Kadın hayat periyotlarından ‘Üreme Çağı’ 19-45 yaş kümesini kapsasa da ‘Sağlıklı Kadın’ açısından 40 yaş üstünü birtakım hastalık riskleri artmaya başladığından, bu yaş kümesinden ayırmak gerekir. Bu yüzden 19-40 yaş kümesi için ana başlıkları ele alacağız.
Üreme sıhhati konusunda neler değerlendirilmeli?
Bu yaş kümesi, isminden da anlaşıldığı üzere, isteyenler açısından çocuk sahibi olma devridir yahut çocuğu olanın da gebelikten korunmayı faal uygulaması gereken devirdir. Gebelik planlayanlar, gebelik öncesi ve gebelikler ortası periyotta, muhtemel gebelik riskleri açısından kıymetlendirmeli, ona nazaran tedbirler alınmalıdır. Bir gebelik hikayesi olan için sonraki gebeliklerdeki riskleri belirlemek daha kolaydır. Lakin gebelikler ortası periyotta de kronik bir hastalık başlayabilir. Hiç hamile kalmamışların ise temel sıhhat açısından gözden geçirilmesi gerekir. Diyabet, tiroid hastalıkları üzere metabolik hastalıklar için riski olanların gebelikte bu hastalıklara yakalanma oranı artmıştır. Kiloluların zayıflaması önerilir. Üreme çağındaki sağlıklı tüm bayanların günde 400 mikrogram folik asit desteği alması, başta bebekte oluşabilecek birtakım yapısal anomalileri tedbire açısından önerilir.
Planlı gebelik açısından ele alınması gereken bir öbür bahis genetik danışmanlıktır. Türkiye’de akraba evlilikleri sıktır. Coğrafik bölgemizde sık görülen genetik hastalıklar (akdeniz anemisi gibi) da vardır. Gerekirse anne-baba adayları muhakkak genetik hastalık taşıyıcılığı için taranır.
Modern ve faal gebelikten korunma ve cinsel temasla bulaşan hastalıklardan korunma metotları de bu yaş kümesi bayanlarda konuşulmalıdır. İstenilen vakitte, istenilen sayıda çocuk sahibi olmak için o çift için en uygun sistemin seçilmesinde yardımcı olunmalıdır.
Cinsel sorun ve korkular ise bayanın ve çiftin ruh sıhhatini bozan ve maalesef toplumumuzda konuşulmaktan çekinilen bahislerdir. Tabibin bu sıkıntılar açısından uyanık olması, yanlışsız yönlendirme ile hastanın kendisine açılmasını sağlaması gerekir. Sıklıkla farklı branşların birarada yardımcı olması gereken bir mevzudur.
Sosyal münasebetler ve zihin sıhhati için hangi bahisler ele alınmalı?
Kişisel ve aile içi bağlar, ruh sıhhatini etkileyen sıkıntıların başında gelir. Yeniden, ülkemizde aile içi şiddet sık görülür. Çalışan bayanların ise mesleksel tatmini ve iş yerindeki gerilimi ruh, dolayısı ile zihin sıhhatini tesirler. Uyku bozuklukları, ruh ve zihin sıhhati sıkıntılarının göstergeci olabileceği üzere kendisi de genel sıhhati bozar.
Konuşulması gereken başka mevzular nelerdir?
Kendi kendine göğüs muayene öğretilmelidir. 35 yaş ve üstündeki bayanlarda yüksek kanser riski varsa önleyici tedaviler başlanmalıdır. Bu yüzden risk faktörlerinin belirlenmesi gerekir.
Hangi tarama testleri yapılmalıdır?
Rahim ağzı (serviks) kanseri taraması, rahim ağzından alınan sürüntüde çalışılır. İki tip laboratuvar testi vardır: Pap test ve Ko test. 21-29 yaş ortası 3 yılda bir Pap test önerilir. 21 yaşından evvel bu kanser taraması önerilmez. 30 yaş ve üstü kümede ise tercihan, Pap test ve HPV (kanser etkeni virüs) tipinin birlikte bakıldığı Ko test yapılması önerilir. Ko test, 5 yılda bir tekrarlanır. Lakin, maaliyeti yüksek olduğundan 3 yılda bir Pap test ile taramaya devam da edilebilir.
Klamidya ve Gonore: Başta rahim ağzında enfeksiyona neden olup, sonra daha önemli problemlere yol açan bu iki mikroorganizma, vajen, ağız, yutak, rektum yahut rahim ağzından alınan sürüntülerde incelenir. İdrar örneğinde de çalışılabilir. Tarama yılda bir yapılır. 24 yaş ve altı bayanlarda cinsel etkin ise ve 25 yaş ve üstü kümede risk faktörü varsa (çok sayıda partner, yeni cinsel partner, yeni cinsel temasla bulaşan hastalık tanısı) yapılır.
Klinik Göğüs Muayenesi, 20 yaş üstünde yılda 1-3 kere yapılması önerilir.
HIV testi ise hayat uzunluğu en az 1 kere yapılmalıdır. Yılda bir de riskler değerlendirip gerekirse tekrarlanır.
Yapılması gereken aşılar:
Tetenoz, difteri aşıları (Tdap, Td): Tek doz uygulanır. Tercih edilen, 10 yılda bir tekrarlanan Td aşısı yerine tek doz Tdap tapılmasıdır.
HPV aşısı: Tartışmalıdır. Tercih edenelerde 26 yaş altında aşılanmamış ise 3 doz şekindedir.
İnfluenza (grip) aşısı: Tek doz ve yılda bir uygulanır.
KKK (Kızıl, kızamık, kabakulak) aşısı: Daha evvel aşılanmamışlara tek doz önerilir.
Suçiçeği (varicella) aşısı: Aşılanmamış yahut suçiçeği geçirmemişlere 2 doz uygulanır.
