Yumurtalık kisti nedir?
Yumurtalık kistleri bayanın tek yahut her iki yumurtalığının içerisinde olan, çoklukla içerisinde farklı kıvamda sıvı ya da sert yapılar içeren, top halinde yapılardır.
Her yumurtalık kisti tıpkı olmayıp farklı tipleri vardır.
Follikül kistleri
Çoğunlukla geçicidirler. Berrak sıvı ile doludurlar. Nadiren 3 cm’nin üstüne çıkarlar. Düzgün kenarlıdırlar, içlerinde sert yapılar yoktur. Tedavide yalnızca takip kafidir. Adet sonrası çoklukla kaybolurlar. Geçmeyen olgularda 3-6 ay mühlet ile kombine doğum denetim hapı verilmesi düşünülebilir.
-İçine kanamış kistler: En sık görülen kistlerdendir. Yumurtlama ile oluşan korpus luteum kistinin içerisine fazla kanama olur ise içi kan dolu bir kist oluşabilir. Bu kistlerin en kıymetli bulgusu şiddetli kasık ağrısıdır. Kanama durmuş ise kist büyümez ancak kanama devam ederse kist yaklaşık 6-10 cm’ye kadar büyütebilir. Karın boşluğuna kan sızması sonucu hayati tehlike yaratabilir, bulantı, kusma, şiddetli karın ağrısı görülebilir. Hastanın durumu kıymetlendirilir. Genelde 4 cm’nin altındaki kistlerde hastanın durumu yeterli ise, karın içerisinde kan yok ise takip yapılabilir. Beden kanı çekecek ve kist kaybolacaktır. Hastanın hayati durumu kötüleşiyor ise, kist 6 cm’nin üstünde ise, hastanın şikâyetlerinde düzelme yerine kötüleşme oluyor ise laparoskopi ile tedavi planlanabilir.
-Basit kistler: Ekseriyetle 4-5 cm’nin üzerinde olurlar ve resen kaybolmazlar. İçinde berrak sıvı vardır. Sert dokular içermezler ve düzgün kenarlıdırlar. Kistin patlaması ile şiddetli kasık ağrısı hissedilebilir. Kist yumurtalığın kendi etrafında dönesine neden olabilir. Tedavide laparoskopik olarak kistin çıkarılması gerekebilir.
Genç bir kızda kolay kist
-Dermoid kist (Matür kistik teratom): Dermoid kistlerin içerisinde embriyolojik dokular vardır. Çoklukla yağ dokusu, saç, deri, diş ve tiroid dokusu üzere dokular olabilir. Genç kızlarda daha sık olarak görülür. Yumurtalığın içerisinden gelişir. Yumurtalığın kendi etrafında dönmesine neden olan en sık yumurtalık kistidir. Bizatihi muhakkak erimezler ve daima büyüyerek dev boyutlara ulaşabilirler. USG’de çok tipik görünümleri vardır. Lakin kuşkulu durumlarda MRI incelemesi kesin teşhis için yapılabilir. Çapları ne olursa olsun (1 cm’de olsa) laparoskopik olarak çıkarılmalıdırlar.
İçinde saç gelişmiş olan bir dermoid kist
-Çikolata kisti (Endometrioma): Endometriozis olarak bilinen rahim iç duvarını kaplayan dokunun olmaması gereken yumurtalıklarda olması, vakit ile burada kanamalara neden olarak için çikolata renginde, ağır kıvamda kist oluşturmasına endometrioma kisti (çikolata kisti) denir. Endometriozisin üreme çağındaki bayanlarda görülme sıklığı %7 civarındadır. Öbür bir değişle her 100 bayanın 7’sinde endometriozis görülür. Endometriozisli hastaların yaklaşık yarısında çikolata kisti gelişir. Tek ya da çift taraflı olabilir.
Çikolata kisti-Şikâyetler:
Sürekli kasık ağrısı, adet devrinde şiddetli kasık ağrısı, alaka sırasında kasık ağrısı ve hamile kalmada zahmet olur. Kistin açılarak çikolata sıvısının karın boşluğuna yayılması durumunda çok şiddetli kasık ağrısı, hafif ateş, bulantı-kusma, kanda beyaz kan hücrelerinin sayısında artma üzere acil tedavi gerektiren durumlara neden olabilir.
Çikolata kisti-Tanı:
Çikolata kistinin USG’de görünümü çok tipik olup ekseriyetle teşhis koydurucudur. Ca-125 denen kan belirteci bu hastalarda yüksektir. Ca-125 aslında yumurtalık kanserinde yükselir ama endometrioma üzere durumlarda da yükselebilir. Bu nedenle kaygı etmeye gerek yoktur.
USG’de çok tipik görünümlü endometrioma kisti
Çikolata kisti-Tedavi:
Tedavide hastanın çocuk isteyip istemediği, şikâyetlerinin durumu ve kistin büyüklüğüne nazaran planlama yapılır. Çikolata kisti tabiatıyla erimez, kaybolmaz. Tedavi edilmez ise bilakis daha da büyüyüp dev boyutlara ulaşabilir. Kistin büyümesi ile birlikte sağlam yumurtalık dokusunu azaltarak yumurtalık rezervinin azalmasına neden olur. %1 oranında tabanında yumurtalık kanseri gelişebilir.
Bekâr yahut çocuk istemeyenlerde kasık ağrısı şikâyeti var ise yahut kist büyüklüğü 4 cm’nin üstünde ise çikolata kistinin laparoskopik olarak çıkarılması gereklidir. Çocuk isteyenlerde tüp bebek planı yok ise, çaptan bağımsız olarak çikolata kistlerinin çıkarılması gereklidir. Laparoskopik olarak çikolata kistleri çıkarılanlarda 2 yıl mühlet ile cinsel bağ olması durumunda gebelik elde etme oranı, ameliyat olmayanlara nazaran çok daha fazladır. Hastanın tüp bebek planı var ise 4 cm’nin üstündeki kistler laparoskopik olarak çıkarılmalıdır. 4 cm’nin altındaki kistlerin tüp bebek öncesi çıkarılmasına gerek yoktur. Tüp bebek öncesi 4’cm den küçük çikolata kistlerinin iğne ile boşaltılması muhakkak önerilmez.
-Tümöral kistler: Kistadenomlar olarak bilinirler. Bizatihi erimezler. Giderek büyürler. Çoğunluğu 6 cm’nin üstündedir. Laparoskopik kistektomi yapılarak çıkarılmalıdırlar. Patolojik inceleme ile kanserleşmenin olup olmadığı teyit edilmelidir.
Polikistik yumurtalık hastalığı
İçinde kist sözü geçse de polikistik yumurtalık hastalığındaki 2-9 mm çapındaki yapılar kist değildir ve mutlaka alınmamalıdır.
Yumurtalığın kendi etrafında dönerek kanlanmasını bozması ve kangren olması
Kistler yumurtalığın kendi etrafında dönmesine neden olabilirler. Kendi etrafında dönmüş olan yumurtalığın kan akımı eksilir ve yumurtalık kangren halini alır. Şiddetli kasık ağrısı, bulantı, kusma, hafif ateş izlenebilir. USG’de yumurtalıklarda kan akımının izlenmemesi tanıyı takviyeler. Kendi etrafında dönerek kansız kalmış yumurtalık çok acil olarak ameliyata alınmalıdır. Mümkün ise laparoskopi avantajlarından ötürü tercih edilmelidir. Laparoskopi ile kendi etrafında dönmüş olan yumurtalık bilakis döndürülerek tekrar kanlanmasını sağlanır. Belli bir mühlet beklenerek kanlanmanın olup olmadığı denetim edilir. Yumurtalığı almak için ivedi edilememelidir. Beklemeye karşın kanlanma düzelmez ise yumurtalığın alınması gereklidir. Ama birçok durumda kanlanma olağan olarak gelir ve yumurtalık kurtulabilir. Yumurtanın tekrar dönmesini engellemek için yumurtalık pelvik yan duvara dikilebilir.
