırma, merdiven çıkma, otururken apansız ayağa kalkma üzere aksiyonlar sırasında idrar kaçırır. Bu durum süreksiz olabilir, zira mesane etrafını döşeyen kaslar doğuma hazırlandığından hafif gevşeyebilir. Bu bölgedeki kas gücünü arttıran antrenmanlar gebelikde de önerilir.
SONUÇ
Gebelik dinamik bir süreçtir. Erken periyotta değişiklikler daha bariz olduğundan şikayet sıklığı fazladır. Nelerin sizi alarme etmesi gerektiğini hekiminizle görüşmelisiniz. Gebeliğin ikinci yarısı kısmen daha rahat geçer. Son üç ayda, rahimin güzelce büyümesi sonucu, kitle ve basıya bağlı şikayetler daha sıktır.
