Tüp bebek, ilaç kullanılarak ya da doğal adet devrinde oluşan yumurta hücresinin vaginal yoldan bir iğne vasıtasıyla alınarak sperm hücresiyle laboratuvar ortamında döllendirilip oluşan embryonun rahim içine yerleştirilmesi sürecidir.
Tüp bebek tedavisine başlamak için erkek ya da bayandan en az birisinde olağan yolla hamile kalamama için bir sebebin gösterilmesi ya da sistemli cinsel bağ ve isteğe karşın 1 yıl gebelik oluşamaması ekseriyetle kabul edilir. Sistemli cinsel bağ ereksiyon ve birleşme sorunu olmadan haftada en az 2 defa cinsel ilgi manasına gelmektedir.
Tüp Bebek Tedavisinin Basamakları Nelerdir?
Kadında her adet devrinde ekseriyetle 1 adet yumurta üretilir. Birebir anda gelişmeye başlayan öbür yumurtalar beyinden gönderilen FSH ve LH hormonunun seviyesinden ötürü yeteri kadar büyüyemezler ve atılırlar. Bu doğal olarak çoğul gebelik oluşumunu önleyen en değerli düzeneklerden birisidir. Aslında birçok yumurta hücresi döngüsünü tamamlayamadan sonlanır. Bu evrede biz dışarıdan FSH ve LH hormonunu artırarak hali hazırda atılması beklenen yumurta hücrelerinin döngüsünü devam ettirerek onları kullanmak için atılmadan kurtarırız ve bu yumurtaları taşıyan yumurtalık üzerindeki keseciklerden Bir iğne vasıtasıyla toplarız. Burada her bayana nazaran değişen tedavi rejimleri kullanırız. O denli ki her bayanın yumurtalıkları ve ilaçlara vereceği cevaplar farklıdır. Tüp bebek tedavisindeki asıl muvaffakiyet da bu farklılıkları bilmek ve ona nazaran kişiselleştirilmiş tedavileri uygulamaktan kaynaklanır. Yumurta toplama süreci (OPU=OOCYTE PİCK UP) sonrasında birebir anda erkekten de sperm hücresi alınarak mikroskop altında dölleme yani intrastoplazmik sperm enjeksiyonu yapılır (ICSI). Döllenen yumurtalar makul sıcaklıklardaki ortamlarda embriyoskop denen kameralarla anbean takip edilir. Embriyolar birinci günün sonunda 2 hücreli hale gelirler. Tekrardan rahim içine yerleştirilmeleri (embriyo transferi) için 3 gün hatta tercihan 5 günlük olması beklenir. 5. Güne kadar sağlıklı giden embriyo artık blastokist ismini alır. Tutunma oranı en yeterli embriyolar blastokist olabilmiş olanlardır.
Embriyo transferi uyanık halde yapılan rastgele bir ağrı oluşturmayan çok ince ve hassas kateterler ile rahim içine embriyo yerleştirme sürecidir. Süreç öncesi hastanın idrara sıkışık olması gerekmektedir. Süreç ultrasonografi eşliğinde yapılır ve ekseriyetle 10 dakika kadar sürer. Süreçten sonra yaklaşık yarım saatlik dinlenme sonrası hasta hastaneden başka.
Tüp Bebek Tedavisinde Kullanılan İlaçlar
Genel olarak ilaçlar bedendeki mekanizmayı taklit etmeye yöneliktir. Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçları yumurta gelişimini uyaran, erken çatlamayı önleyen ve vakti geldiğinde denetimli halde çatlatma yapan ilaçlar ile rahim içi dokusuna dayanak verip embriyo tutunmasının devamını sağlayan ilaçlar olarak inceleyebiliriz. Yumurta oluşumunu uyaran ilaçlar çoklukla FSH ve LH hormonu içerirler. İlaçlar deri altı enjeksiyon halinde yapılır. Çoklukla adet devrinin başında yapılmaya başlar. Yaklaşık 10 günlük yumurta geliştirici tedavi sonrasında çatlatma iğnesi yapılırve 36 saat sonra yumurta toplaması gerçekleşir. Bu tedavide kullanılan ilaçlar çoklukla ithal ve yüksek teknoloji ile üretildikleri için değerlidirler.
Tüp Bebek Yumurta Toplama İşlemi
Yumurtalıklardaki yumurta kesecikleri (folikül) kâfi büyüklüğe ulaştığında (17-20 mm) yumurta hücrelerinin son gelişimi (çatlatma) için ilaç uyguladıktan 36 saat sonra yumurtalar transvajinal ultrason eşliğinde çoğunlukla genel anestezi altında OPU denen bir süreç ile toplanır. Toplanan Yumurtalar deney tüplerinin içinde embriyologa teslim edilir. Yumurtalar mikroskop altında sayılır ve sperm ile döllenmek (ICSI) için hazırlıklar yapılır.
Tüp bebek Tedavisinde ICSI (intrasitoplazmik sperm injeksiyonu) OPU yapılarak toplanan yumurtalar epey uzmanlık gerektiren hassas bir süreç olan ICSI ile döllenir. Spermlerden en hareketli ve düzgün yapıda olanları seçilerek mikroskop altında mikromanipulator yardımıyla yumurtaya enjekte edilir. Bu yolla döllenen bütün yumurtalar uygun sıcaklık ve içerikteki ortamlarda bekletilerek embriyoskop altında 24 saat izlenir. Hızlandırılmış fotoğrafik çekimle (Time-Lapse) manzaralar incelenir ve en güzel gelişen embriyolar dahil hepsi kalitesine nazaran derecelendirilir.
Tüp Bebek Tedavisinde Embriyo Transferi
Kalitesine nazaran derecelendirilen embriyolar aslında birinci gün 2 hücreli 3. Gün 8 hücreli haldedirler. Embriyoların doğal gebelik sırasında tüplerden tam rahim içine geçme kademeleri olan blastokist embriyolar ICSI sonrası 5. Gün oluşmaktadır ve en kaliteli ve tutunma (implantasyon) oranı en yüksek seviyededir. Yaşa ve evvelki başarısız tüp bebek sayısına nazaran 1 yahut 2 embriyo transfer edilmek üzere ayrılır. Kalan embriyolar hasta isteği ve embriyo gelişimi göz önüne alınarak dondurulup 5 yıla kadar saklanabilir.
Embriyo Transferi Nasıl Yapılır?
Embriyo transferi taze ve dondurulup çözülmüş embriyo olmasına nazaran öncesinde bir kadro hazırlıkların yapıldığı bir süreçtir. Donmuş transferde yaklaşık 10-15 gün kadar rahim iç zarı gelişimi takip edilerek optimal transfer günü ayarlanır. Taze transfer ise yumurta toplama sürecini takiben 3 ila 5. Günler ortası yapılmaktadır. Transfer günü hafif bir kahvaltı-yemek yenebilir idrara sıkışık biçimde transfer saatinden 15 dakika kadar evvel hastanede olunmalıdır. Hastaya embriyoları hakkında bilgi verilip kimlik doğrulaması hem tabibi hem embriyoloğu hem de hemşiresi tarafından tekrar yapılır. Transfer genital muayene konumunda yapılır. Hastanın yapıldıysa evvelki transferine ve muayenesine nazaran kateter denen embriyoyu rahim içine ulaştıran aletler seçilir ve rahim ağzına yerleştirilir. Akabinde embriyolog tarafından getirilen embriyo doktora teslim edilerek transfer ultrasonografi eşliğinde rahim içinin embriyo için en uygun yerine bırakılır.
Tüp bebek tedavisi kimlere önerilir?
Tüp bebek tedavisi korunmasız olarak 1 yıl sistemli cinsel ilgiye giren ve birinci basamak tedavilerle gebelik elde edememiş çiftlere önerilmelidir. Lakin birtakım durumlar vardır ki bu mühlet beklenmeden de tüp bebek uygulaması yapılabilir.
Tüp bebek tedavisinin direkt olarak önerilebileceği durumlar şunlardır.
Yapılan testlerde
-
Tüplerde çift taraflı tıkanıklığın gösterilmesi
-
Erkekten doğal yollarla sperm elde edilememesi
-
Erkekte ileri derecede hareket bozukluğu ve bozuk yapılı sperm varlığı
-
Klasik yollarla tedavi edilemeyen yumurtlama bozukluğu
-
İleri bayan yaşı
-
Azalmış yumurtalık rezervi
Tüp Bebek Tedavisinde Bayanın Yaşının Önemi
Tüp bebek tedavisinde bayan yaşının ehemmiyeti bilhassa geç yaşta gebelik planlanması ve meslek planlarının öne alınması açısından kıymetlidir. Lakin bayan yaşı artıkça canlı doğum ve gebelik oranları azalmakta ve 45 yaşından sonra gebelik elde edilmesi çok zorlaşmaktadır. Tüp bebek tedavisinde bağımsız olarak en kıymetli gösterge bayan yaşıdır.
Tüp Bebek Tedavisinde AMH Testi
AMH Testi Nedir
Anti müllerian hormon yumurtalıklardaki küçük keseciklerden sentezlenen ve yumurtalıklardaki keseciklerin sayıları hakkında çok güzel bilgi veren bir testtir. Yumurtalıklardaki kesecik havuzundaki sayı azaldıkça test kıymetinde düşme olmaktadır. Yaş ilerledikçe AMH düzeyi düşmekte ve hamile kalma bahtı da bu nedenle yaşla birlikte azalmaktadır. AMH tüp bebek tedavisine verilecek karşılığı saptamada ve ilaç seçiminde de büyük değer taşımaktadır. Bugün itibariyle AMH kıymetinin 0.5 ng/ml den az olduğu olgularda yumurtalık kapasitesinin düşük olduğu sonucuna varıyoruz. AMH düzeyinin 1-3.5 ng/ml olduğu olgular ise tedaviye en uygun cevabın alındığı kümesi oluşturmaktadır.
AMH Testi Olağan Değerleri
AMH <0.5ng/mlDüşük Yumurtalık Rezervi
AMH <1.0ng/ml Hudutta Over Rezervi
AMH 1-3.5ng/mlNormal over rezervi tedaviye âlâ yanıt
AMH >3.5ng/ml Tedaviye çok cevap ve OHSS riski
